Domates alerjisi, bu alerjiye yatkın kişilerin domatesle temas ettiğinde aşırı duyarlılık reaksiyonunun meydana gelmesiyle ortaya çıkan bir alerji çeşididir. Domates alerjisi, tip 1 alerji olarak bilinir. Hem bebeklerde hem de yetişkinlerde görülebilir. 

Domatese karşı ani tip reaksiyonlar, gıda alerjisi olan hastaların %2.3 ile %40’ı arasında değişen oranlarda görülebilir. Bu sebzeye duyarlılık, özellikle pediatrik-adölesan popülasyonda olmak üzere Akdeniz bölgesinde yaygındır. 

Domates Alerjisinin Nedenleri

Domates alerjisinin esas nedeni bağışıklık sisteminin aşırı hassasiyetidir. Bağışıklık sistemi, domates veya  domates içeren ürünler ile temas ettiğinde; vücut, immunoglobulin E (IgE) ve histamin gibi kimyasallar üreterek belirtilerin ortaya çıkmasına yol açar. Domatesin kabuğunda, suyunda ve tohumunda bulunan proteinler, vücuttaki olumsuz alerjik reaksiyonların başlamasından sorumludur. Bazen de domates alerjisinin belirtileri, kişi domates içeren gıda ürünlerini tükettikten bir süre sonra egzersiz yaptığında ortaya çıkabilir.

Çimen poleni ve domates arasındaki çapraz reaksiyon, insanlarda domates alerjisine neden olabilecek diğer olası faktördür.  Aynı zamanda Japon sedir alerjeni ve domates arasında da çapraz reaktivite gözlenebilir. Doğal kauçuk olan latekse karşı alerjisi olan kişilerin çapraz reaksiyon sebebiyle  avokado, domates, patates, kivi ve muz gibi gıdalara karşı da reaksiyon gösterme ihtimali vardır.

Patatinler, patates ve domates gibi bitki türlerinde bulunan proteinlerdir. Lateksteki 46 kDa alerjeni, patatinin Hevea brasiliensis homologu gibi görünmektedir. Bu proteinler, yüksek çapraz reaktivite sebebi olarak açıklanabilir. 

Domates alerjisinin belirtileri

Domates alerjisi genellikle ciltte tahrişlere ve hafif belirtilere, nadiren de yaşamı tehdit eden anafilaktik şoka  neden olur. Domates alerjisi belirtileri genellikle domates ve domates bazlı ürünler tüketildikten kısa bir süre sonra ortaya çıkar.

Tipik olarak, ellerin, bileklerin ve ön kolların sırt kısmı belirtilerin en sık görüldüğü bölgelerdir.

Belirtilerden bazıları şunlardır; 

  • Deri döküntüsü, kaşıntı, şişlik, kurdeşen veya egzama,
  • Boğaz ve dilde karıncalanma hissi,
  • Dil, boğaz, ağız veya yüzde şişlik,
  • Hapşırma, öksürük, hırıltılı solunum veya burun akıntısı,
  • Karın krampları, bulantı, kusma ve ishal,
  • Çok nadiren baş dönmesi, nefes almada zorluk ve bilinç kaybı gibi şiddetli anafilaksi belirtileri gözlemlenebilir.

Domates Alerjisi ve Egzama

Alerjik egzamaların %10’u, domates ve fındık içeren gıdalardan kaynaklanmaktadır. Domates alerjisi egzamasının en yaygın belirtileri;

  • Ani döküntüler,
  • Ani şiddetli kaşıntı,
  • Deride kızarıklık ve 
  • Şişmedir.

Döküntüler domates ve fındık gibi gıda alerjenlerine maruz kaldıktan hemen sonra ortaya çıkabilir.

Risk faktörleri

  • Geçmiş alerjiler: Geçmişte domates veya başka herhangi bir gıda alerjisinin varlığı gelecekte domatese karşı alerjik reaksiyonların gelişmesini tetikleyebilir.
  • Aile öyküsü: Ailede besin alerjisi yaygınsa, diğer üyeler için de besin alerjisine ve  domates alerjisine karşı bir duyarlılık olabilir.
  • Atopik bozukluklar: Atopik dermatit (egzama) ve astım, domatese karşı alerjik reaksiyon geliştirme riskini artırır. 

Domates Alerjisinin Teşhisi

Domates alerjisinin teşhisi,  doğru tedavi açısından önemlidir. En sık kullanılan teşhis yöntemleri şunlardır:

  1. Deri prick testi: Bu testte, cilde şüphelenilen alerjenler damlatılır, bir lanset yardımıyla cilt altına yayılır ve sonucu kontrol etmek için lanset  batırılan bölgenin reaksiyonu gözlemlenir. Sivrisinek ısırığı gibi küçük döküntüler ortaya çıkarsa, şüpheli alerjinin varlığı tespit edilebilir.
  2. Kan testi: Kanda alerjene özgü immünoglobulin E (IgE) antikorları varlığının kontrol edildiği bir testtir. Moleküler Alerji Testi gibi kapsamlı testlerle çok sayıda alerjen aynı anda kontrol edilebilir.

Domates Alerjisinin Tedavisi

Diğer besin alerjileri gibi mümkün olan en iyi tedavi, domates ve domates içeren tüm ürünleri diyetten çıkarmaktır. Domates pek çok yemekte kullanıldığından kaçınmak büyük dikkat gerektirir. 

Domatesin besin değeri ve faydaları

Domates özellikle  batı mutfağında yaygın kullanılan bir besindir.Taze ve pişmiş domates, diyetin temel öğelerinden biridir. Zengin bir A vitamini, folik asit ve C vitamini kaynağıdır. Ayrıca içeriğinde likopen, beta-karoten ve lutein gibi besin öğeleri ve antioksidanlar bulunur. Domatesin kanser önleyici özelliği vardır ve  düzenli günlük tüketimde  sağlık için faydaları çoktur.

Domatesin  su içeriği yaklaşık % 95 civarındadır. Diğer %5’lik kısmı karbonhidrat ve liften oluşur. Küçük boy (100 gram) bir çiğ domatesin içeriği şöyledir;

  • Kalori: 18,
  • Su: %95,
  • Protein: 0.9 gram,
  • Karbonhidrat: 3,9 gram,
  • Lif: 1,2 gram,
  • Yağ: 0.2 gram.

Taze domateslerin karbonhidrat oranı düşüktür. Karbonhidrat içeriği temel olarak basit şekerler ve çözünmeyen liflerden oluşur. Domates, C vitamini, potasyum, K vitamini ve folat gibi çeşitli vitamin ve minerallerin iyi bir kaynağıdır.