Alerji Nedir? Belirtileri ve Çeşitleri Nelerdir?

Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere karşı gösterdiği aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Bağışıklık sistemi, bakteri ve virüsler gibi zararlı mikroorganizmalarla savaşmak için doğal bir koruma mekanizmasıdır. Ancak bazı insanlarda, vücut çevresel maddelere (alerjenlere) aşırı tepki gösterir. Bu aşırı tepki, histamin gibi kimyasalların salınımına neden olur ve burun tıkanıklığı, hapşırma, kaşıntı gibi semptomlarla kendini gösterir.

Alerji Çeşitleri

Alerji türleri, alerjenin türüne ve vücudun hangi bölgesinde reaksiyon gösterdiğine göre sınıflandırılır.

• Mevsimsel Alerjiler: Polen alerjisi olarak da bilinen bu alerji türü, ilkbahar ve yaz aylarında polenlerin artışıyla ortaya çıkar. Özellikle ağaç polenleri, çimen polenleri ve yabani otlar gibi bitkiler bu dönemde yoğun miktarda polen salgılar. Bu alerjiye bağlı belirtiler arasında burun akıntısı, gözlerde kaşıntı, hapşırma ve boğazda kaşıntı yer alır.
• Gıda Alerjileri: Çocuklarda ve yetişkinlerde yaygın görülen gıda alerjileri, belirli gıdaların tüketilmesi sonucu vücutta oluşan alerjik reaksiyonları kapsar. Yaygın alerjenler arasında süt, yumurta, deniz ürünleri, fındık, yer fıstığı, buğday ve soya bulunur. Bu alerjiler anafilaksi gibi hayatı tehdit edebilecek ciddi reaksiyonlara da neden olabilir.
• İlaç Alerjileri: İlaçlara karşı alerji, vücutta döküntü, kaşıntı, nefes darlığı gibi reaksiyonlarla kendini gösterir. Özellikle antibiyotikler, ağrı kesiciler ve bazı kanser ilaçları alerjik reaksiyona neden olabilir. İlaç alerjileri aniden gelişebilir ve bu tür durumlarda derhal tıbbi müdahale gerekebilir.
• Evcil Hayvan Alerjisi: Kedi, köpek gibi evcil hayvanların deri döküntüleri, tüyleri veya idrarları bazı insanlarda alerjik reaksiyonları tetikleyebilir. Bu reaksiyonlar genellikle solunum yolu belirtileri (hapşırma, burun akıntısı) veya cilt belirtileri (kaşıntı, kızarıklık) şeklinde ortaya çıkar.
• Toz Akarı Alerjisi: Toz akarları evlerde bulunabilen mikroskobik canlılardır. Özellikle yatak, yastık, halı ve kumaş kaplı mobilyalarda yaşarlar. Bu akarlar solunum yolu alerjisine neden olabilir. Belirtileri arasında burun tıkanıklığı, hapşırma, gözlerde kaşıntı ve astım benzeri belirtiler bulunur.
• Böcek Alerjisi: Özellikle arı ve sivrisinek gibi böceklerin sokmaları bazı kişilerde anafilaktik şoka yol açabilecek kadar ciddi reaksiyonlara neden olabilir. Bu alerji türü, acil müdahale gerektiren durumlar arasında yer alır.

Alerjinin Belirtileri

Alerji belirtileri, alerjenin türüne ve vücutta yarattığı etkiye göre değişiklik gösterir. Yaygın belirtiler ve alerji türüne göre özel belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Hapşırık ve burun akıntısı: Hapşırık ve burun akıntısı en sık rastlanan alerji belirtilerinden bir tanesidir. Burunda kaşıntı, hapşırık, su gibi burun akıntısı şeklinde kendini belli etmektedir. Özellikle polenlere, ev tozu akarlarına, evcil hayvan tüylerine karşı alerjisi olan kişilerde görülen semptomlardır.

• Gözlerde kaşıntı ve sulanma: Alerji belirtileri arasında gözlerde kaşıntı ve sulanma da en yaygın görülen semptomlar arasında yer alır. Alerjik rinite neden olan maddeler (alerjenler) gözlerdeki mukoza zarlarını tahriş ederek bu semptomların ortaya çıkmasına neden olur. Bu belirtiler hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.

• Nefes darlığı ve hırıltı: Alerjik astım ve diğer solunum yolu alerjilerinde sıklıkla meydana gelen belirtilerden bir tanesi de nefes darlığı ve nefes alırken hırıltı duyulmasıdır. Alerjenlere maruz kalındığında solunum yollarında iltihaplanma ve daralma meydana gelmektedir.

• Ciltte kızarıklık ve şişlik: Alerjen maddelere maruz kalındığında cilt üzerinde kırmızı lekeler, döküntüler ve kaşıntı meydana gelebilir. Aynı zamanda bu kırmızı alanlar şişebilir, su toplayabilir. Bu da hastanın yaşam kalitesini olumsuz etkileyen semptomlardan bir tanesidir.

  Bunların yanı sıra alerji belirtileri arasında mide bulantısı, kusma, ishal, kurdeşen, burun tıkanıklığı, öksürük gibi semptomlar bulunmaktadır.

• Genel Belirtiler: Ciltte kızarıklık ve kaşıntı, burun tıkanıklığı, gözlerde sulanma, boğazda kaşıntı, öksürük ve nefes darlığı en yaygın alerji belirtileridir.
• Gıda Alerjileri İçin Belirtiler: Gıda alerjilerinde mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal, ağızda ve dilde şişme, döküntü ve ciddi vakalarda anafilaksi görülebilir.
• İlaç Alerjileri İçin Belirtiler: İlaç alerjileri, cilt döküntüleri, yüz ve boğazda şişme, nefes darlığı, bulantı ve baş dönmesi gibi belirtilerle kendini gösterir.

Alerjiye Neden Olan Faktörler

Alerjik reaksiyonlara yol açan faktörler hem genetik hem de çevresel olabilir. Ailesinde alerji geçmişi olan bireylerin alerji geliştirme riski daha yüksektir. Çevresel faktörler arasında hava kirliliği, bazı kimyasallara maruz kalma, sigara dumanı ve beslenme şekli yer alır. Özellikle, endüstriyel yaşam ve hava kirliliği gibi etmenler, alerjik hastalıkların yaygınlaşmasında önemli rol oynar.

Alerji Tanısı Nasıl Konur?

Alerji tanısı koymak için çeşitli testler kullanılır:

• • Cilt Prick Testi: Cilde az miktarda alerjen enjekte edilir ve deri reaksiyonu gözlemlenir. Bu test, hızlı sonuç veren ve genellikle güvenilir bir yöntemdir.
  • Kan Testleri: Kan testleriyle kanda bulunan spesifik antikorların varlığı ölçülür. Özellikle IgE antikorları, alerjik reaksiyonların belirleyicisidir.
  • Yama Testi (Patch Test): Bu test, özellikle temas alerjilerini teşhis etmek için kullanılır. Cilde alerjenler uygulanır ve reaksiyon gelişip gelişmediği gözlemlenir.
  • Gıda Yükleme Testi: Bu test, gıda alerjilerinde uygulanır. Hastaya dikkatli bir şekilde alerji şüphesi olan gıdalar verilir ve reaksiyon gözlemlenir.

Alerji testleri kime yapılmalıdır?

Alerji testleri alerji belirtileri gösteren kişilere yapılmaktadır. Alerjinin belirtileri alerjinin türüne ve şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir.

• Egzama belirtileri arasında ciltte kızarıklık, kuruluk, kaşıntı ve pullanma bulunmaktadır.
• Kurdeşen belirtileri arasında ciltte kabarma ve kızarıklık görülektedir.
• Alerjik astım belirtileri arasında nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi, öksürük bulunur.
• Besin alerjisinde mide bulantısı, kusma, ishal gibi belirtiler görülmektedir.
• İlaç alerjisinde deride kızarıklık, kaşıntı ve döküntüler görülebilir.

Bunlar gibi alerjik belirtiler yaşayanların mutlaka uzman bir hekimden destek alması gerekmektedir.

Alerji En Sık Ne Zaman Görülür?

Alerjinin en sık olarak ne zaman görüldüğü alerjinin türüne ve tetikleyicilerine göre değişiklik göstermektedir.

• Polen alerjileri ilkbahar ve yaz aylarında görülmektedir.
• Ev tozu akarına alerjisi olan kişilerde semptomlar yıl boyunca gözlemlenebilir.
• Güneş alerjisi güneşin en yoğun şekilde kendini gösterdiği yaz mevsiminde görülmektedir.
• Besin alerjisi her yaşta meydana gelebilmekte, tetikleyen besine maruz kalındığında semptomlar oluşmaktadır.
• Küf alerjileri yıl boyunca görülebilir, ancak nemli ortamlarda daha yaygındır.
• İlaç alerjisi ise hastanın ilacı kullanmaya başlamasının ardından kendini belli etmektedir.

Alerji Tedavi Yöntemleri

Alerji tedavisi genellikle belirtileri hafifletmeyi ve bağışıklık sisteminin verdiği yanıtı azaltmayı amaçlar:

• İlaçla Tedavi: Antihistaminikler, kortikosteroidler ve bronkodilatörler gibi ilaçlar semptomları hafifletir. Antihistaminikler, histaminin etkilerini bloke ederek kaşıntı, burun tıkanıklığı ve kızarıklığı azaltır.
• Alerji Aşıları (İmmünoterapi): İmmünoterapi, vücudun alerjenlere duyarsız hale gelmesini sağlamak için küçük dozlarda alerjen enjeksiyonları ile yapılır. Bu yöntem, özellikle mevsimsel alerji ve böcek alerjisi gibi alerjilerde etkili olabilir.
• Kaçınma Stratejileri: Alerjenlerden uzak durmak, belirtileri hafifletmek için en etkili yöntemlerden biridir. Örneğin, toz akarına karşı hassasiyeti olan kişiler, yatak çarşaflarını sık sık yıkamalı ve toz tutmayan kumaşlar tercih etmelidir.

Aşı tedavisi (İmmünoterapi)

Aşı tedavisi genellikle polen, ev tozu akarları, evcil hayvan tüyleri gibi maddelere karşı alerjik hassasiyet gösteren kişilere uygulanmaktadır. Uzun vadeli bir tedavi olmakla birlikte, aşı tedavisi ile birlikte bağışıklık sisteminin alerjenlere karşı güçlendirilmesi hedeflenmektedir.

Alerji ilaçları nelerdir?

İlaç tedavisi alerjinin semptomlarını azaltmak ve ortadan kaldırmak için uygulanan tedavi yöntemlerinden bir tanesidir. En yaygın kullanılan alerji ilaçları aşağıdaki gibidir:

Kortikosteroidler

Kortikosteroidler alerjinin oluşturduğu iltihabı azaltmak için kullanılan, hap, burun spreyi, inhaler ve krem ​​formunda bulunan ilaçlardan bazılarıdır.

Burun spreyleri

Burun spreyleri burun iltihabını gidermek, burun tıkanıklığını ortadan kaldırmak için kullanılan ilaçlardan bir tanesidir.

Antihistaminikler

Antihistaminikler alerjik reaksiyonların ortaya çıkmasında rol alan histamin maddesini engellemek için kullanılmaktadır.

Bunların yanı sıra, alerji tedavisinde kullanılan ilaçlar arasında dekonjestanlar, göz damlaları, alerji aşıları gibi ilaçlar da bulunmaktadır.

Alerji ile Başa Çıkma Yolları

Alerji belirtilerini kontrol altına almak için günlük hayatınızda bazı önlemler alabilirsiniz:

• Evde Alınabilecek Önlemler: Toz akarlarını kontrol altına almak için düzenli temizlik yapılmalı, evde sigara içilmemeli ve hava temizleyici kullanılmalıdır. Ayrıca, polen alerjisi olan bireyler, pencere ve kapıları kapalı tutmalı, dışarıdan geldikten sonra duş almalıdır.
• İş ve Sosyal Hayatta Dikkat Edilmesi Gerekenler: Gıda alerjisi olan kişiler, dışarıda yemek yerken yiyeceklerin içeriği hakkında bilgi almalı ve potansiyel olarak alerjik yiyeceklerden kaçınmalıdır.

Alerjiyi Önleme Yöntemleri

Alerjik reaksiyonları önlemek için bazı yöntemler mevcuttur. Özellikle bebeklerde anne sütü ile beslenme, bağışıklık sistemini destekleyen besinler tüketme ve çevresel alerjenlere dikkat etmek önemlidir. Evde hayvan besleyen aileler, düzenli temizlik yaparak alerji riskini azaltabilirler.

Çocuklarda Alerji ve Bağışıklık Güçlendirme Önerileri

Çocuklarda bağışıklık sisteminin güçlü olması, alerjik hastalıkların etkisini azaltmada önemli bir faktördür. Çocukların dengeli beslenmesi, düzenli uyku alması ve açık havada vakit geçirmesi bağışıklık sistemlerini güçlendirir. Ayrıca, sağlıklı bir çevrede büyümeleri alerjenlere karşı daha dirençli olmalarını sağlar.

Sonuç ve Genel Bilgilendirme

Alerji, birçok kişiyi etkileyen bir sağlık sorunudur. Ancak, alerjenlere karşı alınacak önlemler, tanı ve tedavi yöntemleri sayesinde belirtiler kontrol altına alınabilir. Alerji belirtileri yaşıyorsanız veya çocuğunuzda benzer belirtiler gözlemliyorsanız, bir uzmanla görüşerek gerekli testleri yaptırmanız önerilir.