Ürtiker (kurdeşen), halk arasında bilinen adıyla kurdeşen, ciltte kızarıklık, şişlik ve kaşıntıyla kendini gösteren bir alerjik reaksiyondur. Ürtiker, genellikle deri üzerinde belirgin kabarık alanlar şeklinde ortaya çıkar ve bu lezyonlar genellikle birkaç saat içinde kaybolur. Ancak, bazı durumlarda haftalar hatta aylar boyunca sürebilen kronik bir hal alabilir. Yetişkinlerde ürtiker, ani başlayan ve yaşam kalitesini ciddi anlamda etkileyebilen bir rahatsızlıktır.
Ürtikerin Belirtileri Nelerdir?
Ürtikerin belirtileri arasında şunlar bulunur:
- Kızarık ve şişmiş cilt döküntüleri: Vücudun herhangi bir bölgesinde ortaya çıkabilen, genellikle kaşıntılı, farklı boyutlarda kabarık döküntüler.
- Yoğun kaşıntı: Kaşıntı, ürtikerin en sık görülen ve rahatsız edici semptomlarından biridir.
- Döküntülerin yer değiştirmesi: Ürtiker lezyonları genellikle birkaç saat içinde kaybolur ve farklı bir bölgede tekrar ortaya çıkar.
- Yanma veya ağrı: Şiddetli vakalarda, kaşıntının yanında yanma veya hafif ağrı da hissedilebilir.
Ürtiker (Kurdeşen) Türleri
Ürtiker, süresine ve nedenlerine göre farklı türlere ayrılır:
- Akut Ürtiker: Altı haftadan kısa süren ürtiker vakaları akut olarak sınıflandırılır. Bu tür, genellikle belirli bir tetikleyiciye (gıda, ilaç, böcek ısırığı gibi) bağlıdır.
- Kronik Ürtiker: Altı haftadan uzun süren vakalar kronik ürtiker olarak bilinir. Nedenleri tam olarak belirlenemeyebilir ve genellikle otoimmün bir duruma bağlıdır.
- Fiziksel Ürtiker: Soğuk, sıcak, basınç veya güneş ışığı gibi fiziksel uyaranlarla tetiklenen ürtiker türüdür.
Ürtikerin Nedenleri Nelerdir?
Ürtikerin birçok farklı nedeni olabilir, ancak yetişkinlerde en sık karşılaşılan tetikleyiciler şunlardır:
- Gıda Alerjileri: Fındık, süt ürünleri, kabuklu deniz ürünleri, yumurta gibi gıdalar ürtikere neden olabilir.
- İlaçlar: Antibiyotikler, ağrı kesiciler (aspirin, ibuprofen) ve tansiyon ilaçları gibi bazı ilaçlar ürtiker riskini artırabilir.
- Enfeksiyonlar: Viral, bakteriyel ya da mantar enfeksiyonları, özellikle de solunum yolu enfeksiyonları, ürtikeri tetikleyebilir.
- Stres: Psikolojik stres, ürtiker ataklarını tetikleyen önemli bir faktördür.
- Fiziksel Faktörler: Güneşe maruz kalma, aşırı soğuk veya sıcak, basınç veya terleme gibi fiziksel uyarıcılar ürtikeri tetikleyebilir.
- Otoimmün Hastalıklar: Kronik ürtikerin nedeni sıklıkla bağışıklık sisteminin yanlışlıkla kendi dokularına saldırdığı otoimmün bir durum olabilir.
Ürtiker (Kurdeşen) Tanısı Nasıl Konulur?
Ürtikerin tanısı genellikle hastanın öyküsüne, belirtilere ve fiziksel muayeneye dayanarak konur. Doktor, cilt döküntülerinin tipi ve süresi, tetikleyici faktörler ve hastanın genel sağlık durumu hakkında bilgi toplar. Kronik ürtiker durumlarında, altta yatan bir neden olup olmadığını belirlemek için kan testleri, alerji testleri veya cilt biyopsisi gibi ek tetkikler yapılabilir.
Ürtiker Tedavisi
Ürtiker tedavisinde amaç, hastanın semptomlarını hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi yöntemleri genellikle aşağıdaki şekillerde uygulanır:
1. Antihistaminik İlaçlar:
Ürtiker tedavisinde en sık kullanılan ilaçlar antihistaminiklerdir. Bu ilaçlar, vücuttaki histamin salınımını bloke ederek kaşıntı ve kızarıklığı azaltır. Doktorun önerisi doğrultusunda reçetesiz satılan veya reçeteli antihistaminik ilaçlar kullanılabilir.
2. Kortikosteroidler:
Daha şiddetli vakalarda, kısa süreli olarak kortikosteroidler reçete edilebilir. Bu ilaçlar, vücuttaki inflamasyonu hızlı bir şekilde azaltarak semptomları kontrol altına alır.
3. Omalizumab:
Kronik ürtiker tedavisinde kullanılan bu biyolojik ilaç, bağışıklık sisteminin alerjik reaksiyonlarını engelleyerek etkili bir sonuç verir. Omalizumab genellikle diğer tedavilere yanıt vermeyen hastalarda tercih edilir.
4. İmmünoterapi:
Bazı kronik ürtiker vakalarında, immünoterapi (alerji aşıları) kullanılarak hastanın bağışıklık sistemi yeniden şekillendirilebilir.
5. Evde Uygulanabilecek Yöntemler:
- Serin kompresler uygulamak: Ciltteki kaşıntı ve yanmayı hafifletmek için serin kompresler kullanılabilir.
- Bol ve rahat kıyafetler giymek: Cildi tahriş etmeyen pamuklu giysiler tercih edilmeli ve dar kıyafetlerden kaçınılmalıdır.
- Stresi azaltmak: Yoga, meditasyon veya nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri uygulanabilir.
Ürtikerden Korunma Yolları
Ürtikerin tekrar etmesini önlemek için tetikleyicilerden kaçınmak önemlidir. Yetişkinlerde ürtiker ataklarını önlemeye yardımcı olabilecek bazı öneriler şunlardır:
- Gıda tetikleyicilerini belirlemek: Gıda alerjileri sık görülen bir neden olduğundan, belirli gıdaların semptomları tetikleyip tetiklemediğini anlamak için bir gıda günlüğü tutulabilir.
- İlaç kullanımını dikkatle yönetmek: Doktor tavsiyesi olmadan ilaç kullanılmamalı ve bilinen bir ilaç alerjisi varsa bu konuda doktora mutlaka bilgi verilmelidir.
- Cildi korumak: Aşırı sıcak, soğuk veya güneşten kaçınmak, ürtiker riskini azaltabilir.
- Düzenli stres yönetimi yapmak: Stres, ürtiker ataklarını tetikleyebilir, bu yüzden düzenli olarak rahatlama teknikleri uygulanabilir.
Ürtiker İçin Ne Zaman Doktora Gidilmelidir
Ürtiker plaklarının ortaya çıkması çoğu kişide korku ve endişe yaratır. Özellikle akut ürtiker olarak tanımladığımız tablo genellikle birkaç gün bazen de 3-4 hafta sürüp 6 haftadan önce kaybolup gider. Deri lezyonları 24-48 saat içinde solmakta ve cilt üzerinde iz bırakmamadan kaybolmaktadır. Ürtiker kalıcı iz bırakmadan kaybolur gider fakat hastaların yaşam kalitesini, hayat konforlarını çok etkilediği için depresyon gibi ciddi sorunlara yol açar.
Akut ürtiker 6 haftadan uzun sürmeden kaybolup gidebilir fakat özellikle ilaç veya gıdaya bağlı gelişen ürtiker şikayetleri daha sonra oluşabilecek olan alerjik şok (anafilaksi) habercisi olabilir. Gıdaların ve ilaçların tekrar tekrar alınmasına bağlı daha ciddi alerjik reaksiyonların gelişebileceği unutulmamalıdır. İlaç alerjilerinde ilk olarak ürtiker şikayetleri ortaya çıkabilir ama daha sonra aynı ilaç alınmaya devam edildiğinde daha ciddi alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Bu yüzden akut ürtiker tanısının konulması ve altta yatan nedenlerin ortaya çıkartılması gereklidir.
Ürtiker plaklar özellikle kronik ürtikerler daha önceden var olan hastalığın habercisi olabilir veya hastalığın seyri sırasında ortaya çıkabilir. Bu yüzden ürtiker önemsenmeli ve nedenleri araştırılmalıdır.
- Ani başlangıç gösteren ürtikeryal şikayetler 6 haftayı geçtiyse,
- İnatçı ve uzun süre aynı yerde devam ediyorsa,
- Solunum yollarını etkiliyorsa.
Ürtiker dışında halsizlik, yorgunluk, eklem ağrısı, ciltte kuruluk gibi diğer şikayetleri de varsa mutlaka iç hastalıkları ile ilgili olabilecek hastalıklarda araştırılmalıdır. İç hastalıkları üzerine alerji hastalıkları eğitimi alan uzmanlar tarafından detaylı olarak incelenmelidir. Özellikle otoimmün hastalıklar, romatizmal hastalıklar, hepatit gibi enfeksiyon hastalıkları araştırılmalıdır.
Ürtiker İçin Doktora Giderken Ne Yapılmalıdır?
Her şey normal seyrederken hastaların çoğu genellikle anlam veremedikleri bir şekilde vücutta kaşıntı, kızarıklık şikayeti başladığını söyler. Ürtiker şikayetlerine yol açan gıda veya ilaç gibi alerjenler hasta tarafından fark edilmesine rağmen bazen uyandıklarında tüm vücutlarında kaşıntılı kırmızı deri döküntüleri olduğunu belirtir. Özellikle 6 haftadan fazla devam eden ürtiker şikayetleri olan hastalarda bu şikayetlerinin nedeninin araştırılması gereklidir. Yetişkinlerde ürtiker nedenlerini araştırırken hastaların kendi gözlemleri ve hikayesi son derece önemli olabilmektedir.
Muayene öncesi yapmanız gereken bazı hazırlıklar ürtiker nedenlerinin saptanmasında ve tedavisinin oluşturulmasında fayda sağlar. İşte muayene öncesi hazır olmanız için yapmanız gerekenler;
- Belirtilerin ne zaman meydana geldiği ve ne kadar sürdüğü hasta tarafından bir yere not edilebilir. Ürtiker şikayetlerinde bazen gıdalar ve ilaçlar daha önce bir çok kez kullanmasına rağmen şikayetlere yol açabilir.
- Çok sayıda nedeni olan ürtikerin hayatımızda kullandığımız ama önemli olmadığını düşündüğümüz vitaminler, bitkisel ilaçlar ya da takviyeler de dahil olmak üzere, bir çok nedenle ortaya çıkabileceğini unutmamamız gerekir. Bu yüzden kullandığımız her türlü ürünü not etmeliyiz
- Doktorunuza soracağınız soruları muayene öncesinde not edin ki muayene sırasında unutulmasını engelleyin.
- Ürtiker bazen hastalığın ilk belirtisi veya hastalık seyri sırasında ortaya çıkabilir. Bu yüzden daha önceki hastalıklarımız ve tedavilerini mutlaka söylemeliyiz. Bazen uzun süredir kullandığımız bir hipertansiyon ilacı boğazda ve dudakta ciddi derecede şişliğe, anjiyoödeme yol açabilir.
- Ürtiker altında yatan nedenlerden biri alerji olabileceği için alerji uzmanınız teşhis için deriden alerji testi yapabilir. Bu nedenle kullanmakta olduğunuz alerji ve ağrı kesici ve depresyon ilaçlarını muayeneden 1 hafta öncesinde kesmeniz iyi olur.
- İlaçları kesemeyen hastaların doktor ile görüştükten sonra ilaçlarında değişiklik yapılabilir.
- Önceden yapılmış olan test veya röntgen sonuçlarınızı yanınızda getirin.
Sonuç
Ürtiker, yetişkinlerde sık karşılaşılan bir cilt rahatsızlığıdır ve çoğunlukla alerjik reaksiyonlardan kaynaklanır. Akut vakalarda genellikle hızla iyileşirken, kronik ürtiker hastaların yaşam kalitesini ciddi anlamda etkileyebilir. Doğru tedavi ve korunma yöntemleriyle ürtikerin semptomları büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Ürtiker şikayeti olan bireylerin, semptomlarını gözlemleyip doktorlarıyla düzenli olarak iletişimde olmaları, hastalığın yönetiminde büyük önem taşır.
