El egzaması, ellerde ve el bileğinde olan ve sıklıkla ayaklardaki egzama ile de ilişkili olabilen, uzun süreli bir hastalıktır. El egzamasının çeşitli nedenleri vardır ve el egzaması farklı belirtiler ile kendini gösterebilir. El egzaması akut ve kronik aşamalarla ortaya çıkar. Şiddeti hafif, orta ve şiddetli seviyeler arasında değişir ve bunun yanı sıra alevlenmeler sıklıkla tekrarlayıcı veya nadir olabilir. El egzamasının farklı nedenleri vardır ve çeşitli belirtileri bazen yanıltıcıdır, bunun yanı sıra teşhis için zorlayıcı olabilir. Bu yazımızda, el egzamasının sıklığı, düzelip düzelmeyeceği ve önlenmesi noktasında faydalı bilgiler sağlamak ve el egzaması hastalarının nasıl teşhis edileceği, bilgilendirileceği ve yönlendirileceği konusunda bazı pratik tavsiyelere işaret etmek istemekteyiz.
El Egzaması Nedir?
El egzaması, yaşam kalitesi üzerinde uzun süreli olumsuz etkisi olan ve toplum için ekonomik bir yük oluşturan yaygın bir kronik hastalıktır. Ölüme veya dramatik durumlara neden olan ve bu nedenle kolayca gözden kaçabilen bir hastalık değildir, ancak çok fazla sıkıntı ve ıstıraba neden olabilir; çalışma yeteneğini, iş kariyer beklentilerini ve sosyal durumu olumsuz yönde etkileyebilir. El egzaması; ellerde ve/veya bileklerde bulunan egzama/dermatit olarak tanımlanır. Akut dönemde döküntüler maküller, papüller, veziküller ve ödem içerebilirken, kronik aşamada kabuklanma, ciltte kalınlaşma ve çatlaklar baskın belirtiler olacaktır. Kaşıntı ve yanma önemlidir.
El egzamasına sahip olmanın yönleri ve sonuçları çoktur. Kaşıntı ve ağrıyı içeren subjektif semptomlar, uyku bozukluklarına ve spor gibi sosyal aktivitelere ya da elleri aktif olarak içeren diğer aktivitelere katılmaktan kaçınmaya neden olabilir.
Kabuklanma, kızarıklık, veziküller ve hiperkeratoz gibi semptomların tümü istenmeyen estetik değişikliklere katkıda bulunur, kozmetik görünümü olumsuz etkiler ve bu daha ciddi vakalarda utanma, sosyal izolasyon ve depresyona yol açabilir. Okşama ve bakım (yani bebeklerin ve çocukların ihtiyaçlarının karşılanması) dahil normal aile hayatı bozulur. Herhangi mesleki statüye bağlı olarak iş durumu da etkilenebilir. İşle ilgili maruziyetler nedeniyle veya bu maruziyetler neticesinde ağırlaşan el egzaması hastaları, cilt üzerindeki yükü azaltmak için mesleklerini değiştirmek veya çalışma rutinlerini yeniden düzenlemek zorunda kalabilir.
El Egzamasında Bakteriler Yerleşir
El egzaması hastalarının yarısından fazlası bakteriler tarafından kolonize edilir. Bu, kontaminasyonun riskli olduğu gıdalarla çalışan kişiler ve bakterilerin hastalara bulaşmasının bir sonucu olabileceği gibi sağlık sektöründe çalışan kişiler için de sorun yaratabilir. Toplum açısından el egzaması, doğrudan tedavi maliyetleri ve kaybedilen çalışma saatleri nedeniyle dolaylı maliyetleri olan pahalı bir hastalıktır.
El egzması genellikle işyerindeki maruziyetlerden kaynaklandığı veya ağırlaştığı için hastalık izni, işçi tazminatı ve rehabilitasyonun maliyeti açısından yüksektir.. Diğer meslek hastalıkları ile karşılaştırıldığında, el egzaması genellikle iş, kariyer ve küçük çocuklarla yoğun bir yaşamın ortasında olan gençleri etkilemekte, hastalığın sosyal etkisini ve topluma maliyetini daha da artırmaktadır.
El egzamasının tüm bu zararlı etkilerini özetlersek, odak noktasının birincil ve ikincil önleme dahil önleme ve tercihen hastalığın erken bir aşamasında iyileştirilmiş tedavi seçenekleri üzerinde olması gerektiği açıktır.
El Egzamaları Neden Oluşur?
El Egzamalarının Gelişimi İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
- Yama testinde bir veya daha fazla pozitif reaksiyona sahip olmak.
- Atopik dermatit (mevcut veya önceki).
- Su ile alakalı ıslak işlerde çalışmak.
El Egzamasının Bireysel Faktörleri Nelerdir?
Bireysel, endojen/kalıtsal faktörler büyük olasılıkla cilt bariyeri işleviyle ilgilidir. Bariyer genellikle olduğundan daha az sağlam ve daha geçirgen olduğunda, bu, alerjenlerin ve tahriş edicilerin deriye nüfuz etmesine izin vererek, lokal bağışıklık aktivasyonuna yol açar. Atopik dermatitte, cilt bariyeri işlevi bozulur ve önceki veya mevcut atopik dermatit, genellikle erken yaşta başlayan el egzaması gelişimi için büyük bir risk faktörü olarak bilinir. Atopik dermatit hastaları, özellikle şiddetli tipte el egzaması geliştirme riski altındadır, ilişkili atopik dermatit olmadan filagrin mutasyonu el egzaması riskini belirgin şekilde artırmaz. Bozulmuş bariyer işlevi için diğer biyobelirteçler ve kalıtsal risk faktörleri gelecekteki araştırmaları beklemektedir. Endojen olarak kabul edilen hiperkeratotik el egzamasını sedef hastalığından ayırt etmek bazen zor olabilir ve zaman zaman örtüşmeler gözlemlenebilir.
El Egzamasının Çevresel Faktörleri Nelerdir?
El egzamasına yol açabilecek dış etkenler; su/ıslak çalışma, tahriş edici maddeler ve cildin mekanik tahrişi gibi cilt bariyerinin bozulmasına neden olabilecek tüm maruziyetleri içerir, mesleki veya ev içi olabilir ya da bunların bir kombinasyonunu içerebilmektedir.
Soğuk ve kuru hava koşullarının yanı sıra azalan iç mekan nemi de önemli olabilir, ve bu tür maruziyetler irritan kontakt dermatite yol açacaktır. Alerjik kontakt dermatit, genellikle bağışıklık sistemini aktive eden ve alerjenin penetrasyonunu kolaylaştıran irritan kontakt dermatiten önce gelir. Alerjik kontakt dermatit ise bir sensitizasyon fazını ve ardından T hücrelerinden etkilenen Alerjik kontakt dermatit durumunun ortaya çıkarılmasını içerir.
Temas alerjisine sahip olmak, el egzaması gelişimi için bir risk faktörü sunar. Hem tahriş edici hem de alerjenler için etkiler doza bağlıdır. Yüksek konsantrasyonlara maruz kalma, yoğun maruziyet ve uzun süreli maruz kalma durumu, kontakt dermatit gelişme riskini artıracaktır.
Sadece daha genç yaş gruplarında ortaya çıkan, kadınlar ve erkekler arasındaki el egzaması insidansındaki belirgin farklılık; anatomik farklılıklarla değil, daha çok cinsiyetler arasındaki maruz kalma paternlerindeki farklılıklarla açıklanmaktadır. Spesifik bir örnek olarak, kadınlar daha sık ıslak işlere maruz kalmaktadır ve el egzaması insidansındaki fark, ev içi ıslak iş yükünün de artmış olabileceğini göstermektedir.
El Egzamaları Geçer Mi?
Genel olarak, el egzaması için öngörü oldukça kötüdür. Önceki yıllarda yapılmış bir çalışmada Mesleki el egzaması ile ilgili olarak, 5 yıllık takipli bir çalışmada hastaların yaklaşık %20’lik kısmının tamamen iyileşme durumu bildirmiştir. Mesleki el egzamasının öngörüsünü etkileyen çeşitli faktörler daha önce tanımlanmıştır. Atopik dermatit öyküsü ve temas duyarlılığının varlığı, daha yakın tarihli çalışmalarda doğrulanmasa dahi kötü bir uzun vadeli prognoz için iyi bilinen risk faktörleridir. Zaman içinde risk faktörlerindeki bu değişiklik, kısmen bu özel hasta grubuna verilen bilgi ve eğitimin olumlu etkilerinden kaynaklanıyor olabilmektedir. Diğer önemli bir belirleyici de ilk muayenede el egzamasının derecesidir, ellerde yaygın egzama daha kötü prognoza işaret eder ve el egzaması başlangıcında genç yaş faktörü de prognozu olumsuz yönde etkiliyor gibi görünmektedir. Son araştırmalar, yaşam tarzı faktörlerinin, uzun süreli hastalık, özellikle tütün kullanımı için risk faktörleri olduğuna işaret etti, ancak aynı zamanda stres ve fiziksel egzersiz eksikliğinin prognoz üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu görülüyor. Kötü prognoz için risk faktörlerinin, önleme konusunda yeni bakış açılarına izin vererek zaman içinde değişebilmesi ilginçtir.
El Egzamalarının Teşhisi Noktasında Hangi Testler Uygulanabilir?
El egzamasının teşhisi noktasında yama testleri ve bazen deri prick testleri kullanılabilir. Yama testi, spesifik bir el egzaması teşhisi elde etmek adına gereklidir ve el egzaması 3 ay veya daha uzun sürdüğünde uygulanmalıdır. Yama testleri, maruziyet değerlendirmesi ile elde edilen bilgilere göre planlanmalıdır. Eldiven ve kozmetik gibi kişisel eşyalar da teste dahil edilebilir. Teste verilen tüm olumlu tepkiler, uygunluk açısından değerlendirilmelidir.
Ellerdeki alerjik kontakt dermatit, yalnızca mevcut alaka düzeyine sahip pozitif bir yama testi reaksiyonu tanımlandığında teşhis edilebilir. Alerjik kontakt dermatit ancak tetikleyici maddelerden kaçınıldığı durumlarda geçeceğinden, hastalara bunların nerede bulunabileceği konusunda ayrıntılı bilgi verilmelidir. İşyerinde alerjen maruziyeti ile ilgili olarak, alerjenler güvenli alternatiflerle değiştirilmeli veya hasta güvenli bir ortama taşınmalıdır. Suçlu alerjenlerin uzun ve karmaşık isimleri olabilir ve bu nedenle yazılı bilgiler, anlamayı sağlamak için açıklamanın yanı sıra rutinin bir parçası olmalıdır. Birkaç ay sonra yapılacak bir takip konsültasyonu, yama testinin sonuçlarının günlük rutinlere uygulanmasını ve hastanın testte pozitif olan alerjenlerle temastan kaçınmasını sağlayacaktır. Bir alerji, testi kontakt ürtiker/protein kontakt dermatitten şüphelenildiğinde yapılmalıdır. Doğal kauçuk lateks ve gıda bunun en yaygın nedenleridir.
Kan testleri her zaman el egzaması için tanısal çalışmanın bir parçası değildir, ancak şiddetli el egzaması durumlarında sistemik ilaçların tolere edilmesini sağlamak için gereklidir. Test sonuçları, bireysel hastalar için optimal sistemik tedavinin seçilmesine yardımcı olabilir. Artan değerler atopinin rol oynayabileceğini gösterdiğinden, IgE’nin teste ek olarak dahil edilmesi önerilir.
Hasta eğitimi el egzaması tedavisinin önemli bir parçasıdır. Alt tipten bağımsız olarak, tüm el egzaması hastaları bozulmuş bir cilt bariyeri işlevine sahip olacaktır. Tüm el egzaması hastalarına cilt bariyeri direncinin nasıl iyileştiğine dair genel rehberlik sunulmalıdır, ancak muhtemelen hafif vakalarda daha etkili olacaktır.
Öte yandan cilt bakımı programları, el yıkama ve dezenfektan, yumuşatıcı ve eldiven kullanımına ilişkin basit önerilere odaklanarak geliştirilmiştir.
Yerel tercihlere bağlı olarak, öğretim bireysel hasta veya grup bazında yönlendirilebilir. Hemşire tarafından verilen ve en fazla 20 dakika süren temel önerilere dayalı rehberli bir konuşma önerilir. Cilt bakım programlarında yer alan genel bilgilere ek olarak, temas alerjisi olan hastalar, maruziyetten nasıl kaçınacakları konusunda kapsamlı bir şekilde bilgilendirilmelidir. Yeni araştırmalar, tütün içimi, fiziksel hareketsizlik ve zihinsel stres gibi faktörlerin artan egzama aktivitesi ve şiddeti ile ilişkilendirildiğinden, yaşam tarzına ilişkin rehberliğin dahil edilmesinin faydalı olabileceğini göstermektedir.
El egzaması multifaktöriyel bir hastalık olmasına rağmen hastanın daha fazla yönlendirilmesi için elzem olan bir alt tanıya ulaşılmaya çalışılmalıdır. İnceleme her zaman önceki cilt hastalıkları (atopik dermatit ve sedef hastalığı) ve yama testi ile ilgili tıbbi öyküyü içerir. Genel olarak cilt bariyeri direncinin iyileştirilmesine ilişkin rehberlik, tüm el egzaması hastalarına sunulmalıdır.