Acı bakla, özellikle acı bakla unu şeklinde Akdeniz ülkelerinde sık tüketilen ve kullanılan bir baklagildir. Lupin alerjisi ise, farklı coğrafi bölgelerde, değişken yaygınlık oranları ile ortaya çıkan bir gıda alerjisi çeşididir. Akdeniz ülkelerinde ve Avustralya’da daha yaygındır, Kuzey Amerika ve Kuzey Avrupa’da ise nadir rastlanır.
Acı Bakla – Lupin Alerjisi Belirtileri Nelerdir?
Lupin alerjisi reaksiyonları, diğer gıda alerjenlerinde görülen belirtilere benzerdir.
Lupin alerjisi belirtileri;
- Kurdeşen,
- Ağızda kaşıntı,
- Yüzde, dil veya boğazda şişme,
- Karın ağrısı,
- Bulantı,
- Kusma,
- Burun akıntısı,
- Nefes almada güçlük,
- Öksürük,
- Hırıltı ve
- Düşük kan basıncı olabilir.
Daha önce ‘gizli’ acı bakla içeren ticari ürünlerin yutulması sonucu anafilaksi vakalarına rastlanmıştır. Acı bakla yutulması veya solunmasının astım belirtilerini tetikleyebilir. Acı bakla alerjenleri, kaynatma ve mikrodalga ısıtma gibi normal pişirme prosedürlerine dirençlidir.
Yer fıstığı ve acı bakla alerjisi arasında bir bağlantı var mıdır?
Acı bakla alerjisi, hem yer fıstığı alerjisi olan hem de yer fıstığına alerjisi olmayan hastalarda ortaya çıkabilir. Acı bakla ve yer fıstığı baklagil ailesine ait olduğundan, bilinen çapraz reaksiyon vardır. Deri prick testi oranları ile araştırılan çapraz reaktivite, %44’e varan yüksek oranda rapor edilmiştir. Yapısal olarak benzer olduğu ve çapraz reaktiviteden sorumlu olduğu bulunan spesifik alerjenik proteinler arasında acı bakla b-conglutin ve yer fıstığı Ara h3; acı bakla b-conglutin ve fıstık Arah 1; ve acı bakla PR-10 proteini ve fıstık Arah 8 yer alır.
Acı bakla alerjisinde Teşhis
Herhangi bir gıda alerjisinde olduğu gibi, acı bakla alerjisinin değerlendirilmesi ve teşhisi, bir alerji uzmanı tarafından yapılmalıdır. Doktor kararıyla deri prick testi veya kandan besine özgü spresifik IgE bakılabilir. Bazı durumlarda, bir hastanın acı bakla yediğinde tolere edip edemeyeceğini belirlemek için alerji uzmanı gözetiminde, hastanede yavaş yavaş artan miktarlarda acı bakla içeren yiyeceklerin denetimli bir şekilde verilmesiyle yapılan oral gıda testi yürütülebilir. Kişide acı bakla alerjisi olduğu tespit edilirse, diyette acı bakladan kesinlikle kaçınılmalıdır.
Acı bakla alerjisinde tedavi
Alerjenden kaçınmaya yardımcı olmak için eğitim, acı bakla alerjisinin yönetiminde ilk adımdır. Etkilenen kişiler, yemekten önce tüm gıda etiketlerini okumalı ve çapraz bulaşmayı önlemek için dışarıda yemek yediklerinde ürünlerin içeriklerini mutlaka sorgulamalıdır. Hastalar, bir alerjik reaksiyon belirtisi yaşadıklarında nasıl yaklaşım gösterecekleri konusunda mutlaka eğitim almalıdır. Anafilaksi yaşamı tehdit eden bir reaksiyondur ve bu riski taşıyan tüm bireyler yanlarında adrenalin otoenjektörü bulundurmalıdır.
Hangi ürünler acı bakla içerebilir?
Acı bakla çekirdekleri, bütün, haşlanmış veya kuru olarak yenebilir. Avrupa ve Asya ülkelerinde yaygın tüketilen bir atıştırmalıktır. Acı bakla çekirdekleri un veya kepek haline getirilip gıda üretiminde kullanılabilir. Acı bakla glutensizdir ve glutensiz ürünlerde buğdayın yerini alacak şekilde bulunabilir.
Acı bakla, makarna, çikolata ezmeleri, vejetaryen sosisleri, soslar, güveçler, pişmiş soğan halkaları, salatalar, acı bakla humus ezmeleri, dondurmalar, meze, ekmek, küçük ekmekler, bisküviler ve unlu mamuller (örneğin kurabiyeler, kekler) gibi ürünlerde bulunabilir. Acı bakla bazı ürünlerde de soya ikamesi olarak kullanılabilir. Et ve balık yemekleri acı bakla içerebilir. Acı bakla unu başka unlarla da karıştırılabilir. Acı bakla, bir içerik etiketinde gizli veya açıklanmamış olabilir.
Tüketiciler için temel mesajlar;
Bir gıda alerjisini yönetmenin tek yolu, gıda alerjeninden kaçınmaktır.
Kendinizin veya baktığınız birinin gıda alerjisi olduğundan şüpheleniyorsanız, mutlaka bir alerji doktoruna başvurmalısınız.
Alerjiniz olduğunu yanınızdakilerin bilmesini sağlayın ve evden uzakta yemek yerken alerjen içeriğini sorgulayın.
Yiyeceklerin diğer müşteriler tarafından çapraz kontamine olabileceği yüksek risk durumlarına karşı daima tetikte olun (örn. Açık büfe yemekler, büyük çöp kutusu vitrinleri).
ACI BAKLA NEDİR ?
Lupin olarak da adlandırılan Lupini fasulyesi, lupinus bitkisinin tohumlarıdır. Akdeniz bölgelerinde ve ayrıca Latin Amerika gibi Amerika’nın belirli bölgelerinde çok popüler bir sarı baklagil tohumudur. Bitki, Batı Asya’ya (Türkiye, Filistin) ve güney Avrupa’nın doğu Akdeniz bölgesine (Balkanlar, Yunanistan, Kıbrıs, İtalya) özgüdür. Fasulyelerin diğer yaygın isimleri Beyaz Acı bakla , Geniş Yapraklı Acı bakla , Mısır Acı bakla , Avrupa Beyaz Acı bakla , Akdeniz Beyaz Acı bakla, Beyaz Acı bakla ve Termis tohumlarıdır. Bu sarı baklagil tohumları, Lupinus cinsinin bir parçasıdır. Esas olarak 3 tür acı bakla fasulyesi vardır. Bunlar Lupinus albus, Lupinus mutabilis ve Lupinus hirsutus’tur. Protein içeriği yüksek baklagillerdir. Geleneksel olarak, özellikle Akdeniz havzasında ve Latin Amerika’da salamura atıştırmalık olarak yenir. Bu baklagiller yüksek alkaloid içeriğine sahiptir, bu da onları çok acı ve uygun hazırlık yapılmadan tüketilmeyecek hale getirir. Ancak doğru pişirilirse hem besleyici hem de lezzetli olabilirler.
Bitki Tanımı
Acı bakla fasulyesi, yaklaşık 30 ile 150 cm boyunda büyüyen, dik, dallı, gür, az veya çok tüylü otsu bir bitkidir. Bitki organik olarak zengin, orta derecede verimli, hafif asidik, eşit derecede nemli, iyi drene topraklarda yetişir.
Besin değerleri
Acı bakla tadının yanı sıra, iyi bir besin, vitamin ve mineral kaynağıdır.
166 gram Acı bakla fasulyesi tüketmek;
- 25.85 g Protein,
- 1.122 mg Manganez,
- 0.383 mg Bakır,
- 212 mg Fosfor,
- 1.99 mg Demir,
- 98 µg Vitamin B9,
- 90 mg Magnezyum,
- 2.29 mg Çinko ve
- 0.222 mg sunar B1 vitamini.
Ayrıca, 166 gram acı bakla çekirdeklerinde 1.154 g İzolösin, 0.735 g Histidin, 0.951 g Treonin, 1.96 g Lösin, 1.079 g Valin, 0.207 g Triptofan ve 1.381 g Lizin gibi birçok Amino asit de bulunur.
Acı bakla fasulyesinin sağlık yararları
Lupini Fasulyesi, tüm Avrupa’da yetişen bir baklagildir ve Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan ve Mısır’da yaygın bir atıştırmalık besindir. Lupini Fasulyesi protein, lif ve düşük yağ ve nişasta bakımından zengindir. Aynı zamanda kan basıncını düşürmeye yardımcı olan, kolesterolü, trigliseritleri ve kan şekeri seviyelerini düşüren amino asit olan argininden zengindirler. Lupini Fasulyesi ayrıca bir prebiyotik görevi görür, bu nedenle kalın bağırsak sağlığını iyileştirir. Acı bakla fasulyesi tüketmenin sağlık yararlarından bazıları aşağıda listelenmiştir.
Sindirim Sorunlarının Önlenmesi
Lupini fasulyesinin sık sık tüketilmesi bağırsak sağlığını destekler ve kabızlık, irritabl bağırsak sendromu ve sindirim sistemiyle ilgili diğer durumlarla baş etmeye yardımcı olur. Yüksek lif içeriği sayesinde iyi bir prebiyotikler kaynağıdır.
Hipertansiyonu engeller
Kan damarlarının en iç yüzeyindeki bir anormallik, böbrek hastalıkları ve vücuttaki fazla sodyum hipertansiyonun ana nedenidir. Lupin protein özütlerinin vasküler endotel disfonksiyonunu düzelttiği görülmüştür. Kan damarlarının uygun şekilde gevşemesine yardımcı olarak yüksek tansiyonu düşürür.
Kabızlığı giderir
Acı bakla fasulyesinin yüksek lif içeriği, bağırsaktaki dışkının vücuttan suyu emmesini ve yumuşak olmasını sağlar. Diyet lifi, dışkının bağırsaktan kolay geçişine yardımcı olur. Kabızlıktan kurtulma, anal fissür ve hemoroid gibi kabızlık komplikasyonlarını önler.
Aneminin tedavisine yardımcı olur
Lupini çekirdekleri, hemoglobin oluşumuna yardımcı olan iyi miktarda demir içerir. Bu çekirdeklerdeki C vitamini içeriği ayrıca demir emilimini ve hemoglobin oluşumunu teşvik etmeye yardımcı olur.
Cilt için faydalıdır
Lupini çekirdeklerinde bulunan antioksidanlar, zararlı serbest radikallerle savaşmaya yardımcı olur. Serbest radikaller cilde zarar verebilir ve erken yaşlanmaya neden olabilir. Serbest radikaller, genç yaşta yaşlılık lekeleri, kırışıklıklar ve ince çizgiler gibi yaşa bağlı değişikliklerin gelişmesine yol açar.
Acı bakla fasulyesinin antioksidan içeriği erken yaşlanmayı önler. Kırışıklıklar gibi yaşlanma belirtilerini de tersine çevirir. Ayrıca bu çekirdeklerdeki vitamin ve mineraller cildi besler, sağlıklı ve parlak hale getirir.
Bağışıklığı artırır
Sağlıklı bağışıklık sistemi, tüm enfeksiyonlarla savaşmak için oldukça önemlidir. Bağışıklık sistemimizi güçlendirmek için vitamin ve mineral yönünden zengin iyi bir diyet yapmalıyız.
Lupini fasulyesi, bağışıklık sistemimizi güçlendiren A vitamini, B kompleksi, C vitamini gibi tüm temel mineralleri ve vitaminleri içerir. Acı bakla fasulyesinin C vitamini içeriği ayrıca bağışıklık sistemimizi güçlü kılar ve soğuk algınlığı, grip gibi enfeksiyonlarla savaşabilir.
Kalbi korur
Kalbimiz ateroskleroz, kalp krizi veya miyokard enfarktüsü ve kalp yetmezliği gibi çeşitli hastalıklardan muzdarip olabilir. Yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri seviyeleri veya diyabet, yüksek kolesterol seviyeleri veya hiperkolesterolemi, kalp hastalıklarının gelişiminin arkasındaki ana suçlulardır.
Hayvan denekleri üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, acı bakla protein özütlerinin aterosklerotik lezyonların gelişimini azalttığı gösterilmiştir. Ayrıca kalp hastalıkları için risk faktörleri olan yüksek kan şekerini, yüksek tansiyonu ve yüksek kolesterol seviyelerini düşürürler.
Kemikleri güçlendirir
Kemik sağlığının korunması, osteoporoz ve kırıklar gibi sorunlardan kaçınmak için çok önemlidir. Acı bakla çekirdeklerinde bol miktarda bulunan kalsiyum ve fosfor, kemiklerin güçlü ve sağlıklı olması için gereklidir.
Mutfak Kullanımları
- Tadı yumuşatmak için deniz suyunda 2-3 saat bekletilir ve çiğ olarak tüketilir.
- Acı bakla tohumları İtalya, Yunanistan, İspanya ve Portekiz ile Brezilya’nın bazı bölgelerinde popüler bir atıştırmalık olarak tüketilmektedir.
- Kavrulmuş veya toz haline getirilebilir, ekmek vb. yapımında tahıl unlarıyla karıştırılabilirler.
- Kavrulmuş tohumlar, fıstıklarla atıştırmalık olarak kullanılabilir .
- Tohumdan yemeklik yağ elde edilir.
- Kavrulmuş tohum, kahve yerine kullanılır.
- Tohumlar turşu olarak kullanılmaktadır.
- Tohumlar, protein açısından zengin sebzeler olarak veya tuzlu yemeklerde et benzeri olarak kullanılır.
- Tohumlar ekmek, bisküvi, makarna ürünleri ve diğer çeşitli gıda ürünlerinin yapımında un haline getirilir .
- Beyaz acı bakla, çok işlevli özelliklerinden dolayı fırıncılık, şekerleme, atıştırmalıklar ve pastacılık ürünlerinde giderek daha fazla kullanılmaktadır.
- Acıbakla tohumlarında bulunan anti-beslenme faktörleri uzaklaştırıldıktan sonra, sebze ve meyve bazlı gıdaların zenginleştirilmesi için makarna, cips, süt ve yoğurt analogları, et analogları, acı bakla protein izolatı gibi ürünler üretilebilmektedir.
- Etiyopya’da, Lupin tohumları, kavrulmuş fasulye ‘kolo’ olarak ve özellikle ülkenin kuzeybatı kesiminde ‘katikala’ adı verilen yerel alkollü içecek ve diğer gıda ürünlerini hazırlamak için kullanılmaktadır.
