Kontakt ürtiker, yabancı bir maddeyle doğrudan teması sonrasında ciltte aniden başlayan ve geçici olarak ortaya çıkan lokalize şişlik ve kızarıklığa denir. Kontak ürtiker en sık kontak dermatit ile karıştırılır. Kontakt dermatit oluşan şikayetlerin kontakt ürtikerden ayırt edilmesi çok önemlidir. Sizlere bu yazımızda kontakt dermatiti (temas ürtikeri) yazdık.
Kontakt ürtiker (kurdeşen), yabancı bir maddeyle doğrudan teması sonrasında ciltte aniden başlayan ve geçici olarak ortaya çıkan lokalize şişlik ve kızarıklığa denir. Kontak ürtiker en sık kontak dermatit ile karıştırılır. Kontakt ürtikerde yabancı maddelere temas ettiğimizde hemen kaşıntı, kızarıklık ve şişlik ortaya çıkar. Kontakt dermatit reaksiyon ortaya çıkması için saatlere hatta günlere ihtiyaç vardır. Kontakt ürtiker ya immünolojik yollarla yani IgE aracılığı ile oluşur ya da immunolojik olmayan mekanizmalarla oluşur. Kontakt ürtiker temas ettiğimizde oluşan kızarıklık, kaşıntı belli bir bölgede kalabileceği gibi tüm vücuda yayılabilir, hatta alerjik şok (anafilaktik şok) tablosunun habercisi olabilir.
Kontakt dermatit kaynaklı oluşan şikayetlerin kontakt ürtikerden ayırt edilmesi çok önemlidir. Kontakt ürtiker ile başlayan reaksiyon daha sonra anafilaktik şoka dönüşebilir fakat kontakt dermatit anafilaktik şoka yol açmaz. Örneğin lateks alerjisi olan birinin lateks teması ile kontakt ürtiker olması tip I ( IgE aracılı erken tip reaksiyon) alerjisini gösterip diğer latekse bağlı Tip I alerjik hastalıklar olan alerjik rinit ve astım veya alerjik şok için yol gösterici olabilir. Bunun dışında uzun süre lateks temas ile oluşan kontakt dermatit Tip IV (geç tip reaksiyon) reaksiyonlar latekse bağlı anafilaktik şok tablosuna yol açmaz.
Yetişkinlerde Kontakt Ürtiker (Temas Ürtikeri) Belirtileri Nelerdir?
Kontakt ürtiker belirtileri, gıdalar, koruyucular, parfümler, bitki ve hayvansal ürünler ve metaller gibi çeşitli bileşiklerin cilde teması sonrasında yaklaşık bir saat içinde görünür. Temas ürtikeri immünolojik veya immünolojik olmayan yollarla kendini gösterebilir. Özellikle immünolojik yollarla ortaya çıkan kontakt ürtiker (kurdeşen) hayati tehlikeye yol açabilecek alerjik şok tablosunun habercisi olabilir.
Etkilenen cilt bölgelerindeki semptomlar şunları içerir:
Temas ettiği yerde bölgesel yanma hissi, karıncalanma veya kaşıntı.
Özellikle ellerde, lokalize veya yaygın kırmızı şişlikler veya kabarıklıklara neden olabilir. Kızarıklık ve şişmenin şiddeti değişkendir. Kendini hafif kızarıklık veya çok az şişlik gösteren lekelerden, gergin büyük şişlikler ile birlikte çok şiddetli kızarıklık şeklinde gösterebilir.
Meyve veya diğer gıdalar temas ile ağız içinde veya dudaklarda şişliğe yol açabilirken daha ilerlerse yutkunma zorluğu veya nefes darlığına yol açabilecek şişliklere yol açabilir.
Döküntüler genellikle başlangıçtan 24 saat içinde kendiliğinden düzelir.
Deriden başka organlarda da çeşitli semptomlar görülebilir. Bunlar deri dışı reaksiyonlar olarak karşımıza çıkar ve özellikle immünolojik yolla gelişen temas ürtikeri olan hastalarda görülme olasılığı daha yüksektir. Deri dışı reaksiyonların özellikleri arasında şunlar bulunur:
Nefes darlığı,
Burun akıntısı, sulu gözler,
Dudak şişmesi, boğaz ağrısı, yutma zorluğu,
Mide bulantısı, kusma, ishal, karında kramp tarzında ağrı,
Şiddetli anafilaktik şok (alerjik şok ) olarak karşımıza çıkar.
Temas ürtikeri için çeşitli evreleme yöntemleri kullanılır. Evreleme temas ürtikerin şiddetine göre aşağıdaki gibi yapılır.
Evre 1: Lokalize ürtiker (kızarıklık ve şişme) gibi semptomlar (örn., Kaşıntı, karıncalanma, yanma hissi).
Evre 2: Tüm vücuda yayılabilen yaygın ürtiker.
Evre 3: Astım belirtileri, rinit, konjunktivit (örneğin, burun akıntısı, gözlerde sulanma ); ağız içinde ve boğazda semptomlar (örneğin, dudak şişmesi, ses kısıklığı, yutma güçlüğü); ve sindirim sistemini ilgilendiren semptomlar (örneğin bulantı, kusma, ishal, karında kramplar) görülebilir
Evre 4: Alerjik şok tablosu görülür.
Evre 1 ve 2 sadece deride oluşan reaksiyonları içerirken evre 3 ve 4, deri dışındaki organlardaki ve sistemlerdeki reaksiyonları içerir.
Temas ürtikerleri ister immünolojik yoldan isterse nonimmunolojik yoldan olsun ciddi şikayetler olarak karşımızı çıkabilir deri dışındaki organlarda anafilaktik veya anafilaktoid şok gibi ciddi reaksiyonlarla kendini gösterebilir.