Başlıca astım ve alerjik rinit olmak üzere alerjik hastalıklara ait belirtileri olan yetişkinlerin alerjik hastalıklar konusunda uzmanlar tarafından teşhis edilip tedavi edilmesi çok önemlidir. Yetişkin alerji uzmanları (immünoloji ve alerji hastalıkları uzmanları) iç hastalıkları veya göğüs hastalıkları uzmanı olup yetişkinlerdeki astım ve alerjik hastalıklar konusunda ileri eğitim alarak yetişkin alerji uzmanı diploması almaya hak kazanmış uzmanlardır. Alerjisi olan kişiler bile bu durumlarının tedavisi için yetişkin alerji uzmanları olduğu konusunda ya habersiz ya da çok az bilgiye sahip. Yetişkin alerji uzmanlarının kimler olduğunu bu yazımızda sizlere anlattık.
Alerji ve İmmünoloji uzmanlığı birçok farklı konuyu kapsayan bir tıp dalıdır. Özellikle insan vücudunun bağışıklık sisteminin sağlıklı veya hastalıklı durumlardaki hali ve fizyolojik işlevleri ile insanların bağışıklık sistemlerinin uygunsuz bir şekilde işlemesi sonucu oluşan immünolojik bozukluklarla (örneğin bağışıklık eksiklikleri, otoimmün bozukluklar, alerjik hastalıklar) ilgilenir. Yetişkin Alerji Hastalıkları, alerjenler ve bunlara alerji gelişmesiyle ilgili olarak erişkinlerde gelişen sorunlar ve hastalıklar ile uğraşan tıp dalıdır. Yetişkin yaşlarda görülen alerjik sorunlar erken tedavi edilmezlerse daha sonraki yıllarda ciddi olumsuzluklara, bazen ölüme kadar gidebilecek reaksiyonlara neden olabilir. Yetişkinlerde ortaya çıkan alerjik problemler mutlaka bir Yetişkin Alerji Uzmanı tarafından takip ve tedavi edilmelidir. Yetişkin alerji uzmanları üniversite hastanelerinde, eğitim-araştırma hastanelerinde, özel merkezlerde yetişkin alerji bölümlerinde çalışırlar.
Yetişkin Alerji Uzmanları Hangi Hastalıklarla İlgilenir?
Yetişkin alerji uzmanları alerjik rinit (saman nezlesi) ve alerjik astım gibi solunum yollarını tutan hastalıklar; tüm vücudu etkileyebilen gıda alerjisi, ilaç alerjisi, arı alerjisi, lateks alerjisi, anafilaksi gibi durumlar; cilt üzerinde etkili olan temas alerjisi, ürtiker, egzama (atopik dermatit), herediter anjiyoödem gibi farklı hastalıklarla ilgilenir.
Yetişkin alerjik hastalıkları ile özellikle yetişkin alerjik hastalıkları uzmanı ilgilenmelidir.
18 yaşından sonra gelişen bu alerjik hastalıklar yetişkin alerji uzmanlarının ilgi alanına girmektedir. Çünkü bu uzmanlar, yetişkinlerde görülen alerjik hastalıklar hakkında en ayrıntılı şekilde teşhis ve tedavi bağlamında eğitim almaktadırlar. Özellikle iç hastalıkları/göğüs hastalıkları ve alerjik hastalıkları konusunda aldıkları eğitimleri birleştirerek alerjik hastalıkların tanı ve tedavisi için yetişkin hastalara yardımcı olmaktadırlar.
Nasıl Yetişkin Alerji Uzmanı Olunur?
Yetişkin Alerji uzmanı olabilmek için ilk olarak tıp fakültesi bitirilmelidir. Altı yıllık tıp eğitimi sonrasında mezun olanlar doktorluk yapabilir. Daha sonra uzmanlık sınavında iç hastalıkları veya göğüs hastalıkları bölümlerinin kazanılması gerekmektedir. 4-5 yıllık ihtisas eğitimini başarıyla bitirenler uzman doktor unvanı alır.
Yetişkin alerji uzmanlığı için yetişkin alerji bilim dalı olan bir üniversite veya eğitim hastanesinde eğitim almak gerekir. Bu eğitimi alabilmek için bazı şartlar vardır. Öncelikle iç hastalıkları veya göğüs hastalıkları uzmanı olmak gerekir. Kendi uzmanlıklarında birçok hastalık hakkında bilgi ve deneyim kazandıktan sonra sadece uzman doktorların girebileceği ve yüksek öğretim kurumu tarafından her yıl yapılan yan dalda uzmanlık sınavına girmek gerekir. Bu sınavda başarılı olunur ve yeterli puan alınabilirse yetişkin alerji uzmanlık eğitimi almaya hak kazanılır.
İç hastalıkları veya göğüs hastalıkları uzmanlığı eğitiminden sonra alerji bölümünde 3 yıl süreyle yetişkinlerde alerjik hastalıkların gelişme mekanizması, teşhis ve tedavisi konusunda eğitim alınır. Bu eğitimde, alerji testleri tekniği, solunum fonksiyon testleri ve çeşitli testler konusunda yetkinlik sağlanır. Yetişkin alerji hastalarının tedavi ve takibi öğrenilir. Bağışıklık yetmezliği hastalıkları takip edilir. Tedavi ve teşhis konusunda en son gelişmeler takip edilir. Araştırmalar yapılır. Bu süre sonucunda bitirme sınavına girilir. 2 yıl devlet hizmet yükümlülüğü yapılır. Sonrasında yetişkin alerji uzmanı olarak serbest çalışabilir.
Sonuçta yetişkin alerji uzmanlarının iç hastalıkları veya göğüs hastalıkları doktorları olmakla birlikte yetişkinlerde görülen alerjik hastalıklar konusunda ileri eğitim almış uzmanlar olduğunu bilmek gerekir. Hastalıkların çoğunda bir çok sistem ve organ tutulumu olduğu için hastalar bir bütün olarak değerlendirilmeli ve alerjik hastalıklarının yanında diğer hastalıklarının da tedavi ve tanısı yapılmalıdır. Yetişkin alerji uzmanları erişkinlerde alerjik hastalıklar konusunda en deneyimli doktorlardır.
Yetişkin Alerji Uzmanlığı Eğitimi Nasıl Bir Eğitimdir?
Yetişkin alerji uzmanlık eğitimi klinik immünoloji ve alerji bilim dalında astım ve alerjik hastalıklar konusunda ayrıntılı bir eğitimden oluşur. İlk 1 yıl alerjik hastalıkların nasıl geliştiği konusunda teorik eğitim alınır. Daha sonraki 1 yılda teorik ve alerjik hastalıkların teşhisinde kullanılacak testler hakkında pratik eğitim alınır. Son yılda artık alerjik hastalıkların teşhis ve tedavisinden sorumlu olunur. Alerjik hastalıkların tanısının konulduğu laboratuvardan sorumlu olunur. 3 yılın sonunda bitirme tezini verdikten sonra bitirme sınavına girilir. Yeterli olunur ise yetişkin alerji uzmanlık diploması almaya hak kazanılır. Toplamda Yetişkin Alerji Uzmanı olmak için en az 13 yıllık tıp eğitimi gerekir.
İç hastalıkları veya göğüs hastalıkları uzmanları alerji uzmanı değillerdir. Yetişkin alerji uzmanları astım, alerjik nezle, egzama gibi alerjik hastalıkların teşhis ve tedavisi konusunda yetkili uzmanlardır. Alerji aşısı yapmaya yetkili uzmanlardır. Devletin özel ödeme kapsama içinde yer alan anti-IgE gibi alerji tedavisinde kullanılan ilaçları yazma yetkisine sahiptir.
İç hastalıkları, göğüs hastalıkları ve KBB uzmanları ise kendi uzmanlıklarını doğrudan ilgilendiren rinit, bronşektazi, zatürre, kronik akciğer hastalıkları, intersitisyel akciğer hastalıkları gibi hastalıklar konusunda yetkili uzmanlardır. Ancak hastaya alerji açısından toptan yaklaşma, alerji testleri ve alerji aşıları konusunda özel eğitimleri yoktur.
Yetişkinlerdeki alerjik hastalıklara yaklaşım için bu konuda ileri eğitim almak çok önemlidir. Alerjik hastalıkların detayları konusunda iç hastalıkları ve göğüs hastalıkları doktorlarının yetişkin alerji uzmanları kadar deneyim sahibi olması beklenemez.
Hangi Hastalık Belirtilerinde Yetişkin Alerji Uzmanına Gitmeliyim?
Hayatınızın ileri yıllarında yetişkin dönemde karşınıza çıkabilen; astım, alerjik nezle, besin alerjileri, kurdeşen, akut ürtiker, kronik ürtiker, egzama, ilaç alerjileri, arı ve böcek alerjileri, metal alerjileri, evcil hayvan alerjileri, herediter anjioödem gibi hastalıklara ait belirtiler gördüğünüzde veya doktorunuz bu hastalıklardan şüphelendiğinde bu konuda en deneyimli uzmanlar olan yetişkin alerji uzmanlarına gitmelisiniz.
Yetişkin Alerji Uzmanına Gitmem Neden Önemlidir?
Alerjik hastalıklardan birinden şüphelendiğinizde yetişkin alerji uzmanı tarafından değerlendirilmeniz ve teşhis konulup tedavi edilmeniz çok önemlidir. Çünkü alerjik hastalıklar 1-2 haftalık bir tedavi ile düzelmeyip bazen düzelmesi yıllar alabilen hastalıklardır. Yanlış teşhis nedeniyle uzun süre gereksiz tedavi alabilmeleri veya hastalığın atlanması yüzünden hastalığın ilerlemesi ile karşı karşıya kalınma riski vardır. Bu nedenlerle kesin teşhis için bu konuda en deneyimli uzmanlar olan yetişkin alerji uzmanlarınca teşhis ve tedavisinin planlanması çok önemlidir.
Astım ve diğer alerjik hastalıkların birçoğu kısa süreli ve geçici hastalık olmadığı için hastaların başlangıçta doğru teşhisin konulması ve sonrasında en az ilaçla en doğru tedavinin verilebilmesi için mutlaka yetişkin alerji uzmanı tarafından görülmesi gerekir.
Yetişkin alerji uzmanları sayesinde birçok uzmana gitmek gerekmeyebilir. Alerjik hastalıklar genellikle birlikte olmaya eğilimlidir. Astımı olan yetişkin bir hastada alerjik rinit veya saman nezlesi, egzama gibi belirtiler de görülür. Bu nedenle astım için ayrıca göğüs hastalıkları uzmanına, alerjik rinit için kulak burun boğaz uzmanına, egzama için dermatoloji uzmanına gitmeye gerek yoktur. Yetişkinlerde bilindiği gibi burun akıntısı, kaşıntı, tıkanıklık ve hapşırma ile başlayan alerjik rinit veya saman nezlesi daha sonra öksürük ve nefes darlığı gibi şikayetlerle birlikte astıma dönüşmekte ayrıca bunun yanında egzama, atopik dermatit ürtiker gibi cilt hastalıkları da beraberinde görülmektedir. Ürtiker, egzama ve astım konusunda en deneyimli uzmanlar yetişkin alerji uzmanlarıdır.
Yetişkin alerji uzmanı alerjik hastalık teşhisi koyduktan sonra, hastanın artık yetişkin alerji doktorları tarafından takip edilmesi ve uygun zaman aralıklarında yeniden görülmesi uygun olur.
18 yaşından sonra yetişkinlerde alerji testini ve aşı tedavilerini mutlaka yetişkin alerji uzmanları yapmalıdır. Neden mi?
Yetişkinlerde alerji testleri ve tedavisinin eğitimi tüm uzman doktorlara verilmemektedir. Tek başına alerji testinin hiçbir anlamı yoktur. Yetişkinlere alerji testi yapabilmek için öncelikle alerji ve immünoloji teorik eğitimi alınmalıdır. Daha sonra alerji testlerinin uygulanması, çapraz reaksiyonlar, teşhisteki yeri ve alerjik şok gibi konular konusunda eğitim alınır. Bu nedenle yetişkin alerji uzmanları tarafından veya gözetiminde yapılmalıdır. Tedavide kullanılan aşı tedavisi ise sadece ve sadece yetişkin alerji uzmanlarının yetkisinde olan bir tedavi yaklaşımıdır. Aşılar alerji test sonuçları ve yetişkindeki belirtilere göre kişiye özel karışımlar olarak hazırlanmalıdır. Bu da eğitim ve tecrübe gerektirir. Yetişkin alerji uzmanlığı eğitimi almayan hekimler tarafından uzun soluklu olan (en az 3 veya 5 yıl süren) aşı tedavisinin yapılmasının 3 yılın sonrasında başarısızlıkla sonuçlanma ihtimali çok yüksektir. Boşu boşuna hem vakit kaybolmuş hem de maddi kayıplar olmuş olur. Yetişkinlerde daha ileri yıllarda alerjik hastalıklar çıktığı için tedavisi de bir o kadar zor olur. Yanlış ilaç ve aşı tedavileri yeterli yanıt alınamadığı gibi alerjik şikayetlerin artmasına yol açabilir. Yetişkinlerde astım ve alerjik hastalıklar konusunda en deneyimli uzmanlar yetişkin alerji uzmanlarıdır.
İç Hastalıkları ve Alerji Uzmanının Önemi
İç hastalıkları ve alerjik hastalıklar uzmanı tarafından tedavi edilmenin bir önemi de hastalıkların birlikte bulunabilmesi veya birçok organı etkileyebilmesidir. Örneğin anemisi olan bir hasta kaşıntısının olması nedeniyle yanlışlıkla kaşıntı için birçok doktora gidebilir; halbuki hastalar sistemik olarak bütüncül şekilde değerlendirilmelidir. Bu yüzden iç hastalıkları ve alerjik hastalıklar uzmanı tarafından değerlendirilmiş hastalarda alerji tespit edilmese bile diğer hastalıklar açısından değerlendirilmesi ve gereksiz alerji testlerinin tekrarından kaçınılması mümkün olmaktadır.
Alerjik hastalıkların teşhisi doğru konulmadığı takdirde gereksiz yere ve uzun süre astım veya alerji ilaçlarının kullanılmasıyla karşı karşıya kalabiliriz. Alerji aşılarının da yetişkin alerji uzmanları dışında hekimler tarafından başlanması son derece yanlıştır. Hastalarda istenmeyen önemli sorunlara neden olabilir.
Bir Doktorun Yetişkin Alerji Uzmanı Olduğunu Nasıl Anlarım?
Uzmanlık belgesinin olduğunun güvenilir bir kanıtı hekimin kaşesinde “Alerji Uzmanı” unvanının bulunmasıdır. Çünkü sıklıkla alerji uzmanı gibi düşünülmeyi sağlamak için astım ve alerji bölümü, alerji bölümü, alerji bölümü, alerji derneği kurucusu, başkanı gibi ibareler kullanılmaktadır. Ayrıca bu algıyı desteklemek için alerji kongre katılım belgeleri veya sertifikalarının olması öne sürülmektedir. Halbuki esas olan, alınan resmi uzmanlık eğitimi ve diplomadır.
Her Hastanede Alerji Bölümü Olabilir Mi?
Yetişkin alerji hastalıkları bölümü olabilmesi için, Avrupa’da standartlar geliştirilmiştir. Bu standartlara göre, olmazsa olmaz olan yetişkin alerji hastalıkları uzmanının olmasıdır. Yetişkin alerji hastalıkları uzmanı dışında, alerji testleri, yama testleri, solunum fonksiyon testleri, alerjik şok tedavisi yapılabilecek ortamın sağlanması gibi önemli şartların da sağlanması gerekmektedir. Yetkin alerji bölümleri Türkiye’de genellikle üniversite hastaneleri ve eğitim araştırma hastanelerinde mevcuttur. Bu kurumlar dışındaki alerji bölümlerinin çoğu, bu şartlardan çok uzak olup çoğunda alerji uzmanı bile bulunmamaktadır.
İstanbul Alerji, Türkiye’de alerji hastalıklarının tanısının konulabileceği ve çözüm sağlanabileceği, her türlü testlerin yapılabileceği ve Avrupa standartlarında alerji bölümü olmak için kurulmuş bir merkezdir.
İstanbul Alerji, Mart 2016 yılında Prof. Dr. Ahmet Akçay tarafından kurulmuş olup, kısa sürede İstanbul Alerji’nin Avrupa standartlarında çocuk alerji bölümü de faaliyete girmiştir. Yetişkin Alerjik Hastalıklar Bölümü olarak 2017 yılından itibaren, İstanbul Alerji merkezinde her türlü alerji hastalıklarının ve astımın tanısını koymak ve çözümünü sağlamak yönünde uğraş verilmektedir.
Yetişkin Alerji Uzmanı Hakkında Önemli Noktalar
- Yetişkinlerde görülen astım ve alerjik hastalıkların teşhis, tedavisi konusunda eğitim almış ve uzmanlık diploması almış olan aynı zamanda da iç hastalıkları/göğüs hastalıkları uzmanı olan doktorlardır.
- Yetişkinlerde astım ve alerji hastalıkların doğru teşhisi çok önemlidir. Yanlış teşhis nedeniyle uzun süre gereksiz ilaç kullanılabileceği gibi teşhisin atlanması da hastalığın ilerlemesine neden olabilmektedir.
- Yetişkinlerde astım ve alerji hastalık belirtileri varsa uzun süreli tedaviye başlamadan önce bir yetişkin alerji uzmanı tarafından görülmesinde fayda vardır.
- Yetişkin alerji uzmanına gitmeye karar verdikten sonra gördüğünüz hekimin mutlaka alerji uzmanı olup olmadığını teyit edin.