Egzama (Atopik Dermatit), genellikle bebeklik döneminde ortaya çıkan, kaşıntılı, düzelme ve alevlenmelerle seyreden kronik bir cilt hastalığıdır. Çocuk ve bebeklerde egzama (atopik dermatit) genetik (kalıtım) ve çevresel etkenlerin etkileşimi ile ortaya çıkar. Egzamalı çocukların %50-75 kadarında en sık besinler olmak üzere bir alerjene duyarlılık vardır. Çocukların büyük bir kısmında egzama ilerleyen yaşlarda düzelir.
Egzama (Atopik Dermatit) Nedir?
Ciltte kuruluk, kaşıntı ve döküntü bulguları ile seyreden zaman zaman alevlenmelerle ve düzelmelerle giden çocukluk çağının en sık görülen cilt hastalığıdır.
Egzamanın (Atopik dermatit) Görülme Sıklığı Nedir?
Egzamanın sıklığı da diğer alerjik hastalıklarda olduğu gibi son yıllarda artış göstererek gelişmiş ülkelerde %15-20’ye ulaşmıştır. Fakat sıklığı ülkeden ülkeye değişir. Ülkemizde sıklığı çocuklarda %2-10 arasında değişmektedir.
Çocuklarda Egzamanın (Atopik Dermatit) Görülme Yaşı Nedir?
Çocukların %45`inde ilk 6 ay, %60`ında ilk bir yaş ve %85`inde 5 yaşın altında bulgular başlar. Egzama, bir çocukluk çağı hastalığıdır.
Egzama (Atopik Dermatit) Nedenleri Nelerdir?
Gen ve çevrenin etkileşimlerinden kaynaklanan kompleks genetik bir hastalıktır. Egzamanın nedenlerinin başında genetik yatkınlık gelmektedir. Annesinde, babasında veya kardeşinde astım, alerjik rinit, ve egzama (atopik dermatit) gibi alerjik bir hastalığı olan çocuklarda egzama (atopik dermatit) görülme olasılığı artar. Egzamanın görülme sıklığı tek yumurta ikizlerinde % 77 iken, çift yumurta ikizlerinde % 15’tir. Anne veya babasında alerjik bir hastalık olan çocuklarda alerjik bir hastalık gelişme riski %30 ile %50 arasındadır.
Egzamada çeşitli genetik bozukluklar sonucu cilt yapısında ortaya çıkan değişimler sonucunda cildin su ve yağ tutma fonksiyonu bozulmakta ve hastalık bulguları görülmektedir.
Egzamanın (Atopik dermatit) gelişiminde rol oynayan çevresel faktörler nelerdir?
Egzamanın gelişiminde besin alerjileri önemli rol oynar
Çeşitli çevresel alerjenler egzamanın ortaya çıkmasında rol oynar. Bunların en başında besin alerjileri gelir. Özellikle çocukluk çağında besin alerjilerinin rolü önemlidir. Egzama olan çocukların %30-40 kadarında neden besin alerjisidir. Bu besinlerin başında süt ve yumurta gelmektedir. Hayvan, akar ve polen alerjileri de egzamanın gelişiminde rol oynamaktadır.
Bunların dışında stres, iklim, giyim, kullanılan sabun ve deterjanlar, enfeksiyonlar gibi çeşitli faktörler de egzamanın ortaya çıkmasında rol oynar.
Egzamanın (Atopik dermatit) belirtileri nelerdir?
Egzamanın en önemli belirtisi kaşıntıdır. Yanaklarda, boyun ve kulak arkasında başlayan kızarıklık daha sonra gövde ve eklem yerlerinde ortaya çıkar. Bez bölgesi genellikle tutulmaz. Ciltte kuruluk önemli bir bulgudur.
Çocuğunuzda Egzamanın (Atopik Dermatit) Belirtileri Varsa Ne Yapmalısınız?
Egzama belirtileri varsa Çocuk Alerji uzmanına gidilmelidir
Çocuğunuzda belirtiler varsa mutlaka bu konuda en deneyimli doktorlar olan çocuk alerji uzmanına başvurmalısınız. Çünkü en kısa sürede inceleme ve gerekli testlerin yapılarak doğru teşhisin konulması gerekmektedir. Böylece egzamanın çevresel bir nedeni varsa bulunması ve gerekli tedavilerin başlanması sağlanır.
Egzama (atopik dermatit) için doktora giderken nasıl hazırlık yapılmalıdır?
Egzama belirtileri için çocuk alerji uzmanına giderken daha önce yapılmış bütün tetkikler mutlaka getirilmelidir. Hem daha hızlı bir değerlendirme hem de gereksiz yere aynı testlerin tekrar yapılması önlenmiş olur. Eğer mümkünse deriden yapılan alerji testlerini etkilediği için 1 hafta önce alerji ilaçları, öksürük şurupları ve soğuk algınlığı ilaçları kesilmelidir.
Egzama (Atopik dermatit) Tanısı Nasıl Konulur?
Çocuğun kendi ve ailesi hakkında alınan bilgi ve muayene bulgularına dayanılarak tanı konulur. Tanı koydurucu spesifik bir laboratuvar testi yoktur. Fakat alerjenlerin saptanması için alerji testleri ve ayırıcı tanı için bazı tetkikler yapılmalıdır.
Egzama (atopik dermatit) teşhisinde alerji testi önemlidir
Egzama teşhisi alerji testlerine dayanmamakla birlikte çok önemlidir. Çünkü bebeklerde egzamanın %30-40 nedeni besin alerjisidir. Besin alerjisinin nedenini bulmak için besinlere yönelik alerji testi yapılır. Besinler için ciltten yapılan alerji testi 1-2 aylıktan itibaren yapılabilir. Üç yaşından önce ciltten alerji testi yapılmaz bilgisi yanlıştır. 3 yaşından sonra tercih edilen ciltten alerji testi astım ve alerjik nezleye yönelik olarak solunum yolu ile alınan alerjenler içindir.
Egzama (Atopik dermatit) tedavisi nasıl yapılmalıdır?
Egzama tedavisinde Çocuk Alerji Uzmanının önemi
Çocukluk çağının ilk çıkan alerjik hastalığıdır. Birlikte veya daha sonra başka alerjik hastalık görülme olasılığı yüksektir. Ayrıca hastalıkta besin alerjileri önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle teşhis, izlem ve tedavinin, bu konuda en eğitimli ve deneyimli olan çocuk alerji uzmanları tarafından yapılması oldukça önemlidir.
Egzamayı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi yoktur. Tedavinin hedefleri yakınmaların alevlenmesine neden olan çevresel etkenlerin ortadan kaldırılması, yakınmaların baskılanması, derinin nemlendirilmesi ve derideki egzamanın azaltılmasıdır.
Egzamanın (atopik dermatit) alevlenmesine neden olan çevresel faktörler önlenmelidir.
Çevresel faktörler hastalığın alevlenmesinde etkilidirler. Bu nedenle çeşitli önlemler alınmalıdır. Yakınmalara yola açan besin, akar, hayvan ve polen alerjenlerinden sakınılmalıdır. Terleme önlenmelidir.
Egzama Tedavisinde Banyo
Egzama tedavisinde karşılaşılan yanlışlardan biri de egzamalı çocukların az banyo yapması gerektiğidir. Günlük banyolar cildin nemlenmesini sağlar. Hem de egzamalı çocukların ciltlerinde mikroplar daha fazla olduğu için tam tersine sık banyo yapmaları o mikropların temizlenmesine yol açar. Fakat banyo yaparken cildi kurutmayan ve tahriş etmeyen ürünlerin seçilmesi gerekmektedir.
Egzama Tedavisinde Nemlendiriciler
Yapılacak en önemli şey cildin nemlendirilmesidir. Çünkü egzamada cilt bariyeri bozuktur. Cilt suyu tutamaz. Bu ciltteki bariyer bozukluğu düzeltilmelidir. Uygun nemlendiriciler düzenli olarak bütün vücuda sürülmelidir. Banyodan çıkınca vücut nemli iken nemlendiriciler uygulanması daha da etkili olur. Nemlendiriciler hastanın durumuna göre günde 2-4 defa kullanılabilir.
Egzama Tedavisinde Giyim
Egzamalı bebek ve çocuklara yünlü ve sentetik kumaşlar ve tayt gibi sıkı giysiler giydirilmemelidir. Çünkü yünlü, sentetik ve sıkı giysiler terlemeye bağlı olarak egzama belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bunların yerine bol pamuklu veya ipek giysiler tercih edilmelidir.
Çamaşırlar, toz deterjan yerine sıvı deterjan veya granül sabunlarla yıkanmalı ve çok iyi durulanmalıdır. Yumuşatıcı maddeler kullanılmamalıdır.
Egzama Tedavisinde İlaçlar
Egzama tedavisinde etkili çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar içinde en önemlileri kortizon içeren ilaçlardır. Bunlar egzama tedavisinin temelini oluşturur. Egzamanın alevlenmesini önleyen en etkin ilaçlardır. Fakat ailelerde kortizona karşı bir korku bulunmaktadır. Kortizon içeren kremler sadece egzama olan bölgelere günde iki defa uygulanmalıdır. Derinin daha ince olduğu yüz ve kıvrım yerlerine zayıf etkili kortizon sürülmeli ve bu süre de 7-10 günü geçmemelidir. Bu kurallara uyulduğu takdirde yan etkiye yol açmazlar.
Son yıllarda egzama tedavisinde etkili kortizon içermeyen yeni ilaçlar kullanıma girmiştir. Bu maddelerden pimekrolimus ülkemizde bulunmakta fakat 2 yaşından sonra kullanılmaktadır.
Fakat Crisaborole ve dupilumab yurtdışında kullanıma girmekle birlikte ülkemizde bulunmamaktadır.
Antihistaminik içeren alerji hap ve şurupları kaşıntının giderilmesi için kullanılmaktadır fakat etkileri çok zayıftır. Gece kaşıntısının engellenmesinde yararlı olabilirler.
Antibiyotikler yalnızca deri infeksiyonlarının tedavisinde kullanılmalıdırlar. Bunun dışında tedavide yeri yoktur.
Egzama tedavisinde aşı tedavisi (immünoterapi)
Egzama tedavisinde aşı (immünoterapi) tedavisi kullanılmamaktadır. Fakat 5 yaşından büyük çocuklarda ev tozu mite alerjisi ve astım, alerjik nezle gibi hastalıklar varsa alerji aşı tedavisi ev tozu mite’larına karşı yapılabilir. Bu durumda egzama bulguları da gerileyebilmektedir.
Egzama yaşam boyu devam eder mi, zamanla düzelir mi?
Bugün için egzamanın tamamen düzelmesini sağlayacak bir tedavi yöntemi yoktur. Fakat kendiliğinden geçebilen bir hastalıktır. Egzamalı çocukların yaklaşık %75’i ergenlik öncesi düzelir. Ancak hastaların ilerde gelişebilecek astım ve alerjik nezle bakımından izlenmesi önemlidir.
Sonuç olarak;
- Egzama (atopik dermatit) çocuklarda en sık görülen alerjik cilt hastalığıdır.
- Egzama (atopik dermatit) nedenlerinin başında genetik yatkınlık gelmektedir.
- Egzamanın diğer nedenleri arasında başta besin alerjisi olmak üzere çeşitli çevresel faktörler rol oynar.
- Belirtiler görüldüğü zaman Çocuk Alerji uzmanına gidilmesi, uygun teşhis, tedavi ve izlemin yapılması için yararlı olacaktır.
- Alerji testi yapılması gerekebileceği için çocuk alerji uzmanına giderken son 1 hafta içinde alerji şurupları, öksürük şurupları ve soğuk algınlığı ilaçları kesilmelidir. Bir doz kullanılması bile testi etkilemektedir.
- Egzama teşhisi çocuk ve aileyle ilgili bilgi ve muayene bulguları ile konulur.
- Egzama teşhisinde alerji testi önemlidir ve ciltten alerji testi 1-2 aylıktan itibaren yapılabilir.
- Bebek ve çocuklarda egzama teşhisi ve tedavisinde eğitimli ve deneyimli uzmanlar Çocuk Alerji uzmanlarıdır.
- Egzamayı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi olmamakla birlikte uygulanan bütün önlem ve ilaçlarla hastalığın bulguları kontrol altında tutulabilir.
- Egzamalı çocukların yaklaşık %75’i ergenlik öncesi düzelir.
Önemli Not:
Çocuk Alerji uzmanları (yeni adıyla Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı) doğumdan 18 yaşına kadar görülen astım ve alerjik hastalıklar konusunda özel eğitim alarak Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı diploması alan ve aynı zamanda da Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı olan doktorlardır.