Beslenme ile Egzama Arasındaki İlişki: Diyet Değişikliği Fayda Sağlar mı?

Egzama (atopik dermatit), kaşıntı, cilt kuruluğu, kızarıklık ve bazen de sızıntı yapan lezyonlarla seyreden kronik, inflamatuar bir cilt hastalığıdır. Genellikle çocukluk döneminde başlasa da, erişkinlikte de devam edebilir. Pek çok faktör egzamayı tetikleyebilir: genetik yatkınlık, çevresel etkenler, alerjenler, stres ve beslenme.

Son yıllarda egzamalı bireyler arasında, gıdaların hastalığın şiddetini artırabileceği yönündeki farkındalık artmıştır. Peki gerçekten diyet değişikliği egzamayı hafifletebilir mi? Hangi gıdalar tetikleyici, hangileri iyileştirici etki gösterir?

Bu yazıda beslenme ve egzama arasındaki ilişkiyi bilimsel verilerle ele alıyor, uygulanabilir öneriler sunuyoruz.

Egzamanın Besinle İlişkisi Var mı?

Kısa cevap: Evet, olabilir — ama herkes için geçerli değildir.

Besinlerin egzamayı doğrudan tetiklemesi, özellikle besin alerjisi olan bireylerde görülür. Ancak bazı kişilerde herhangi bir alerjik mekanizma olmadan da belirli gıdalar cildi olumsuz etkileyebilir. Buna gıda intoleransı ya da inflamasyonu artırıcı beslenme tarzı neden olabilir.

Özellikle çocukluk çağı egzamasında gıda kaynaklı tetiklenme daha yaygındır.

Gıda Alerjileri ve Egzama

İmmünoglobulin E (IgE) aracılı besin alerjileri, egzaması olan çocuklarda sık görülen bir durumdur. Bu çocuklarda belirli gıdalar egzamayı şiddetlendirebilir.

Sık Tetikleyen Gıdalar:

• İnek sütü ve süt ürünleri

• Yumurta (özellikle beyazı)

• Soya

• Buğday

• Yer fıstığı ve ağaç yemişleri

• Balık ve deniz ürünleri

Alerjik çocuklarda bu gıdaların eliminasyonu, ciltte belirgin iyileşmeler sağlayabilir. Ancak rastgele gıda eliminasyonu önerilmez. Bu, büyüme-gelişme üzerinde olumsuz etki yaratabilir. Diyet değişikliği ancak alerji uzmanı gözetiminde yapılmalıdır.

Egzamada İnflamatuar Diyet Etkisi

Besin alerjisi olmayan bireylerde de bazı gıdaların iltihabı artırıcı etkisi egzama ataklarını tetikleyebilir.

İltihabı Artırabilen Gıdalar:

• Rafine şeker ve şekerli içecekler

• İşlenmiş gıdalar (hazır soslar, konserve yiyecekler)

• Trans yağlar (margarin, kızartmalar)

• Aşırı tuz

• Alkol

• Aşırı kırmızı et tüketimi

Bu gıdalar sistemik inflamasyonu artırarak bağışıklık sistemini tetikleyebilir. Egzamaya doğrudan neden olmazlar ama mevcut durumu kötüleştirebilirler.

Egzama Dostu Gıdalar: Cildi İçten Beslemek

Cilt sağlığını destekleyen bazı gıdalar, egzamaya karşı koruyucu ya da yatıştırıcı etki gösterebilir. Bu tür besinlerin düzenli tüketimi, egzama alevlenmelerini azaltabilir.

1. Omega-3 Yağ Asitleri

Anti-inflamatuar etki gösterir. Deri bariyerini güçlendirir.

Kaynaklar:

• Somon, sardalya, uskumru

• Ceviz

• Keten tohumu

• Chia tohumu

2. Probiyotikler ve Fermente Gıdalar

Bağırsak florasını güçlendirerek bağışıklık sistemini dengeler.

Kaynaklar:

• Yoğurt (laktoz duyarlılığı yoksa)

• Kefir

• Lahana turşusu (ev yapımı)

• Kimchi, miso

3. Antioksidan Zengini Meyve ve Sebzeler

Serbest radikalleri nötralize ederek iltihabı azaltır.

Kaynaklar:

• Yaban mersini, böğürtlen

• Kırmızı biber

• Ispanak, roka

• Havuç, tatlı patates

4. Çinko, E vitamini ve Selenyum

Cilt yenilenmesini destekleyen mineraller ve vitaminlerdir.

Kaynaklar:

• Kabak çekirdeği, ay çekirdeği

• Yumurta (alerji yoksa)

• Brezilya cevizi (selenium)

• Tam tahıllar

Örnek Egzama Dostu Beslenme Planı (1 Günlük)

Kahvaltı:

• Yulaf ezmesi + chia tohumu + yaban mersini + badem sütü

• Yeşil çay

Ara Öğün:

• Bir avuç ceviz

• Elma

Öğle:

• Izgara somon

• Zeytinyağlı ıspanak

• Kinoa salatası

Ara Öğün:

• Ev yapımı yoğurt (probiyotik)

• Birkaç dilim havuç

Akşam:

• Fırında tatlı patates

• Buharda brokoli

• Zeytinyağlı mercimek çorbası

Gece:

• Papatya çayı

• Bir tatlı kaşığı keten tohumu yağı

Eliminasyon Diyeti: Ne Zaman Gerekli?

Eliminasyon diyeti, şüpheli gıdaların belirli süreyle diyetten çıkarılması ve belirtilerin izlenmesi temeline dayanır. Genellikle 2–6 hafta uygulanır. Sonrasında bireysel olarak gıdalar teker teker diyete geri eklenerek reaksiyon izlenir.

Ne zaman düşünülmeli?

• Egzama tedavisine rağmen düzelmeyen vakalarda

• Belirli gıdalardan sonra semptom artışı fark ediliyorsa

• Cilt testleri veya kan testlerinde pozitif alerji sonucu varsa

Uyarı: Eliminasyon diyeti, beslenme yetersizliğine yol açabilir. Bu nedenle mutlaka doktor ve diyetisyen gözetiminde uygulanmalıdır.

Özel Durumlar: Bebek ve Çocuklarda Egzama ve Beslenme

Bebeklerde egzamanın en sık nedeni inek sütü proteinine alerjidir. Bu durumda:

• Anne emziriyorsa kendi diyetinden süt ve süt ürünlerini çıkarabilir.

• Mamayla besleniyorsa hipoalerjenik mamalar tercih edilebilir.

Çocuklarda dengeli beslenmeye çok dikkat edilmelidir. Kısıtlayıcı diyetler büyüme ve gelişmeyi engelleyebilir. Bu nedenle ancak tıbbi gerekçeyle ve uzman kontrolünde uygulanmalıdır.

Bilimsel Araştırmalar Ne Diyor?

• 2016 tarihli bir meta-analiz, eliminasyon diyetlerinin özellikle gıda alerjisi tanısı olan çocuklarda egzama semptomlarını azalttığını göstermiştir.

• 2020’de yayınlanan bir klinik araştırma, omega-3 zengini diyetle beslenen erişkinlerde cilt kuruluğunda ve kaşıntıda azalma olduğunu ortaya koymuştur.

• Probiyotiklerin, özellikle bebeklik ve gebelikte kullanıldığında egzama gelişimini azaltabileceğine dair birçok çalışma bulunmaktadır (Lactobacillus GG, Bifidobacterium türleri vb.)

Egzamayı Besinle Yönetmek: Denge Şart

✔ Beslenme, egzamayı doğrudan iyileştirmese de semptomları azaltabilir.
✔ İltihabı artıran gıdalardan kaçınılmalı, bağışıklığı destekleyen besinler tercih edilmelidir.
✔ Eliminasyon diyeti rastgele uygulanmamalıdır.
✔ Probiyotik, omega-3, antioksidan ve çinko yönünden zengin diyetler faydalı olabilir.
✔ Egzama bir bağışıklık hastalığıdır. Bağırsak sağlığı, stres, uyku, çevresel faktörler de göz önüne alınmalıdır.

Sonuç: Diyet, Egzama Yönetiminde Güçlü Bir Araç Olabilir

Beslenme, egzama tedavisinin temel taşlarından biri değildir, ancak doğru planlandığında çok etkili bir destekleyici olabilir. Bazı bireylerde tetikleyici gıdaların diyetten çıkarılması ciltte hızlı iyileşme sağlarken, bazı kişilerde genel anti-inflamatuar beslenme tarzı uzun vadede fayda gösterebilir.

Önemli olan kişisel farklılıkları dikkate almak, uzman gözetiminde hareket etmek ve sürdürülebilir bir beslenme alışkanlığı geliştirmektir.

Egzama ile mücadelede doğru beslenme, ilaç tedavilerinin etkisini artırabilir, atakların sıklığını ve şiddetini azaltabilir, cildin içten dışa iyileşmesine katkı sağlar.