Ürtiker her yaşta olabilen yaşam boyunca karşılaşabileceğimiz; deri kabarık, kaşıntılı, etrafı kırmızı basmakla solan cilt lezyonlarıdır. Yetişkinlerde ürtiker birçok nedene bağlı olabilir bu nedenler içinde ilaç ve gıda alerjilerinin olabileceği unutulmamalıdır. Alerji uzmanları tarafından gerekli testlerinin yapılması neticesinde tanısının konulması, tedavisinin yapılması önerilir.
Ürtiker her bir yaşta olabilen yaşam boyunca karşılaşabileceğimiz; deriden kabarık, kaşıntılı, etrafı kırmızı basmakla solan cilt lezyonlarıdır.
Çocukluk yıllarından itibaren karşımıza çıkabilen ürtiker birçok nedenle görülebilir. Çocukluk yıllarında ve yetişkin yaşlarda farklı nedenlerle olabilir. Ürtiker deri yüzeyinde etrafı kırmızı, büyüklüğü birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar değişen, ortası sıklıkla soluk, kaşıntılı plaklar şeklindedir ve önemli özelliklerinden biride bu durumun genellikle 24-48 saat içinde solması ve cilt üzerinde iz bırakmadan kaybolmasıdır.
Ürtikerin süresi tanı ve tedavisinin yapılmasında son derece önemlidir. Ürtikere bağlı deri döküntüleri tekrarlar şekilde altı haftadan kısa sürüyorsa akut ürtiker olarak tanımlanır. Bu ürtikeryal deri döküntüleri 6 haftadan daha uzun sürüyorsa, kronik ürtiker olarak tanımlanır.
Yetişkinlerde ürtiker (kurdeşen) bazen tek başına olabilir ama bazen anjiyoödem ile birlikte görülebilir. Ürtiker oldukça yaygın görülen bir deri reaksiyonudur. İnsanlarda yaşam boyu herhangi bir zamanda görülme riski %15-25 arasında değişir. Hayatımız boyunca bir ürtiker atağı geçirme ihtimalimiz bulunmaktadır. Özellikle akut ürtiker genç erişkin ve çocuklarda daha sıktır. Kronik ürtikerse %1 gibi daha nadir görülür ve daha çok erişkinlerde ve kadınlarda görülür.
Ürtiker Belirtileri Nelerdir?
Hastalar nedenini bilemedikleri şekilde çoğu kez anlam veremedikleri vücutta kaşıntı, kızarıklık şikayeti başladığını söyler bazen gün içinde bazen de uyandıklarında tüm vücutlarında kaşıntılı kırmızı deri döküntüleri olduğunu belirtir. Akut ürtiker olarak tanımladığımız deri döküntüleri kendiliğinden birden ortaya çıkar ve yine kendiliğinden kaybolup gidebilir.
Ürtiker döküntüleri olan kişilerin bir kısmı yerini tam olarak belirleyemedikleri kaşıntıları olduğunu ve sonrasında tipik ürtiker lezyonları ortaya çıktığını söylerler. Bazen bunu fotoğraflama ihtiyacı duyarlar çünkü bu deri lezyonları yarım saat veya 1 saat içinde kendiliğinden kaybolabilir.
Ürtiker bazen özellikle hasta tarafından nasıl oluştuğu fark edilir. Fiziksel bazı nedenler ürtiker belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir bunlar arasında en sık görülenler; basınca maruz kalma ile ortaya çıkan basınç ürtikeri veya efor yaptığında, terlediğinde, güneşe çıktığında, sıcakta ve soğukta ortaya çıkabilir. Ürtiker psikolojik faktörlerden de etkilenebilir yoğun stres durumlarında ürtiker plaklarının daha yoğun ortaya çıktığı görülmektedir.
Vücudunuzda 24-48 saatten daha süren, deriden kabarık, kaşıntılı kırmızı ortası soluk deri döküntüsü varsa, kendiliğinden vücudun bir yerinde olup sonra kayboluyorsa yaygın vücut kaşıntısı ile birlikte görülüyorsa ve ayrıca göz kapağında dudakta şişlikte eşlik ediyorsa ürtiker düşünmek gereklidir.
Yetişkinlerde Ürtiker Sebepleri Nelerdir?
Yetişkinlerde ürtiker nedenleri arasında birçok nedenin olabileceği gösterilmiştir. Ürtiker nedenlerine baktığımızda bir kısmının alerjenlerinde yer aldığı dış etkenlere bir kısmının da var olan hastalıklara bağlı olduğu görülmektedir.
Ürtikerin nedenleri araştırılırken akut ürtiker mi kronik ürtiker mi olduğu önemlidir. Ürtikerin ayrımının yapılması hem nedenlerini hem de tedavisini değiştirebilir.
Akut gelişen ürtikerdeki en önemli nedenler ilaçlar, gıdalar ve enfeksiyonlardır.
Çocukluk yıllarında daha fazla karşımıza çıkan akut ürtiker özellikle besinlere ve enfeksiyonlara bağlı olabilir.
Yetişkin yaşlardaysa akut ürtikerin nedenleri arasında besinler ve enfeksiyonların yanı sıra ilaçlar da önemli yer tutmaktadır. Akut ürtiker genellikle 2-3 hafta içinde azalarak kaybolup gidebilir.
Kronik ürtiker nedenlerini bulmak daha zor olabilir. Kronik ürtikerde akut ürtiker nedenleri dışında birçok hastalık da ürtikeryal döküntülerin oluşmasına zemin hazırlayabilmektedir.
Ürtiker nedenleri arasında alerjenler (inhalasyon, kontakt,gıdalar) ,Tranfüzyon reaksiyonları, enfeksiyonlar (bakteriyal fungal viral helmitik), böcek sokmaları, romatizmal kollajen doku hastalıkları, Malign hastalıkları (tümörler), otoimmün hastalıklar (Hashimato troiditi) gibi birçok neden sıralanabilir.
Besin Alerjileri
Ürtiker nedenleri arasında gıda alerjileri önemli yer tutmaktadır. Çocukluk yıllarında veya yetişkin yaşlarda gıdalardan sonra ürtikeryal döküntülerin ortaya çıkmasında gıdanın kendisinin neden olabileceği gibi gıda içinde yer alan gıda katkı maddeleri de bu duruma neden olabilir.
Özellikle konserve uzun raf ömrü olan gıdalar veya gıda boyaları ile gıda koruyucu madde içeren gıdalarla ortaya çıkan ürtikerin ayrıntılı bir şekilde araştırılması gereklidir.
Ürtiker şikayetleri bazen ilk şikayet olarak alerjik hastalıkların habercisi olabilirken bazen diğer alerjik hastalıklara eşlik edebilir. Solunum yolunu ilgilendiren polen alerjilerinin yol açtığı alerjik rinit ve astım seyri sırasında polen mevsiminde hastalarda ürtiker atakları görülebilir.
Polen alerjisi gibi lateks alerjileri de bazen ürtiker ataklarına yol açabilir. Lateks içeren ürünler veya lateks ile çapraz reaksiyon veren gıdaların tüketilmesi ile ürtiker plakları oluşabilir.
Ürtikere yol açan nedenler içinde ilaçlara dikkat etmek gerekir. İlaçlara bağlı gelişen ürtikerin en sık nedeni penisilin ve sefalosporin grubu antibiyotiklerdir. Tedavi kesilmesine rağmen ürtikeryal döküntüler ve ilaç alerjileri haftalarca devam edebilir. Penisilin ve sefalosporin grubu antibiyotikler arasında çapraz reaksiyon gelişebileceği için dikkatli olmak gerekir. Antibiyotikler ürtiker şikayetlerine yol açabileceği gibi daha sonraki kullanımında anafilaktik şoka neden olabileceği unutulmamalıdır.
Ağrı kesici ilaçlar içinde yer alan aspirin ve NSAI ilaçlar ürtiker ve anjiyoödeme yol açabilecek olan diğer ilaç gruplarıdır. İlaçlara bağlı gelişen alerjik reaksiyonlarda hastanın ilacı daha önce birçok kez kullanması önemli değildir. Birçok kez kullanmasına rağmen ürtiker ataklarına yol açabilir. Özellikle ürtiker şikayetleri olan hastaların ağrı kesici olarak NSAI ilaç gruplarından uzak durması önerilmektedir.
Yetişkinlerde ürtiker birçok nedenle ortaya çıkabilir. Bunlar içinde hormon tedavileri veya adet dönemlerinde ürtikeryal şikayetlerde artış da ortaya çıkabilir.
Kronik ürtiker şikayetlerinin ortaya çıkmasına yol açan nedenlere bağlı olarak kronik spontan (kendiliğinden ortaya çıkan) ürtiker veya fiziksel nedenlerle ortaya çıkan kronik uyarılabilir ürtiker olarak ikiye ayrılabilir.
Ürtikerlerin ortaya çıkmasında fiziksel nedenler de önemlidir. Bunlar içinde sıcak, soğuk, güneş ışığı, su, deriye baskı uygulanması gibi çevresel faktörler, duygusal stresler ve egzersiz yapılması gibi durumlar ürtikeryal deri lezyonlarının ortaya çıkmasına neden olabilir.
Fiziksel nedenlere bağlı kronik uyarılabilen ürtikerler
- Semptomatik Dermografizm,
- Geç basınca bağlı ürtikeri,
- Kolinerjik ürtiker,
- Soğuğa ürtiker,
- Sıcağa ürtiker,
- Aquajenik ürtiker (suya bağlı),
- Solar ürtiker ( güneş ışığına),
- Vibratuvar ürtiker ( titreşime bağlı ) olarak ayrılabilir.
Ürtiker İçin Ne Zaman Doktora Gidilmelidir
Ürtiker plaklarının ortaya çıkması çoğu kişide korku ve endişe yaratır. Özellikle akut ürtiker olarak tanımladığımız tablo genellikle birkaç gün bazen de 3-4 hafta sürüp 6 haftadan önce kaybolup gider. Deri lezyonları 24-48 saat içinde solmakta ve cilt üzerinde iz bırakmamadan kaybolmaktadır. Ürtiker kalıcı iz bırakmadan kaybolur gider fakat hastaların yaşam kalitesini, hayat konforlarını çok etkilediği için depresyon gibi ciddi sorunlara yol açar.
Akut ürtiker 6 haftadan uzun sürmeden kaybolup gidebilir fakat özellikle ilaç veya gıdaya bağlı gelişen ürtiker şikayetleri daha sonra oluşabilecek olan alerjik şok (anafilaksi) habercisi olabilir. Gıdaların ve ilaçların tekrar tekrar alınmasına bağlı daha ciddi alerjik reaksiyonların gelişebileceği unutulmamalıdır. İlaç alerjilerinde ilk olarak ürtiker şikayetleri ortaya çıkabilir ama daha sonra aynı ilaç alınmaya devam edildiğinde daha ciddi alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Bu yüzden akut ürtiker tanısının konulması ve altta yatan nedenlerin ortaya çıkartılması gereklidir.
Ürtiker plaklar özellikle kronik ürtikerler daha önceden var olan hastalığın habercisi olabilir veya hastalığın seyri sırasında ortaya çıkabilir. Bu yüzden ürtiker önemsenmeli ve nedenleri araştırılmalıdır.
- Ani başlangıç gösteren ürtikeryal şikayetler 6 haftayı geçtiyse,
- İnatçı ve uzun süre aynı yerde devam ediyorsa,
- Solunum yollarını etkiliyorsa.
Ürtiker dışında halsizlik, yorgunluk, eklem ağrısı, ciltte kuruluk gibi diğer şikayetleri de varsa mutlaka iç hastalıkları ile ilgili olabilecek hastalıklarda araştırılmalıdır. İç hastalıkları üzerine alerji hastalıkları eğitimi alan uzmanlar tarafından detaylı olarak incelenmelidir. Özellikle otoimmün hastalıklar, romatizmal hastalıklar, hepatit gibi enfeksiyon hastalıkları araştırılmalıdır.
Ürtiker İçin Doktora Giderken Ne Yapılmalıdır?
Her şey normal seyrederken hastaların çoğu genellikle anlam veremedikleri bir şekilde vücutta kaşıntı, kızarıklık şikayeti başladığını söyler. Ürtiker şikayetlerine yol açan gıda veya ilaç gibi alerjenler hasta tarafından fark edilmesine rağmen bazen uyandıklarında tüm vücutlarında kaşıntılı kırmızı deri döküntüleri olduğunu belirtir. Özellikle 6 haftadan fazla devam eden ürtiker şikayetleri olan hastalarda bu şikayetlerinin nedeninin araştırılması gereklidir. Yetişkinlerde ürtiker nedenlerini araştırırken hastaların kendi gözlemleri ve hikayesi son derece önemli olabilmektedir.
Muayene öncesi yapmanız gereken bazı hazırlıklar ürtiker nedenlerinin saptanmasında ve tedavisinin oluşturulmasında fayda sağlar. İşte muayene öncesi hazır olmanız için yapmanız gerekenler;
- Belirtilerin ne zaman meydana geldiği ve ne kadar sürdüğü hasta tarafından bir yere not edilebilir. Ürtiker şikayetlerinde bazen gıdalar ve ilaçlar daha önce bir çok kez kullanmasına rağmen şikayetlere yol açabilir.
- Çok sayıda nedeni olan ürtikerin hayatımızda kullandığımız ama önemli olmadığını düşündüğümüz vitaminler, bitkisel ilaçlar ya da takviyeler de dahil olmak üzere, bir çok nedenle ortaya çıkabileceğini unutmamamız gerekir. Bu yüzden kullandığımız her türlü ürünü not etmeliyiz
- Doktorunuza soracağınız soruları muayene öncesinde not edin ki muayene sırasında unutulmasını engelleyin.
- Ürtiker bazen hastalığın ilk belirtisi veya hastalık seyri sırasında ortaya çıkabilir. Bu yüzden daha önceki hastalıklarımız ve tedavilerini mutlaka söylemeliyiz. Bazen uzun süredir kullandığımız bir hipertansiyon ilacı boğazda ve dudakta ciddi derecede şişliğe, anjiyoödeme yol açabilir.
- Ürtiker altında yatan nedenlerden biri alerji olabileceği için alerji uzmanınız teşhis için deriden alerji testi yapabilir. Bu nedenle kullanmakta olduğunuz alerji ve ağrı kesici ve depresyon ilaçlarını muayeneden 1 hafta öncesinde kesmeniz iyi olur.
- İlaçları kesemeyen hastaların doktor ile görüştükten sonra ilaçlarında değişiklik yapılabilir.
- Önceden yapılmış olan test veya röntgen sonuçlarınızı yanınızda getirin.
