Solunum Yolu Enfeksiyonu Geçiren Çocuğun Değerlendirilmesi

Sonbaharın gelmesi ve okulların açılması ile çocuklarda solunum yolu hastalıkları da artış göstermektedir. Fakat bazı çocuklar diğerlerine göre daha sık hastalanmaktadır. Bu durum anne ve babaları haklı olarak kaygılandırmaktadır. Bir çocuğun sık solunum yolu hastalığı geçirmesine neden olan birçok faktör ve altta yatan neden bulunmaktadır. Bu yazımızda sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocukların değerlendirilmesi ve tedavisi ile ilgili merak edilen konuları sizler için yazdık. 

Üst solunum yolu enfeksiyonu için bu sayı 3 yaşından küçük çocuklar için yılda 8, 3 yaşından büyük çocuklar için de 6’dır. Hatta kreşe veya okula giden çocuklar için bu sayı 10-12 ye kadar normal olarak kabul edilmektedir. Daha ciddi enfeksiyonlar için bu sayı daha düşüktür. Kulak enfeksiyonu için yılda 4, zatürre için üç olarak kabul edilmektedir.

Küçük çocuklarda bağışıklık tam olarak gelişmediği için daha sık enfeksiyon geçirme riski vardır. Çocuklarda bağışıklık 5-6 yaşlarında olgunlaşmaktadır.

Solunum Yolu Enfeksiyonu Sıklığı Nedir?

Özellikle küçük çocuklarda sık olarak görülmektedir. 1 yaşından küçük çocuklarda %25, 4 yaşından küçüklerde ise %18 oranında görüldüğü bildirilmiştir

Sık Solunum Yolu Enfeksiyonunun Nedenleri Nelerdir?

Bu nedenler 4 başlık altında toplanmaktadır;

– Herhangi bir problemi olmayan sağlıklı çocuklar

Sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocukların %60’ı bu gruba girmektedir. Bu çocukların büyüme-gelişmeleri normaldir. Geçirilen enfeksiyonlar viral üst solunum yolu enfeksiyonu şeklindedir. Zatürre gibi daha ciddi enfeksiyonlar söz konusu değildir. Enfeksiyonlar en geç 2 hafta içinde düzelir. Enfeksiyon aralarında çocuğun muayene ve laboratuvar bulguları normaldir.

Bu çocuklar evde sigara içilmesi, kreş veya anaokuluna gitmek, okula giden büyük kardeşe sahip olmak, kalabalık aile ortamında yaşamak, anne sütü almamak, evin yeterince nemli olmaması, erkek cinsiyet, yaş, prematüre doğum, emzik kullanımı gibi sık solunum yolu enfeksiyonu geçirilmesine neden olan çeşitli risk etkenlerine sahiptirler.

-Altta alerjik hastalık yatan çocuklar

Sık solunum yolu hastalığı geçiren çocukların %30’u bu gruba girmektedir. Bu çocukların durumu biraz daha karmaşık olduğu için bu konuda deneyimli çocuk alerji uzmanı tarafından değerlendirilmesi çok önemlidir.

Alerjik hastalığı olan çocuklarda enfeksiyonlara bir miktar eğilim söz konusudur. Ayrıca alerjik hastalıkları sinüzit veya kulak enfeksiyonu gibi enfeksiyonların gelişime neden olabilir.

Diğer önemli bir konu da alerjik hastalık nedeniyle olan bulguları yanlışlıkla enfeksiyon lehine yorumlanarak sık enfeksiyon geçiren bir çocuk olarak değerlendirilebilir.

Bu çocukların gelişimi normaldir. Alerjik hastalıklarına ait bulgular olabilir.

-Bağışıklık yetmezliği olan çocuklar

Sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklar çocuk alerji ve immünoloji uzmanlarına genellikle bağışıklık bozukluğu şüphesi ile gönderilmekte fakat çok az bir kısmında altta böyle bir hastalık bulunmaktadır.

Bağışıklık bozukluğu doğuştan veya sonradan gelişmiş olabilir. Daha ciddi durumlar, gelişim geriliği ve tekrarlayan ciddi enfeksiyonlarla gösterirken, başka herhangi bir bulguya neden olmayan hafif bağışıklık bozuklukları da olabilir.

-Alerjik hastalık dışında başka kronik hastalığı olan çocuklar

Çocukların %5-8’i bu gruba girmektedir. Bu çocukların büyük kısmında büyüme ve gelişme normal değildir. Hasta görünümlüdür ve altta yatan hastalığa ait bulgular vardır. Bu hastalıkların başında kalp hastalıkları, kistik fibrozis ve doğuştan gelen solunum yolu yapısal bozuklukları gelmektedir.

Çocuğunuz Sık Sık Solunum Yolu Hastalığı Geçiriyorsa Ne Yapmalısınız?

Sık solunum yolu hastalığı geçiren bir çocukta altta önemli bir neden yatabilir veya sağlıklıysa gereksiz ilaçlar alıyor olabilir. O nedenle mutlaka bu konuda en eğitimli ve deneyimli olan çocuk alerji ve immünoloji uzmanları tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Sık Solunum Yolu Hastalığı Geçirme Nedeniyle Doktora Giderken Nasıl Hazırlık Yapılmalıdır?

Yanınızda daha önce yapılan tahlil ve röntgenleri getirmeniz çok yararlı olacaktır

Çocuk alerji ve immünoloji uzmanına giderken daha önce yapılan tetkik ve röntgenleri getirmeniz çok yararlı olacaktır. Böylece hem çocuğunuzun değerlendirilmesi daha hızlıca yapılmış, hem de gereksiz yere tahlillerin tekrar edilmesini önlenmiş olursunuz.

Eğer gerekli değilse bazı ilaçları gelmeden 1 hafta önce kesiniz.

Alerji şuruplarını, öksürük şuruplarını, soğuk algınlığı şuruplarını gelmeden 1 hafta önce kullanmayı bırakınız. Çünkü ciltten yapılan alerji testlerinin yapılması gerekirse bir hafta öncesinden bu ilaçların kullanılmaması gerekmektedir. Nefes açıcı sprey ve buharlar, sadece parasetamol içeren ateş düşürücüler ve antibiyotikler alerji testini etkilememektedir.

Çocuğunuzu aç olarak getirmenize gerek yoktur.

Sık solunum yolu hastalığı geçirilmesinin nedenlerini teşhis etmek için yapılan alerji deri testi veya diğer testler için açlık veya tokluğun önemi yoktur. Aksine ciltten yapılan alerji testlerinde strese bağlı kan şekeri düşebileceğinden çocuğun tok olması daha iyi olacaktır.

Sık Solunum Yolu Hastalığı Geçiren Çocuk Nasıl Değerlendirilmelidir?

Sık solunum yolu hastalığı geçirilmesi birçok faktörü ve altta yatan önemli hastalıkların işareti olabileceğinden annenin hamileliğinden başlayarak ayrıntılı bir öykü alınmalıdır. Öyküde en başta çocuğun geçirdiği solunum yolu hastalıklarının ne olduğu sorgulanmalıdır. Sadece üst solunum yolu enfeksiyonu mu geçiriyor yoksa zatürre ve/veya bronşit geçiriyor mu, nefes darlığı oluyor mu öğrenilmelidir. Ayrıca enfeksiyonların başlama yaşı da önemlidir. Solunum yolu hastalıklarından başka bulgusu var mı onlar da öğrenilmelidir.

Ailede ve çocukta alerjik hastalık olup olmadığı ayrıntılı sorgulanmalıdır. Ayrıca bağışıklık yetmezliği ve sık solunum yolu hastalığına neden olan durumlarda sorgulanmalıdır

Ayrıca çocuğun beslenme durumu ve aşıları da öğrenilmelidir.

Fizik muayenede çocuğun gelişimi, nörolojik durumu değerlendirilmeli ve tam bir sistemik muayene yapılarak altta yatan herhangi bir hastalığa ait bulgu var mı araştırılmalıdır.

Eğer çok erken dönemde bulgular başlamış, gelişim bozukluğu olan ve alt solunum sistemi ve solunum sistemi dışında bulguları olan çocuklarda altta daha ciddi bir durum olma ihtimali yüksektir. Fakat gelişimi normal, genellikle 2 yaşına kadar herhangi bir bulgusu olmayan ve özellikle kendisi kreşe başladıktan veya büyük kardeşi okula başladıktan sonra sadece sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda önemli bir sorun olma ihtimali oldukça düşüktür.

Bu çocuklarda önemli bir konu da astım ve alerjik rinit (saman nezlesi) gibi solunum yolu alerjik hastalık bulgularının enfeksiyonla karıştırılarak sık enfeksiyon geçiren çocuk olarak değerlendirilmesidir. O nedenle sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocukların altta yatan nedenin doğru olarak saptanması için çocuk alerji ve immünoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Sık Solunum Yolu Hastalığı Geçiren Çocuklarda Yapılması Gereken Laboratuvar Tetkikleri Nelerdir?

Bu çocuklarda istenecek tetkiklere öykü ve muayenede elde edilen bilgilere göre karar verilmelidir.

Yukarıda belirttiğimiz gibi gelişimi normal, özellikle kreşe başladıktan sonra ve sadece üst solunum yolu enfeksiyonu olan çocuklarda altta yatan önemli bir hastalık olma olasılığı düşük olan çocuklarda çok ayrıntılı tetkiklere gerek yoktur.

Fakat öykü ve bulgular daha ciddi bir durumu düşündürüyorsa şüphelenilen duruma göre ayrıntılı tetkikler yapılmalıdır.

Bu hastalara tam kan sayımı, CRP, sedim, kan biyokimyası, enfeksiyonlar için mikrobiyolojik tahliller, akciğer grafisi, immünglobulinler, ter testi gibi temel testler yapıldıktan sonra elde edilen sonuçlara göre gerekirse daha ayrıntılı tetkikler yapılabilir.

Alerjik hastalıklardan şüphelenilmesi durumunda kandan ve deriden yapılan alerji testleri ile değerlendirilmelidir.

Sık Solunum Yolu Enfeksiyonu Geçiren Çocuklarda Tedavi Yaklaşımı Nasıl Olmalıdır?

Altta yatan nedenler farklı olduğu için tedaviye yaklaşım çocuğun durumuna göre bireysel olmalıdır.

Bu çocukların büyük kısmı yukarda belirttiğimiz gibi sağlıklı, altta herhangi bir problemi olmayan çocuklardır. Daha çok yaş ve çevresel koşullar nedeniyle sık enfeksiyon geçirmektedirler. Enfeksiyonları uyaran çevresel koşulların başında pasif sigara içiciliği gelmektedir. Özellikle ev içi ortamda sigara içilmemelidir. Ayrıca iç ve dış mekan kirliliğinden korunmalıdır.

Çocuğun enfeksiyonlara karşı direncinin normal olması için en az 6 ay anne sütü verilmesi, daha sonra beslenmesinin uygun şekilde yapılması ve başta D vitamini olmak üzere vitamin ve minerallerin verilmesi yararlı olacaktır.

Çocuklara el yıkama alışkanlığının kazandırılması ve dışarıdan eve gelen herkesin ilk iş olarak ellerini yıkaması enfeksiyonların önlenmesi için çok önemlidir.

İnfluenza Aşısı Yapılması Yararlı Olur Mu?

Bu çocuklara influenza aşısı yapılması önerilmektedir. Özellikle çocuğun kendisi kreşe gidiyorsa ve/veya okula giden büyük kardeş varsa, çocukta üst solunum yolu hastalıklarından sonra nefes darlıkları oluyorsa daha da yararlı olacaktır.

Bademcik veya Geniz Eti Alınması Yararlı Olur Mu?

Bu çocukların çok büyük bir kısmında geniz veya bademcik ameliyatı yapılmasının bir yararı olmayacaktır. Fakat çocuğun durumu değerlendirilmeli ve bademcik ve/veya geniz etinin alınmasını gerektiren başka durumlar söz konusu ise ona göre hareket edilmelidir.

Bağışıklığı Güçlendirici İlaçlar Kullanılması Yararlı Olur Mu?

Tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonu olan çocuklarda bağışıklığı güçlendirici (immünostimülan veya immünmodülatör) ilaçlar sıklıkla kullanılmaktadır. Bu ilaçlar bağışıklığı uyarmakta ve güçlendirmektedirler. Sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda kullanılmasının yararlı olduğu ve enfeksiyonların sayısını %40 oranında azalttığı gösterilmiştir.

Bu ilaçlar içinde yararı en iyi kanıtlanmış ilaçlar özellikle bakteriyel materyal içeren ürünlerdir (örn. OM-85). Kullanıldıktan 9 ay sonrasına kadar enfeksiyonlardan korumaktadır. Kullanılmasında sakınca olacak herhangi bir spesifik durumda gösterilmemiştir.

Sık Solunum Yolu Enfeksiyonu Geçirilmesini Engelleyecek Doğal Yöntemler Var Mıdır?

Ekinezya ve sarımsak verilmesi yararlı olmaktadır. Ayrıca sülfür içeren kaplıca suları da enfeksiyonları azaltıcı etki göstermektedir.

Eğer altta sık enfeksiyon geçirilmesine neden olan spesifik ve ciddi bir hastalık saptanmışsa ona göre tedavisi düzenlenmelidir.

Son olarak belirtilmesi gereken önemli bir konu, bu çocukların geçirdikleri enfeksiyonların çok büyük bir kısmı viral enfeksiyonlardır. Fakat ülkemizde viral enfeksiyonlarda da sıklıkla antibiyotik yazıldığı için hastalar gereksiz yere çok fazla antibiyotik kullanmaktadırlar. Sık enfeksiyon geçirdiği düşünülen çocukların mutlaka çocuk alerji ve immünoloji uzmanı tarafından değerlendirilip ona göre hareket edilmesi çok daha sağlıklı olacaktır.

Sonuç olarak;

– Sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocukların çok büyük kısmında bunlar üst solunum yolu enfeksiyonudur.

– Sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiriyor demek için sayı 3 yaşından küçüklerde yılda 6, 3 yaşından büyüklerde yılda 8’dir

– Bu çocukların büyük kısmı tamamen normal, sadece yaş ve çevresel koşullar nedeniyle sık enfeksiyon geçirmektedirler.

– İkinci önemli neden altta yatan alerjik hastalıklardır.

– Bu çocukların çok küçük bir kısmında bağışıklık yetmezliği veya doğuştan gelen kronik bir hastalık saptanmaktadır.

– Tedavide sigaraya maruziyet başta olmak üzere çevresel faktörler düzeltilmelidir.

– Grip aşısı yapılmalıdır.

– Bağışıklığı kuvvetlendirici ilaçların yararlı olduğu saptanmıştır.

– Gereksiz yere antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır.

Önemli not:

Çocuklardaki immünolojik-alerjik hastalıklar için çocuk alerji-immünoloji uzmanları, yetişkinlerde yetişkin alerji-immünoloji uzmanları üst ihtisas yapmışlardır ve bu konuda deneyimli olan ve diploması olan doktorlardır. Grip aşısı için alerjik açıdan sakınca düşünülen hastaların bir immünoloji ve alerji hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir.