Anafilaksi, ciddi bir alerjik reaksiyondur. Anafilaktik şok olarak bilinen potansiyel olarak ölümcül bir duruma neden olabilir. Anafilaksi, hemen tedavi edilmesi gereken ciddi bir alerjik reaksiyondur. Bir anafilaktik reaksiyon durumunda, anafilaktik şok geçiren kişiye en kısa sürede bir epinefrin (adrenalin) iğnesinin yapılması gerekir ve vakit kaybetmeden acil tıbbi yardım için 112 aranmalıdır. Anafilaktik şok tedavi edilmeden bırakılırsa, ölümcül olabilir.
Anafilaksi Belirtileri
Bir anafilaktik reaksiyonun ilk belirtileri burun akıntısı veya deri döküntüsü gibi tipik alerji semptomlarına benzeyebilir. Ancak yaklaşık 30 dakika içinde daha ciddi işaretler ortaya çıkar.
Genellikle ortaya çıkan belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Öksürme; hırıldama ve göğüste ağrı, kaşıntı veya gerginlik,
- Bayılma, baş dönmesi, şaşkınlık veya halsizlik,
- Kurdeşen; bir döküntü ve kaşıntılı, şişmiş veya kırmızı cilt,
- Burun akıntısı veya burun tıkanması ve hapşırma,
- Nefes darlığı veya solunum zorluğu, hızlı kalp atışı,
- Şişmiş veya kaşıntılı dudaklar, dil,
- Şişmiş veya kaşıntılı boğaz, kısık ses, yutma sorunu, boğazda gerginlik,
- Kusma, ishal veya kramplar,
- Zayıf nabız, solukluk.
Her 5 kişiden 1′ inden fazlası, ilk 12 saat içinde ikinci bir anafilaktik reaksiyona sahip olabilir. Buna bifazik anafilaksi denir.
Anafilaksi Sebepleri
Anafilaksi, genellikle enfeksiyonla savaşan, gıda gibi zarar vermeyen bir şeye aşırı tepki veren bir antikor olduğunda gerçekleşir. Tetikleyiciyle ilk temas kurulduğunda gerçekleşmeyebilir, ancak zamanla gelişebilir. Çocuklarda en yaygın neden besindir. Yetişkinler için asıl neden ilaçtır.
Genel anafilaksi nedenleri arasında ilaçlar, yer fıstığı, ağaç fındıkları, böcek sokmaları, balık, kabuklu deniz ürünleri ve süt bulunur. Diğer nedenler egzersiz ve lateks içerebilir.
Anafilaksi Tedavisi
Anafilaksi önlenebilir ve tedavi edilebilir bir durumdur. Tetikleyicileri bilmek, önlemede ilk adımdır. Çocuklar ve bakıcılar besin alerjenlerinden ve/veya diğer tetikleyicilerden nasıl kaçınıldığı konusunda eğitilmelidir.
Bununla birlikte, kazara maruz kalma gibi bir gerçeklik olduğundan, çocuklar ve bakıcıların bir anafilaksi semptomlarını tanıyabilmeleri ve adrenalin vermeye hazır olmaları gerekir. Araştırmalar, ölümlerin evden uzakta daha sık meydana geldiğini ve adrenalin kullanımında, kullanılmaması ya da gecikilmesi ile ilişkili olduğunu göstermektedir.
Anafilaksiye Neden Olan Alerjenler
Şiddetli alerjilerin veya anafilaksinin ortak tetikleyicileri arasında:
Gıdalar
Süt, yumurta, yer fıstığı, ağaç kuruyemişi, susam, balık, kabuklu deniz ürünleri, buğday ve soya, alerjik reaksiyonların yüzde 90’ına neden olan en yaygın besin tetikleyicileridir; ancak, herhangi bir besin anafilaksiyi tetikleyebilir. Bazı insanlarda çok az miktarda gıdanın bile yaşamı tehdit edici bir reaksiyona neden olabileceğini anlamak önemlidir. Aşırı hassas olan bazı kişiler, sadece pişirilmekte olan yiyeceklerin (örneğin balık gibi) kokusuna ve hatta alerjisi olan yiyecekleri yiyen birini öptüğünde bile tepki verebilir.
Isırıklar ve Sokmalar
Arı, yaban arısı ve atlayıcı karınca sokmaları böcek sokmalarına karşı en yaygın anafilaksi tetikleyicisidir. Keneler, yeşil karıncalar ve ateş karıncaları da duyarlı kişilerde anafilaksiyi tetikleyebilir.
İlaçlar
Hem reçetesiz hem de reçete edilen ilaçlar hayatı tehdit edici alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bireyler ayrıca bitkisel veya ‘alternatif’ ilaçlara anafilaktik reaksiyonlar verebilir.
Diğer
Lateks veya egzersize bağlı anafilaksi gibi diğer tetikleyiciler daha az yaygındır. Zaman zaman, geniş kapsamlı araştırmalara rağmen tetikleyici tanımlanamamaktadır.
Adrenalin Oto Enjektör Kullanımı
Birinin işe yaramaması durumunda ya da bir reaksiyon varsa, ikinci bir doza ihtiyaç duyulması durumunda kişinin her zaman yanında iki tane enjektör taşıması gerekmektedir. Aşırı sıcak ve soğuk, oto enjektörlerdeki ilaca zarar verebilir, bu nedenle enjektörler oda sıcaklığında saklanmalıdır.
Enjektörlerin genellikle son kullanım tarihi bir yıldır, bu yüzden kutunun üzerindeki tarih takip edilmelidir.
Adrenalin oto enjektörleri acil durumlarda ciddi alerjik reaksiyonları (anafilaksi) tedavi etmek için kullanılır. Tek ve sabit bir adrenalin dozu vermek üzere tasarlanmıştır ve tıbbi olarak eğitilmemiş insanlar da dahil olmak üzere herkes tarafından verilebilir. Adrenalin, birinin ciddi bir alerjik reaksiyonu olduğunda ortaya çıkan çok düşük kan basıncını ve zayıf kan dolaşımını tedavi eder. Ayrıca nefes almanıza yardımcı olmak için akciğerleri rahatlatır ve şişliği, cilt döküntülerini ve kaşıntıyı azaltır.
Bir adrenalin oto enjektörü nasıl kullanılır?
- Kişiyi düz yatırın.
- Adrenalin oto enjektörünü sağlam bir şekilde elinizde tutun ve mavi güvenlik kapağını çıkarın.
- Ayağını sabit tutun ve turuncu ucu dış orta uyluğa doğru yerleştirin. Enjeksiyonu giysi üzerinden yapabilirsiniz.
- Bir tık sesi duyuncaya veya hissedene kadar sert bastırın.
- 3 saniye basılı tutun.
- Adrenalin oto enjektörünü çıkarın.
- Bir ambulans çağırın ve anafilaktik ilk yardıma devam edin.
İlk dozu verdikten 5 dakika sonra yanıt yoksa, başka adrenalin dozları verilebilir.