Astım, solunum yollarında daralma ve iltihaplanma ile karakterize, kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Solunum yollarındaki bu daralma, hava akışını kısıtlayarak nefes darlığı, hırıltılı solunum, öksürük ve göğüste sıkışma gibi belirtilere yol açar. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilen astım, yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve kontrol edilmediği durumlarda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu makalede, astımın ne olduğu, belirtileri, nedenleri, türleri, tanı ve tedavi yöntemleri hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz.
Astım Nedir?
Astım, solunum yollarında iltihaplanma ve aşırı duyarlılık ile seyreden, kronik bir akciğer hastalığıdır. Alerjenler, hava kirliliği, egzersiz veya stres gibi tetikleyicilerle karşılaşıldığında solunum yollarında daralma meydana gelir. Bu daralma, hava akışını kısıtlayarak nefes almayı zorlaştırır. Astım atağı sırasında bronş kasları kasılır, mukus üretimi artar ve solunum yolları daralır, bu da astım belirtilerinin şiddetlenmesine yol açar.
Astım hastalığı, hastanın yaşam kalitesini düşüren ve düzenli tedavi gerektiren bir durumdur. Ancak doğru tedavi ve önlemlerle astım semptomları kontrol altına alınabilir ve hastalar normal yaşamlarına devam edebilir.
Astım neden olur?
Astım hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir ancak, çeşitli etkenlerin ve genetik faktörlerin birleşimi sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir. Buna göre ailesinde astım bulunan bireyler diğerlerine oranla daha çok risk altındadır. Aynı zamanda egzama, alerjik nezle gibi alerji hastalığı bulunan bireylerin astım hastalığına yakalanma riski yükselmektedir.
Astıma neden olabilecek çevresel faktörler aşağıdaki gibidir:
- Sigara dumanı
- Polen, hayvan kepeği ve küf gibi alerjenler
- Hava kirliliği
- Aşırı stres
- Solunum yolunda oluşan enfeksiyonlar
- Obezite
Astım Belirtileri Nelerdir?
Astım belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve genellikle tetikleyicilere maruz kalındığında artar. Astımın en yaygın belirtileri şunlardır:
- Nefes Darlığı: Astım atağı sırasında bronşların daralması nedeniyle nefes almak zorlaşır.
- Hırıltılı Solunum: Özellikle nefes verirken duyulan hırıltı, astımın karakteristik belirtilerindendir.
- Öksürük: Özellikle gece veya sabah saatlerinde daha yoğun görülen bir öksürük ortaya çıkabilir.
- Göğüste Sıkışma: Solunum yollarındaki kasılma ve daralma, göğüste baskı ve sıkışma hissi yaratabilir.
- Balgam Oluşumu: Solunum yollarında artan mukus üretimi, balgam oluşumuna yol açabilir.
Astım belirtileri, hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Semptomlar, alerjenler veya hava kirliliği gibi tetikleyicilerle temas edildiğinde kötüleşebilir ve astım atağı olarak bilinen ciddi nefes darlığı ve hırıltıya yol açabilir.
Çocuklarda Alerjik Astım Belirtileri
Alerjik astım, özellikle çocuklarda yaygın görülen bir astım türüdür ve alerjenlere maruz kalma sonucu tetiklenir. Çocuklarda alerjik astım belirtileri, yetişkinlerde olduğu gibi nefes darlığı, hırıltılı solunum ve öksürükle kendini gösterebilir, ancak çocuklarda belirtiler bazı farklı özellikler taşıyabilir:
- Sık Sık Tekrarlayan Öksürük: Özellikle gece veya sabah erken saatlerde ortaya çıkan öksürük, çocuklarda alerjik astımın önemli bir belirtisidir.
- Oyun Sırasında Çabuk Yorulma: Alerjik astımı olan çocuklar, fiziksel aktivite sırasında çabuk yorulabilir veya nefes almakta zorlanabilir.
- Nefes Alıp Verirken Hırıltı: Özellikle nefes verirken duyulan hırıltılı ses, çocuklarda alerjik astımın yaygın bir belirtisidir.
- Göğüs Sıkışması veya Rahatsızlık Hissi: Çocuklar göğüslerinde sıkışma hissi veya rahatsızlık olduğunu ifade edebilirler, ancak bunu tarif etmekte zorlanabilirler.
- Soğuk Algınlığı Sonrası Belirtilerin Uzaması: Çocuklarda, soğuk algınlığı gibi solunum yolu enfeksiyonları sonrası belirtilerin uzun süre devam etmesi, alerjik astımın işareti olabilir.
Çocuklarda astım belirtileri, özellikle polen, toz veya hayvan tüyü gibi alerjenlere maruz kalındığında kötüleşebilir. Ebeveynlerin bu belirtileri gözlemlemesi ve çocuklarında astım olabileceğinden şüphelenmeleri durumunda bir uzmana başvurması önemlidir.
Astım Nedenleri Nelerdir?
Astımın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu hastalığın gelişiminde rol oynar. İşte astıma yol açan başlıca nedenler:
- Genetik Yatkınlık: Ailesinde astım veya alerji öyküsü bulunan kişilerde astım riski daha yüksektir.
- Bağışıklık Sistemi Tepkisi: Alerjenlere karşı aşırı tepki veren bağışıklık sistemi, astım semptomlarını tetikleyebilir.
- Çevresel Alerjenler: Polen, ev tozu akarları, hayvan tüyü, küf gibi alerjenler astımı tetikleyen en yaygın çevresel faktörlerdir.
- Hava Kirliliği: Hava kirliliğine uzun süre maruz kalmak, solunum yollarını tahriş ederek astım gelişimini hızlandırabilir.
- Sigara Dumanı: Hem aktif hem de pasif sigara içiciliği, astım riskini artırır ve astım belirtilerini kötüleştirebilir.
- Enfeksiyonlar: Solunum yolu enfeksiyonları, özellikle çocuklarda astım gelişimini tetikleyebilir.
- Mesleki Maruziyet: İnşaat tozları, kimyasallar, duman gibi mesleki alanda karşılaşılan maddeler de astım gelişiminde etkili olabilir.
Bu faktörlerin bir kombinasyonu, solunum yollarını hassaslaştırarak astımın ortaya çıkmasına yol açabilir.
Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Astım teşhisinden sonra semptomları kontrol altına almak, hastanın yaşam kalitesini yükseltmek için en uygun tedavi yöntemi uygulanmaktadır. Tedavi planı semptomların şiddetine göre değişiklik gösterebilir. Astım tedavisinde kullanılan yöntemler aşağıdaki gibidir:
Kontrol ilaçları ve rahatlatıcı ilaçlar
Kontrol ilaçları astım tedavisi süresince her gün kullanılmaktadır. Bu ilaçlar hava yollarının iltihaplanmasını azaltır ve semptomların önlenmesine yardımcı olur. Beta agonistler, kortikosteroidlee gibi çeşitli kontrol ilaçları bulunmaktadır. Astım tedavisinde hastayı anlık olarak rahatlatmak için nefes açıcı ilaçlar da kullanılmaktadır.
Tetikleticilerden uzak durmak
Sigara dumanı, hava kirliliği, polen gibi tetikleyicilerden uzak durmak astım tedavisinde çok önemlidir. Böylelikle astım ataklarının da önüne geçilmiş olunur.
Astım eğitimi
Uzman hekim tarafından astım hakkında daha detaylı bilgi almak, semptomların nasıl yönetileceğini bilmek için önemlidir. Astım eğitiminde, ilaçların nasıl kullanılacağı, ataklar sırasında nasıl davranılması gerektiği gibi birçok bilgi edinilir.
Alerji tedavisi
Eğer astım hastalığı alerji sebepliyse, uzman hekim tarafından en doğru alerji tedavisi uygulanmaktadır. Alerji ilaçları, immünoterapi (alerji aşıları) veya özel diyet gibi yöntemlerle astım ataklarının önüne geçilebilir.
Astım Türleri Nelerdir?
Astım, farklı tetikleyiciler ve belirtilerle kendini gösterdiği için birkaç farklı türde sınıflandırılır. İşte en yaygın astım türleri:
- Alerjik Astım: Alerjenler nedeniyle tetiklenen astım türüdür. Polen, ev tozu, hayvan tüyü gibi alerjenler, alerjik astım semptomlarını başlatabilir.
- Non-Alerjik Astım: Alerjenler dışında sigara dumanı, hava kirliliği veya soğuk hava gibi faktörlerle tetiklenir.
- Egzersize Bağlı Astım: Fiziksel aktivite veya egzersiz sırasında solunum yollarının daralmasıyla ortaya çıkar.
- Gece Astımı: Özellikle gece saatlerinde belirtilerin şiddetlendiği astım türüdür.
- Mesleki Astım: İş ortamında karşılaşılan alerjenler veya kimyasal maddeler nedeniyle gelişir.
- Aspirin Duyarlı Astım: Aspirin veya benzeri ilaçların kullanımı ile tetiklenen astım türüdür.
Astım türünün belirlenmesi, hastalığın kontrol altına alınması ve kişiye özel tedavi planının oluşturulması için önemlidir.
Astım Teşhisi Nasıl Konur?
Astım teşhisi, hastanın belirtileri, tıbbi öyküsü ve çeşitli testler ile konur. Göğüs hastalıkları uzmanı, solunum yollarındaki hassasiyeti ve bronş daralmasını değerlendirmek için çeşitli testler yapar. İşte astım teşhisinde yaygın olarak kullanılan yöntemler:
- Solunum Fonksiyon Testi (Spirometri): Bu test, akciğerlerin kapasitesini ve hava akışını ölçmek için yapılır. Spirometri, astım tanısında kullanılan en temel testlerden biridir ve astım semptomlarının ne kadar şiddetli olduğunu belirlemeye yardımcı olur.
- Alerji Testleri: Astımın alerjik bir kaynaklı olup olmadığını anlamak için yapılan alerji testleri, deri prick testi veya kan testleri ile alerjen duyarlılığı ölçülerek yapılır. Bu testlerle hangi alerjenlerin astımı tetiklediği belirlenebilir.
- Bronş Provokasyon Testi: Solunum yollarının aşırı duyarlılığını belirlemek için yapılan bu test, genellikle spirometrinin yeterli olmadığı durumlarda uygulanır. Solunum yolları kasılmasını tetikleyici maddeler kullanılarak bronş duyarlılığı ölçülür.
- Tepe Akım Hızı (PEF) Ölçümü: Evde de yapılabilen bu test, kişinin gün boyunca akciğer kapasitesinde değişim olup olmadığını gözlemlemeye yardımcı olur. Astım hastaları, belirtilerin şiddetlendiği veya hafiflediği zamanları takip etmek için PEF ölçümü yapabilir.
Astım teşhisi, semptomların doğru bir şekilde tanımlanması ve bireysel tetikleyicilerin belirlenmesi açısından önemlidir. Astım belirtileri yaşıyorsanız veya risk altında olduğunuzu düşünüyorsanız bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurarak gerekli testleri yaptırabilirsiniz.
Astıma ne iyi gelir?
Astıma iyi gelebilecek birçok şey bulunmaktadır. Ancak en önemlisi uzman hekim tarafından kontrol altında olmak ve tedavi planına uymaktır. Astım hastaları duman, toz, evcil hayvan kepeği ve polen gibi astım ataklarını tetikleyebilecek etkenlerden uzak durmalıdır. Bunun yanı sıra; bol miktarda meyve ve meyve tüketmek, ilaçları düzenli olarak kullanmak, uzman hekim kontrolünde akciğerleri geliştirmek için yapılan egzersizler de hastanın yaşam kalitesini artırmak, semptomları hafifletmek için uygulanabilecek yöntemlerden bazılarıdır.
Astımlı hastalar nelere dikkat etmelidir?
Astımlı hastalar tetikleyicilerden uzak durmaya özen göstermelidir. Hava kirliliği, ev tozu akarları, polen gibi tetikleyiciler astım ataklarını da tetiklemektedir. Astım hastasının bulunduğu ortam her zaman temiz olmalıdır. Fazla kilo alımı astım ataklarını tetikleyebileceği için, en uygun diyet listesi oluşturulmalı ve buna uyulmalıdır. Stresten kaçınmak, huzurlu bir yaşam sürmek de astım hastalarının dikkat etmesi gereken durumlardandır.
Sonuç
Astım, yaşam boyu sürebilen bir hastalık olmasına rağmen düzenli tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. Özellikle çocuklarda alerjik astım belirtilerinin doğru şekilde tanımlanması ve erken teşhis, çocuğun yaşam kalitesini artırmak için önemlidir. Astım belirtileri yaşıyorsanız, bir doktora başvurarak doğru tanı ve tedavi planı oluşturabilirsiniz. Astım tetikleyicilerinden korunmak ve doktorunuzun önerdiği tedavi planına sadık kalmak, yaşam kalitenizi artırarak sağlıklı bir yaşam sürdürmenize yardımcı olacaktır.
