Besin Alerjisi

Besin alerjisi, belli bir yiyeceği yedikten hemen sonra meydana gelen bir bağışıklık sistemi reaksiyonudur. Alerjiye neden olan yiyeceklerin küçük bir miktarı bile, sindirim sorunları, kurdeşen veya hava yollarında şişlik  gibi belirtileri tetikleyebilir. Bazı insanlarda, bir gıda alerjisi, ciddi semptomlara veya hatta anafilaksi (alerjik şok) olarak bilinen hayatı tehdit edici bir reaksiyona neden olabilir.

Besin alerjisi, 3 yaşın altındaki çocukların yüzde 6 ila 8’ini ve yetişkinlerin yüzde 3’ünü etkilemektedir. Tedavi olmasa da, bazı çocuklar büyüdükçe besin alerjilerini atlatırlar. Gıda alerjileri genellikle gıda intoleransı olarak bilinen çok daha yaygın bir reaksiyonla karıştırılmaktadır. Gıda intoleransı bağışıklık sistemi reaksiyonu olmayan daha az ciddi bir durumdur.

Besin Alerjisi Belirtileri

Bazı insanlar için, belirli bir yiyeceğe karşı gelişen alerjik reaksiyon rahatsız edici olabilir ancak ciddi etkileri olmayabilir. Bazı insanlarda ise alerjik reaksiyona neden olan gıda reaksiyonu korkutucu ve hatta yaşamı tehdit edici olabilir. Besin alerjisi semptomları, genellikle söz konusu gıda tüketildikten birkaç dakika ya da iki saat içinde gelişir.

Alerjik reaksiyon belirtileri cilt, gastrointestinal sistem, kardiyovasküler sistem ve solunum sistemini içerebilir. Reaksiyonlar aynı anda vücudun farklı kısımlarını etkileyebilir (örneğin, döküntü ile birlikte görülen bir karın ağrısı).

 Aşağıdaki yakınmalardan biri veya birkaçı ile ortaya çıkabilir:

• Kusma ve/veya mide krampları,
• Ürtiker (Kurdeşen),
• Nefes darlığı,
• Hırıltı,
• Tekrarlayan öksürük,
• Şok veya dolaşımın bozulması, yutma zorluğu ve boğazda takılma hissi,
• Konuşma veya nefes alma becerisini etkileyecek şekilde dilin şişmesi,
• Zayıf nabız,
• Derinin soluk veya mavi renklenmesi,
• Baş dönmesi veya bayılma hissi,
• Nefes almayı engelleyen ve vücudu şoka sokan, hayati tehlike arz eden bir reaksiyon olan anafilaksi durumunun gelişmesi.

Besin Alerjisinde Tanı

Gıda alerjisi, genellikle tetikleyici yiyecekler yenildiğinde bir tür reaksiyona neden olur. Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve her reaksiyonda her zaman aynı belirtiler ortaya çıkmayabilir. Bir sonraki reaksiyonun ne kadar ciddi olacağını tahmin etmek imkansızdır ve besin alerjisi  olan tüm hastalara, ilk müdahalenin epinefrin (adrenalin) ile yapılması gerektiği ve ölümcül bir reaksiyon olan anafilaksi riski konusunda dikkatlice bilgi verilmelidir.

Besin alerjileri her yaşta görülebilirken, çoğu besin alerjisi erken çocukluk döneminde görülür. Bir besin alerjisinden şüpheleniyorsanız, ayrıntılı tıbbi hikayenizi alacak olan bir alerji uzmanına görünmek faydalı olacaktır; bu alerji uzmanı hangi testlerin yapılacağına karar verir (varsa) ve bu bilgiyi bir besin  alerjisinin olup olmadığını belirlemek için kullanır. Tanı koymak için alerji uzmanları hastanın tıbbi geçmişi ve semptomları hakkında detaylı sorular sorarlar. 

Besin Alerjisi için Yapılacak Testler

Hastanın tıbbi geçmişi alındıktan sonra alerji uzmanları, vücutta besine  özgü immünoglobulin E (IgE) antikorlarının bulunup bulunmadığını gösteren cilt testleri ve/veya kan testleri isteyebilir:

• Deri prick testleri 20 dakika içinde sonuç verir. Çok az miktarda besin alerjeni içeren bir sıvı kol veya sırt  bölgesinde cilde damlatılır, sıvının cildin altına sızmasına izin veren küçük, steril bir lansetle delinir. Acı verici olmayan ancak rahatsız edici olabilecek olan deri prick testi, şüpheli alerjenin yerleştirildiği yerde bir kabarıklık (sivrisinek ısırığından yumruya benzeyen) gelişirse pozitif olarak kabul edilir. Kontrol olarak, alerjeni içermeyen bir sıvı ile bir cilt testi yapılır; bu bir reaksiyona neden olmamalıdır ve böylece iki test bölgesi arasında karşılaştırmaya izin verir.
• Kan testleri, deri testleri kadar etkili sonuç vermeyebilir, test edilen belirli gıdalara olan IgE antikorunun miktarını ölçer. Sonuçlar yaklaşık bir hafta içinde çıkar ve sayısal bir değer olarak rapor edilir.

Bazı durumlarda, alerji uzmanları, bir besin alerjisi tanısı koymanın en doğru yolu olarak kabul edilen besin yükleme testini önerebilir. Sıkı tıbbi gözetim altında gerçekleştirilen bu yükleme testi sırasında, hastaya, belirli bir süre boyunca artan dozlarda şüpheli tetikleyici besinden ufak miktarlarda yedirilir, ardından reaksiyonun gerçekleşip gerçekleşmediğini görmek için birkaç saat boyunca gözlem yapılır. 

Bu test, hasta öyküsü belirsiz olduğunda, cilt veya kan testleri yetersiz kaldığında faydalıdır. Ayrıca bir alerjinin ortaya çıkıp çıkmadığını belirlemek için de kullanılabilir.

Şiddetli bir reaksiyon olasılığı nedeniyle, yükleme testi yalnızca doktorun ofisinde deneyimli alerji uzmanları tarafından acil tıbbi yardım ve ekipmanla birlikte yapılmalıdır.

En Çok Alerji Yapan Besinler

Yetişkinlerde, besin alerjilerinin çoğu aşağıdaki bazı proteinler tarafından tetiklenir:

• Karides, ıstakoz ve yengeç gibi kabuklu deniz ürünleri,
• Yer fıstığı,
• Ceviz ve fındık gibi ağaç fıstıkları,
• Balık.

Besin alerjileri yaygın olarak aşağıdaki proteinler tarafından tetiklenir:

• Yer fıstığı,
• Kabuklu ağaç yemişleri,
• Yumurta,
• İnek sütü,
• Buğday,
• Soya.

Besin Alerjisi Olan Çocuklar Hangi Uzmana Yönlendirilmelidir?

Bir besin alerjisinden şüpheleniliyorsa, aile doktorları veya çocuk doktorları bir alerji uzmanına yönlendirebilir. Alerji uzmanları, alerjileri ve astımı teşhis etme ve tedavi etme konusunda uzmanlaşmış doktorlardır.

Besin Alerjisi Kalıcı Mıdır?

Erken çocukluk dönemindeki besin alerjileri sıklıkla geçmektedir. Yumurta, süt, buğday ve soya alerjilerinin %80 ila %90’ının 5 yaşına kadar kaybolduğu tahmin edilmektedir. Bazı alerjiler daha kalıcıdır. Örneğin, her 5 çocuktan 1’inde yer fıstığı alerjisi, daha azında fındık veya deniz mahsülleri alerjisi görülebilmektedir. Çocuk doktoru veya alerji uzmanları, çocukta besin alerjilerinin seyrini izlemek için testler yapabilir ve alerjinin kaybolup kaybolmadığını görmek için izleyebilir.

Besin Alerjisi ve Besin İntoleransı Farkı Nedir?

Besin alerjisi, bir besin proteinine abartılı bir bağışıklık sistemi tepkisidir ve vücutta alerjik bir reaksiyonu tetikler. Belirtileri kurdeşen, kaşıntı, şişme, kusma, ishal ve bulantı içerebilir. Bazı durumlarda, solunum zorluğu ve/veya kan basıncındaki ani bir düşüş nedeniyle, anafilaksi denilen, hayati tehlike oluşturan semptomlara neden olabilir.

Gıda intoleransı, bağışıklık sistemini içermeyen bir yemeğe ters reaksiyondur. Tepkiler birkaç dakika içinde veya bir gıda yedikten sonra 20 saate kadar gecikmeli olarak ortaya çıkabilir.

İntolerans belirtileri bazen belirsizdir ve aşağıdakilerin bir kombinasyonunu içerebilir: 

• Şişkinlik ve gaz, 
• İshal, mide bulantısı ve hazımsızlık, 
• Egzama veya astımın şiddetlenmesi gibi yakınmalar.

Besin intoleransları bazen diğer tıbbi durumların semptomlarını taklit edebilir. Bu nedenle önce diğer sorunları ortadan kaldırmak için bir doktor tarafından kontrol edilmek önemlidir.

Besin Alerjileri Kalıtsal Mıdır?

Alerji geliştirme eğilimi genellikle kalıtsaldır, bu da genler yoluyla anne babadan çocuğa geçilebileceği anlamına gelir. Fakat sadece kişinin kendisi, eşi veya çocuklardan birinin alerjisinin olması, tüm çocuklarda kesinlikle alerji durumunun olacağı anlamına gelmez. Ve bazıları genellikle belirli bir alerjiyi miras almaz, sadece alerji olabilme ihtimali yükselir.

Bazı çocuklarda hiçbir aile üyesinin alerjisi olmasa bile çocukta alerji söz konusu olabilir.

Besin Alerjileri Önlenebilir Mi?

Annelere hamilelik sırasında ve çocuk emzirirken, besin alerjilerini önlemek amaçlı bir rutin tavsiye edilmemektedir. Yapılan çalışmalar, anne adayının bu süre zarfında yüksek derecede alerjik olan yiyeceklerden kaçındığında, bebek için önemli bir yararının olmadığını göstermiştir. Anne sütü bebeği beslemenin ideal yoludur. Alerjik reaksiyonu tetiklemesi en az olası besindir, sindirimi kolaydır ve bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirir.

Özellikle ilk dört ila altı ay için önerilir, erken dönemde gelişen egzama, hırıltı ve inek sütü alerjisini azaltabilir. Annenin emziremediği besin alerjisi riski altındaki bebekler için, inek sütü ve soya formülleri yerine hipoalerjenik ikameler olarak hidrolize bebek mamaları önerilmektedir.

Dört ila altı ay arasında, tipik olarak meyveler (elmalar, armutlar ve muzlar), sebzeler (yeşil sebzeler, tatlı patatesler, kabaklar ve havuçlar) ve tahıl taneleri (pirinç veya yulaf gevreği) dahil olmak üzere, her seferinde tek gıda olacak şekilde, tek besin içerikli bebek yiyecekleri eklenebilir. Bebeğin gelişimine hazır olması için gıdalar her 3 ila 5 günde bir bu şekilde eklenebilir. Bu yavaş süreç, ebeveynlere veya bakıcılara alerjik reaksiyona neden olan herhangi bir yiyeceği belirleme ve önleme şansı verir.