Çocuklarda kurdeşen diğer adıyla ürtiker vücudun her yerinde ortaya çıkabilen deriden kabarık, kaşıntılı kızarıklıklardır. Beş kişiden birinde hayat boyu bir kez görülebilen sık bir hastalıktır. Kızarıklık ve kabarıklık vücudun bir bölgesinde azalırken başka bir bölgede ortaya çıkabilir. Anjiyoödem ise derinin daha alt tabakalarında ortaya çıkan şişliktir ve en sık göz, dudak, dilde görülebilir.

Ürtiker (Kurdeşen) nedenleri nelerdir?

Ürtiker (Kurdeşen) derideki hücrelerden (mast hücreleri) histamin isimli maddenin salınımı ile ortaya çıkar. Çocukluk döneminde ürtikerin en sık görülen nedeni virüslerin neden olduğu enfeksiyonlardır. Daha az sıklıkla bakteri enfeksiyonları da ürtikere neden olabilir.

İlaçlar, ürtikerin diğer sık nedenlerinden biridir. Penisilin ve penisilin benzeri ilaçlar, ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak kullanılan ilaçlar sıklıkla ürtikere neden olabilir.

Ürtikerin bir diğer nedeni de besin alerjenleridir. Özellikle besin alerjisine neden olabileceği bilinen süt, yumurta, kuruyemiş, deniz ürünleri ve balık gibi gıdaların alımını takip eden 1-2 saat içerisinde ortaya çıkan ürtikerde besin alerjisi olabileceği akla gelmelidir.

Böcek sokmaları da ürtikere neden olabilir.

Ürtiker (Kurdeşen) hastalığının çeşitleri nelerdir?

Ürtiker (kurdeşen) döküntülerinin 6 hafta süresince tekrarlaması akut ürtiker olarak adlandırılırken bu durumun 6 haftadan uzun sürmesi kronik ürtiker olarak tanımlanır. Kronik ürtiker ise kendi içinde 2 tipe ayrılır. Birinci grup kronik spontan (kendiliğinden olan) ürtiker ikinci grup ise kronik uyaranlarla ortaya çıkan (indüklenen) ürtikerdir. Kronik uyaranlarla ortaya çıkan (indüklenen) ürtikerin ise kurdeşen döküntüsüne bağlı olarak ortaya çıkan çeşitleri şunlardır:

1) Dermografizm:

Derinin basınç (pantolon kemer gibi), kaşıma, ovma gibi basit uyaranlara aşırı yanıtıdır. Neden olan etkenin ortadan kaldırılmasıyla dakikalar içinde ortadan kalkar. En sık tiptir.

2) Sonradan edinilmiş soğuk ürtiker:

Soğuk hava, soğuk içecek gibi soğuk maruziyeti sonrası ortaya çıkan ve kadınlarda erkeklere göre daha sık görülen ürtiker tipidir. Vücudun yaygın olarak soğuğa maruz kalması (soğuk suya dalmak gibi) tansiyon düşüklüğü, nefes darlığı, bilinç kaybı, alerjik şok ve hatta ölüme neden olabilir.

3) Sıcakla uyarılan ürtiker:

Derinin ısıya maruz kalan alanlarına sınırlı kurdeşen lezyonu gelişir. Nadir bir tiptir. Kurdeşen genellikle 1-3 saat sürer.

4) Gecikmiş basınç ürtiker:

Derinin basınca maruz kalan alanlarında ortaya çıkan şişliklerdir. Bu tipte diğerlerinde görülen döküntüden farklı olarak basınç maruziyetinden saatler sonra ortaya çıkabilen ağrılı, kaşıntılı ve yanma hissi oluşturan kurdeşen döküntüleridir. Saatlerce devam edebilir hatta 24 saatten uzun sürebilir. Omuzda ya da sırtta çanta taşınması, sert sandalyeye oturma, sıkı ayakkabı, elde ağır çanta taşımak kurdeşen döküntülerini ortaya çıkartabilir.

5) Güneş ürtiker:

Güneş ürtikeri genellikle UV-A  ile ortaya çıkar. Nadir görülür ve kadınlarda daha sıktır.

6) Kolinerjik ürtiker:

Kolinerjik ürtiker gövde ısısında ani artışa neden olan durumlarda (egzersiz/efor, ateş, sıcak banyo, duygusal stres, sıcak veya baharatlı yiyecek ve içecek) ortaya çıkar. Genç yetişkinlerde ve kış döneminde sık olur. Alerjik yapıda ve hassas bronşları olanlarda daha sık görülür. Tipik olarak kısa süreli, yaygın, kaşıntılı, 5-6 mm’lik iğne ucu görünümünde döküntülerdir.

7) Titreşimle ortaya çıkan (Vibratuar) anjiyoödem:

Bu çok nadir görülen tipte lokal titreşimle anjiyoödem ortaya çıkar. Horlama ya da diş işlemleri sırasında ortaya çıkabilir.

8) Temas (Kontakt) ürtiker:

Uyaran madde ile temas sonrası aniden ortaya çıkan ve birkaç saat içinde gerileyen kurdeşen döküntüsüdür. Sık nedenler bitki bileşenleri (sap, yaprak), lateks, kozmetikler, endüstriyel kimyasallar ve tekstildir.

9) Su (Akuajenik) ile ortaya çıkan ürtiker:

Derinin su, ter, gözyaşı ile teması sonrası 1-3 mm’lik kabarıklıklar ve etrafında 20-30 mm’lik kızarıklıklar oluşur. Bu kısa süreli döküntüler genellikle gövde ve kollarda olurken ayak tabanı ve el içinde görülmez.

Kurdeşen (ürtiker) belirtileri nelerdir?

Kurdeşen çok hızlı bazen saniyeler içerisinde ortaya çıkan beyaz-pembe renkte deriden kabarık kızarıklıklardır. Genellikle 24 saatten kısa sürede döküntü iz bırakmadan kaybolurken başka vücut bölümlerinde ortaya çıkar. Bu kabarık kızarıklar yoğun kaşıntılıdır ve bazen batma ve yanma hissi eşlik edebilir. Boyutları değişkendir ve bazen tüm vücudu içeren geniş döküntüler ortaya çıkabilir. Kurdeşene bazen anjiyoödem eşlik edebilir ya da sadece anjiyoödem görülebilir. Anjiyoödem derinin altındaki dokularda şişlik olmasıdır. 24-48 saat içinde iz bırakmadan ortadan kaybolabilir. En sık yüz, dil ve dudakta görülür.

Çocuklarda Kurdeşen Tetikleyicileri Nelerdir?

Çocuklarda akut ürtikere (kurdeşen) en sık neden olan etkenler enfeksiyonlardır. En sık virüsler olmak üzeri bazı bakteri ya da parazitlerle olan enfeksiyonlar sırasında görülebilir. İlaçlardan ise antibiyotikler (özellikle beta-laktam içerikli olanlar) ve ağrı kesiciler bu duruma sıklıkla neden olur.

Sıklıkla besin alerjisine neden olduğu bilinen gıda (süt, yumurta, kuru yemiş, balık, buğday gibi) alımından sonra 2 saat içinde ortaya çıkan kurdeşen besin alerjisini düşündürür. Özellikle nefes darlığı, kusma, yoğun halsizlik ani gelişen hapşırık, burun akıntısı eşlik ediyorsa alerjik şok açısından değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenler dışında besin katkı maddeleri (benzoat gibi) ya da renklendiriciler (tartrazin) neden olabilir. Böcek ısırıkları da ürtiker (kurdeşen) döküntüsüne neden olabilir.

6 haftadan uzun süren kurdeşen ise spontan (kendiliğinden ortaya çıkan) olabildiği gibi cildin aşırı hassas yapısına bağlı (dermografizm), soğuk, sıcak, basınç, güneş maruziyeti, kolinerjik (gövde ısısı artışına bağlı), temas ya da su ile ortaya çıkabilir. Altı haftadan uzun süren ürtiker otoimmün tiroid hastalığı, romatolojik hastalık varlığında olabildiği için bu açılardan da hastanın değerlendirilmesi gerekebilir.

Çocuklarda kurdeşen (ürtiker) tedavisi nasıl olur?

Ürtiker (kurdeşen) tedavisinde ilk yapılacak olan nedenin ortadan kaldırılmasıdır. Akut ürtikerde tetkik gerekmeksizin tedavi başlanabilir. Ancak besin maruziyeti sonrası olduysa besin alerjisi açısından tetkik gerekebilir. Kronik ürtikerde ise doktorunuz bilinen tetikleyicilere yönelik soru sorar ve buna yönelik test (soğuk ürtiker de buz küp testi gibi) yapar.  Kurdeşenin tedavisinde anti-histaminik olarak adlandırılan alerji ilaçları kullanılır. Şikayetlerin ağırlığına göre yüksek dozda ve birden fazla anti-histaminik kullanılabilir.

Çocuğunuzda geçmeyen uzun süreli ürtiker belirtileri ya da ürtiker döküntüsüne eşlik eden alerjik şok bulguları (nefes darlığı, öksürük, kusma, bayılma gibi) varsa mutlaka bir çocuk alerji uzmanından randevu alın.