Astım türleri, çeşitli nedenleri vardır. Bu astım türleri ve nedenleri aşağıdaki gibidir.

Yetişkin Dönemde Ortaya Çıkan Astım

Astım, bazı insanlarda ileriki yaşlara kadar belirti vermez. Bu, yetişkinlikte başlayan astım olarak bilinir. Yetişkinlikte başlayan astıma ne sebep olur diye soracak olursak, bununla alakalı pek çok olası faktör vardır. Bazen kişiler, yıllarca astım tetikleyicilerinden kaçınmayı başarırlar. Daha sonra yaşın ilerlemesiyle birlikte bir yetişkin olarak, bu tetikleyiciye maruz kaldıklarında bu durum, astım semptomlarına neden olabilir. Örneğin; evcil hayvanı olan bir oda arkadaşının yanına taşınabilirler veya ilk kez belirli kimyasal dumanların etrafında çalışabilirler. Bunun haricinde; viral bir enfeksiyon da, astım semptomlarını ortaya çıkarabilir. Örneğin; haftalarca kalan bir öksürüğe neden olan bir üst solunum yolu enfeksiyonu olabilirler.

Astımın en yaygın belirtileri nelerdir?

  • Özellikle geceleri, egzersiz sırasında veya gülerken gelen öksürük,
  • Nefes almada güçlük,
  • Göğüste sıkışma,
  • Nefes darlığı,
  • Hırıltı.

Hastalık nasıl teşhis edilir?

Bir alerji uzmanı; tanı koymaya yardımcı olacak testler yaparak, yetişkinlikte başlayan astımı teşhis edebilir.

Yetişkinlerde astım nasıl tedavi edilir?

Bir yetişkin olarak, astım gibi kronik bir durumla karşı karşıya olduğunuzu keşfetmek sinir bozucu olabilir. Ancak bunun sizi etkilemesine izin vermeyin. Astımınızı başarıyla yönetmenin sırrı, bir alerji uzmanıyla çalışmaktır. Birlikte tetikleyicilerinizi belirleyebilir ve bunlardan kaçınmak için bir plan oluşturabilirsiniz. Alerji uzmanınız ayrıca hızlı rahatlama ve uzun süreli kontrol ilaçları da yazabilir.

Alerjik Astım

Alerjiler ve astım arasında sıklıkla bir bağlantı vardır. Ancak alerjisi olan herkesin astımı yoktur ve astımı olan herkesin de alerjisi yoktur. Bazı durumlarda; polen, toz ve evcil hayvan tüyleri gibi alerjenler bazı kişilerde astım semptomlarını ve astım ataklarını tetikleyebilir. Buna ise alerjik astım denir.

Alerjik astımın en yaygın belirtileri nelerdir?

  • Özellikle geceleri, egzersiz sırasında veya gülerken öksürük,
  • Nefes almada güçlük,
  • Göğüste sıkışma,
  • Nefes darlığı,
  • Hırıltı.

Nasıl teşhis edilir?

Alerjik astım; viral solunum yolu enfeksiyonları, egzersiz, havadaki tahriş edici maddeler, stres, ilaçlar ve bazı gıda katkı maddeleri ve hava koşulları gibi alerjik olmayan astıma neden olan faktörlerle yoğunlaşabilir. Bir alerji uzmanı, tanı koymasına yardımcı olacak testler yaparak alerjik astımınız olup olmadığını belirleyebilir.

Tedavisi nasıl yapılır?

Alerji uzmanları; astımınızı ve alerjilerinizi yönetmenizde size yardımcı olacak tek kişidir. Bir alerji uzmanı; aile öykünüzü dinleyerek ve deri veya kan testleri yaparak, astımınızı tetikleyen alerjenleri belirlemek için sizinle birlikte çalışabilir. Doktorunuz ayrıca durumunuzu yönetmek için bir plan oluşturmanıza yardımcı olabilir. Bu plan, şikayetlerinizi azaltarak, size rahatlık sağlarken; çimen, ağaç ve yabani otlardan polenler, evcil hayvan tüyü, toz akarı, küf gibi tetikleyicilerden de mümkün olduğunda korunmanızı sağlar. Alerjik astım tedavilerden biri; vücudunuzun belirli alerjenlere karşı daha az duyarlı olmasına yardımcı olan, önleyici bir tedavi olan alerji immünoterapisidir. Bu tedavi, iki şekilde gerçekleştirilebilir bunlar; alerji aşıları ve dil altında eriyen dil altı tabletleri. Bunu ve diğer tedavi seçeneklerini, hekiminizle görüşmeyi unutmayın.

Astım ve KOAH Gelişimi

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), solunum sorunlarına neden olan ve hava akışını engelleyen bir akciğer hastalığıdır. KOAH; refrakter (şiddetli) astım, amfizem ve kronik bronşiti içerebilir. Astımı olan her insanda KOAH gelişmez ve KOAH’lı tüm hastalarda astım yoktur. Ancak bu iki hastalığın birlikte görülmesi de yaygın bir durumdur. Astım-KOAH örtüşme sendromu (ACOS), bir kişi bu iki hastalığa aynı anda sahip olduğunda ortaya çıkar.

Belirtileri nelerdir?

ACOS semptomları şunlardır:

  • Nefes almada güçlük,
  • Hırıltı,
  • Sık öksürük,
  • Göğüste gerginlik,
  • Aşırı balgam,
  • Yorgun hissetmek,
  • Egzersiz için düşük fiziksel tolerans,
  • Rutin aktiviteler sırasında nefes darlığı.

Belirtiler her zaman şiddetli olmasa da, ACOS ciddidir ve ölümcül olabilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, 2014 yılında kronik alt solunum yolu hastalıkları, başta KOAH olmak üzere ACOS ABD’deki üçüncü önde gelen ölüm nedeniydi. 

Astımı olan kişiler, kendilerinin de KOAH olduğunu fark etmeyebilir. Bazen KOAH “orta” aşamaya gelene kadar teşhis edilmez, bu hastalar sık sık nefes darlığı, öksürük ve normalden daha ağır mukus problemi yaşarlar. KOAH ve astım semptomlarının yakınlığı nedeniyle, yanlış tanı problemi ne yazık ki sık sık ortaya çıkabilmektedir.

Risk faktörleri nelerdir?

Astım tetikleyicileri genellikle; polen, toz akarları, hamamböcekleri, küfler ve hayvan tüyleri gibi alerjenleri içerir. Alerjenler KOAH semptomlarını daha da kötüleştirebilir. Ve tedavi edilmezse, alerji ve astım bazı kişilerde; KOAH riskini artırabilir. Ancak KOAH, astım ile aynı şey değildir ve KOAH’a alerji veya astım neden olmaz. KOAH, akciğer hastalıkları topluluğudur. Astım bazen, bu topluluğun bir parçasıdır ve bazen de değildir. Bununla birlikte; KOAH, mesleki astıma da neden olabilen, aynı çevresel risk faktörlerinden bazılarına (genellikle işyerlerinde) uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanabilir. Sigara, KOAH gelişimi için en büyük risk faktörüdür. Sigara içmek; tüm solunum sistemi için tehlikeli bir uyarandır. Sağlığınız için yapabileceğiniz en önemli şey, sigarayı bırakmaktır.

Teşhisi nasıl sağlanır?

Bir kişi ACOS’a sahip olduğunda; astımı KOAH ile karıştırmak veya tam tersi ve her iki durumun da varlığını fark edememek mümkündür. Şiddetli astımınız veya KOAH’ınız varsa, ACOS’unuz olup olmadığını öğrenmek için daha fazla test talep etmelisiniz. Bu iki hastalık örtüştüğünde, her iki hastalığın da tedavi edilmesi gerekir.

Şiddetli astım teşhisi; astımınızın semptomlarının, solunan kortikosteroidler gibi tipik olarak astımı yönetmek için kullanılan ilaçlara iyi yanıt vermediği anlamına gelir. Akciğer fonksiyonunu iyileştirmeye ve semptomları yönetmeye çalışmak için özel bakıma ve tedaviye ihtiyacınız olabilir. Şiddetli astım teşhisine katkıda bulunan ek faktörlerin olup olmadığını görmek için bu noktada, diğer hastalıkları dikkate almak önemlidir.

KOAH en çok belirli gruplar arasında teşhis edilir:

  • 50-74 yaş arası kişiler,
  • Mevcut ve eski sigara içenler,
  • Şiddetli astım öyküsü olan kişiler,
  • Endüstriyel kimyasallar ve tütün dumanı dahil olmak üzere havada bulunan tahriş edici maddelere uzun süre maruz kalan kişiler,
  • Ailede KOAH geçmişi olan kişiler.

KOAH’ın uzun zamandır en sık; ileri yaşlı erkeklerde teşhis edilen bir rahatsızlık olarak düşünülürken, Amerikan Akciğer Derneği’nin 2013 raporu, kadınların hastalığa yakalanma olasılığının erkeklerden yüzde 37 daha fazla olduğunu ve Birleşik Devletlerde ölümlerin yarısından fazlasını, KOAH hastalarının oluşturduğunu ortaya koymuştur. Erken teşhis ve tedavi, hastalığın seyrini değiştirebilir ve ilerlemesini yavaşlatabilir. Bir alerji uzmanı, size tıbbi geçmişinizi sorarak KOAH ve astım gibi diğer durumları teşhis edebilir. Alerji uzmanınız size spirometri olarak bilinen hızlı bir nefes testi de içerebilecek bir fiziksel muayene de yapacaktır. Bu, ciğerlerinizin ne kadar havayı tutabildiğini ve havanın içeri ve dışarı ne kadar hızlı hareket ettiğini ölçecektir.

Hekiminiz ayrıca bir göğüs BT taraması ve bir göğüs röntgeni önerebilir. KOAH ve astımınızın, hafiften şiddetliye hangi evrede olduğunu belirledikten sonra, alerji uzmanınız sizinle tedavi seçeneklerini gözden geçirecek ve daha iyi hissetmenize ve akciğer fonksiyonunuzu iyileştirmenize yardımcı olacak yaşam tarzı değişiklikleri ve bir tedavi planını paylaşacaktır.

Tedavisi nasıldır?

KOAH ilerleyicidir, bu da zamanla kötüleştiği anlamına gelir. Doğru zamanda doğru tedavi alındığında astım, iyiye giden bir durumdur. Bu, özellikle ACOS oluştuğunda erken tedaviyi önemli kılar. Herhangi bir KOAH belirtiniz varsa, bir alerji uzmanına görünmelisiniz. Semptomları yönetmek ve özel ihtiyaçlarınız için mümkün olan en iyi bakımı almak için alerji doktorunuzla birlikte hareket etmek oldukça önemlidir. ACOS’un tedavisi, hastadan hastaya göre değişir. Her hasta, özelleştirilmiş bir tedavi planı alır. Egzersiz, nefes alma teknikleri, evde ve işte hava kirleticilerinden kaçınma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de önerilebilir. Sigara içenler için tedavinin en önemli kısmı, tütün kullanımının bırakılmasıdır. Grip gibi solunum yolu hastalıkları ACOS’lu kişilerde ciddi komplikasyonlara neden olabileceğinden, her yıl grip aşısı yaptırmalısınız. Buna ek olarak; pnömokokal zatürre aşısı da tavsiye edilir.

ACOS’un tedavisi yoktur ve bu sendromun erken teşhisi, akciğerlerinizin genel sağlığını iyileştirebilir. Solunumunuzu birden fazla hastalık etkilediğinde veya ACOS’unuz varsa, alerji doktorunuz ile birlikte hareket etmeniz; akciğer fonksiyonunuzu en üst düzeye çıkarmanıza yardımcı olacaktır.

Egzersize Bağlı Bronkokonstriksiyon (EIB)

Egzersiz kaynaklı bronkokonstriksiyon veya EIB, genellikle egzersize bağlı astım olarak bilinir. Fiziksel aktivite sonucunda, hava yolları daraldığında semptomlar gelişir. Astımı olan kişilerin yüzde 90’ı aynı zamanda EIB’ye sahiptir, ancak EIB’li herkesin astımı yoktur. Kros kayağı, artistik patinaj ve buz hokeyi gibi sporlarda Olimpiyat madalyası kazananlar da dahil olmak üzere, birçok sporcu EIB’ye sahiptir.

Belirtileri nelerdir?

EIB; dışarıdaki kuru havayı, egzersiz sırasında hızlı bir şekilde solumak ile oluşur. Egzersiz yaparken hava yollarında meydana gelen ısı, su veya her ikisinin kaybından dolayı gelişir. Belirtiler genellikle; egzersize başladıktan birkaç dakika sonra ortaya çıkar ve egzersizinizi bitirdikten sonra 10 ila 15 dakika devam edebilir. Bu semptomlar herkeste gelişebilirken (özellikle form dışı bir kişi), EIB varlığında bunlar daha şiddetlidir. Çocuklarda fiziksel aktiviteden sonra hırıltılı solunum, sıklıkla astımın ilk semptomudur.

EIB’nin yaygın semptomları şunlardır:

  • Nefes darlığı veya hırıltılı solunum,
  • Azalan dayanıklılık,
  • Göğüste gerginlik,
  • Öksürük,
  • Mide bulantısı,
  • Boğaz ağrısı.

EIB tetikleyicileri, belirli sporlarla ilgili havadaki tahriş edici maddeleri içerir. Bunlar:

  • Yüzerken klor,
  • Koşarken veya bisiklete binerken kirlilik,
  • Buz pateni yaparken veya hokey oynarken soğuk, kuru hava,
  • Sıcak yoga sırasında hava sıcaklığı,
  • Bir spor salonunda egzersiz yaparken veya yarışırken; parfüm, temizleyiciler, boya ve yeni ekipman veya halı da tetikleyici olabilir.

Yıllardır soğuk havanın solunmasının EIB’yi daha da kötüleştirdiği düşünülürken, güncel çalışmalar tetikleyicinin sıcaklıktan ziyade havanın kuruluğu olduğunu göstermektedir. Soğuk hava genellikle; ılık havadan daha az nem içerir ve hızlı solunan kuru hava bronşiyal tüpleri kurutarak daralmasına ve hava akışında kısıtlamaya neden olur. EIB semptomlarına neden olma olasılığı en yüksek olan sporlar ve aktiviteler; sürekli aktivite gerektirir veya soğuk havada yapılır. Bunlar; futbol, basketbol, uzun mesafe koşu, buz hokeyi, buz pateni ve kros kayağıdır.

EIB semptomlarına neden olma olasılığı en düşük olan faaliyetler arasında ise; yürüyüş, gezinti ve eğlence amaçlı bisiklet veya kısa süreli faaliyetler gerektiren sporlar yer alır. Bunlar; voleybol, jimnastik, beyzbol, güreş, golf, yüzme, futbol ve kısa mesafeli atletizm ve saha sporlarını içerir. Bazı yüzme etkinlikleri, sürekli aktivite gerektirebilir; ancak sudaki sıcaklık ve nem, EIB’li kişilerin nefes almasını kolaylaştırır.

Nasıl teşhis edilir?

EIB’niz var mı? Bazen sporcuların bilmesi zor olabilir. Herkes zaman zaman bir antrenmanı tamamlamakta güçlük çeker ve sporcular genellikle neden olarak EIB veya astımı düşünmezler. Bir alerji uzmanı; semptomlarınızın tek başına egzersize bağlı olup olmadığını, havadaki alerjenlere veya tahriş edici maddelere bir reaksiyon olup olmadığını veya altta yatan astımın bir göstergesi olup olmadığını belirleyebilir.

Bir muayenenin bir parçası olarak, alerji uzmanınız sizden öykünüzü alacaktır. (Astımı olan veya diğer solunum güçlüğü çeken akrabalar hakkında bilgi istemek dahil) Ayrıca, nerede ve ne sıklıkta egzersiz yaptığınız da dahil olmak üzere, fiziksel aktiviteniz hakkında belirli ayrıntılar istenebilir. Alerji doktorunuz; egzersizle ilgili zorluklarınızda rol oynayabilecek üst solunum yolu sorunları gibi diğer koşulları da değerlendirecektir. Bazı durumlarda çevresel faktörler, EIB’ye katkıda bulunabilir. Patenciler ve hokey oyuncuları, buz pistlerindeki soğuk ve kuru hava ile buz yüzey kaplama makinelerinden gelen kirleticilerden etkilenebilir. Uzun mesafe koşucularındaki EIB, yüksek alerjenli ve yüksek ozonlu ortamlarda egzersiz yapmakla ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, havuzda klorlamada kullanılan bir kimyasal olan yüksek trikloramin seviyelerine sahip iç mekan havası, yüzücülerde astım ve EIB ile ilişkilendirilmiştir.

Tedavisi nasıl yapılır?

EIB semptomlarını önlemek ve tedavi etmek için, astım tedavisinde kullanılan çeşitli ilaçlar mevcuttur. Bunlar genellikle; bir inhaler yoluyla alınırlar, ancak bazıları tablet formunda da olabilir. Tedavinizle alakalı en net bilgiyi, doktorunuz size verecektir.

EIB semptomlarını hafifletmek için diğer öneriler şunlardır:

  • Daha yoğun fiziksel aktiviteye başlamadan önce, yaklaşık 15 dakika hafif egzersizlerle ısının.
  • Soğuk havada egzersiz yaparken, ağzınızı ve burnunuzu bir fular veya yüz maskesi ile kapatın.
  • Egzersiz yaparken, burnunuzdan nefes almaya çalışın. Bu, ciğerlerinize giren havanın ısınmasına yardımcı olur.
  • Egzersiz rutininizde değişiklikler yaparak, tetikleyicilerden kaçının.
  • Alerji uzmanınız ile tedavi sürecinde sık sık görüşün.

Alerjik Olmayan Astım

Astım belirtileriniz aşırı havalarda, yazın sıcağında veya kışın soğuğunda mı alevleniyor? Hastalandığınızda, genellikle astım krizleriniz gelişir mi? Stres, solunum problemlerine neden olur mu? Eğer durum böyleyse, muhtemelen alerjik olmayan astım hastası olabilirsiniz.

Semptomları nedir?

  • Özellikle geceleri, egzersiz sırasında veya gülerken öksürük,
  • Nefes almada güçlük,
  • Göğüste sıkışma,
  • Nefes darlığı,
  • Hırıltı.

Tetikleyici faktörler nelerdir?

Adından da anlaşılacağı gibi, alerjik olmayan astım, alerjenler dışındaki faktörler tarafından tetiklenir. Bunlar şunlardır:

  • Viral solunum yolu enfeksiyonları,
  • Egzersiz,
  • Havadaki tahriş edici maddeler,
  • Stres,
  • İlaçlar ve belirli gıda katkı maddeleri,
  • Hava koşulları.

Tanı nasıl konulur?

Alerjik olmayan astım için neden bir alerji uzmanına gitmeniz gerektiğini merak edebilirsiniz. Astım; aynı kişide bile, birçok faktör tarafından tetiklenebilir. Ancak bu tetikleyiciler arasında en yaygın olanı alerjidir. Bu nedenle, astımı olan veya astım şüphesi olan her kişi, bu ortak tetikleyicinin solunum problemlerinde rol oynayıp oynamadığını belirlemek için bir alerji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

Bir alerji hekimi; tanı koymaya yardımcı olacak testler yaparak, alerjik olmayan astımınız olup olmadığını belirleyebilir.

Tedavisi nasıl olur?

Astımınızı köpek tüyü veya ev tozu gibi belirli bir alerjene bağlayamadığınızda, tetikleyicilerinizi belirlemek daha zor olabilir. Bu nedenle, bir alerji uzmanıyla beraber gitmek; astımınızın sebebini, bulmak ve onu yönetmek için bir plan oluşturmak için önemlidir. Alerji uzmanları hızlı rahatlama ve uzun süreli kontrol ilaçları yazabilirler. Ayrıca tetikleyicileri belirlemek ve önlemek ve astım ataklarından kaçınmak için bir plan yapmak için sizinle birlikte çalışabilirler.

Mesleki Astım

Bu duruma sahip kişiler genellikle; havadaki kimyasal dumanlar, tozlar veya diğer tahriş edici maddeler etrafında çalışırlar. Size başka bir nedeni olan astım teşhisi konduysa, iş yerinde havadan yayılan tahriş edici maddeler bu durumu daha da kötüleştirebilir. Astımınız varsa ve iş yerinizin semptomlarınıza neden olduğundan veya kötüleştirdiğinden şüpheleniyorsanız, alerji uzmanınız hastalığınızı yönetmenize yardımcı olabilir.

Astımınız işinizden mi kaynaklanıyor?

Bu soruya cevap vermek zor olabilir. Önce aşağıdakiler dahil, diğer soruları yanıtlamanız gerekecektir:

  • Astımınız iş değiştirdiğinizde mi başladı?
  • İşinizden uzak olduğunuzda astımınız iyileşiyor mu?
  • İş yerinizdeki kimyasallar ve diğer koşullar nefes almayı zorlaştırıyor mu?

Mesleki astım neden olur?

Mesleki Güvenlik ve Sağlık İdaresi (OSHA), Amerika Birleşik Devletleri’nde çok çeşitli endüstrilerde ve mesleklerde; tahmini 11 milyon işçinin, mesleki astıma neden olduğu veya şiddetlendirdiği bilinen veya inanılan 250’den fazla maddeden, en az birine maruz kaldığını bildirmektedir. Mesleki faktörler, engelleyici astım vakalarının yüzde 15’ine kadar ilişkilidir. Tetikleyiciler; imalatta kullanılan kimyasalları, boyaları, temizlik ürünlerini, odun, tahıl ve unundan kaynaklanan tozları, lateks eldivenleri, belirli küfleri, hayvanları ve böcekleri içerebilir. Mesleki astım geliştirme riskini artıran faktörler arasında genellikle; mevcut alerjiler veya astım, ailede alerji veya astım öyküsü ve sigara bulunur.

Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne göre, aşağıdaki işçilerin mesleki astım geliştirme riski daha yüksektir:

  • Fırıncılar,
  • Deterjan üreticileri,
  • İlaç üreticileri,
  • Çiftçiler,
  • Tahıl ambarı işçileri,
  • Laboratuvar çalışanları (özellikle laboratuvar hayvanları ile çalışanlar),
  • Metal işçileri,
  • Değirmenciler,
  • Plastik işçileri,
  • Ağaç işçileri.

Astımınızın işle ilgili olup olmadığını belirlemek, kapsamlı bir fiziksel muayene gerektirecektir. Alerji doktorunuz, sizden aşağıdakileri isteyecektir.

  • Ailenizin herhangi bir üyesinin alerji, astım veya egzama gibi diğer alerjik hastalıklara sahip olup olmadığını gözden geçiren bir tıbbi öyküsü.
  • Şimdiki ve geçmiş işlerinizi ve bunların astımınızla ilgili olup olmadığını açıklamanızı ister. Dumana, gazlara, tütsüye, tahriş edici maddelere, kimyasallara ve potansiyel alerjenlere maruz kalma gibi işinizi ve iş yeri koşullarınızı açıklayabilmelisiniz.
  • Ataklarınızın ne sıklıkla gerçekleştiğini ve onları neyin tetiklediğini size soracaktır.
  • İş yerindeki vardiyanızdan önce ve sonra test yaptırmak için doktorun ofisine uğramanız istenebilir.

Ek olarak; alerji uzmanınız cilt testleri yapabilir ve göğüs röntgeni ve kan testleri isteyebilir. Gerekirse, aerosol yükleme çalışmaları düşünülebilir.

Mesleki astım nasıl kontrol altına alınır?

Mesleki astımın önlenmesi ve tedavisi; ilaç tedavileri ve dikkatli tıbbi takip ile birlikte astım tetikleyicilerinden kaçınmak için davranış değişiklikleri konusunda eğitim de dahil olmak üzere, çevresel müdahaleleri gerektirir. Tedavinizde iyileşmeniz; iş yerinde astımınızı tetikleyen veya kötüleştiren şeylerden kaçınıp kaçamayacağınız, nerede çalıştığınıza ve orada ne yaptığınıza bağlı olacaktır. Astımınızın işteki koşullardan kaynaklandığından şüpheleniyorsanız veya iş yerinde kötüleşiyorsa, kendinizi tetikleyicilerden uzaklaştırmak veya etkilerini azaltmak için atabileceğiniz adımları önerebilecek doktorunuz ile konuşun.