Diş tedavisinde kullanılan materyallerin kullanımı alerjik reaksiyonlara neden olma riski taşımamaktadır. Tedavide kullanılan metaller, diş protez malzemeler, gargaralar, diş macunları ağız içinde hassasiyet ve alerjiye neden olabilmektedir. Metallere bağlı alerjik reaksiyonlar ağız içinde aft, şişlik, yanma, kaşıntı, tat bozukluğu yapabildiği gibi egzama, baş ağrısı, eklem ağrısı, karın ağrısı, kronik yorgunluk, görme bozukluğu ve kas ağrısı gibi belirtilere neden olabilmektedir.
Diş Uygulamalarında Kullanılan Metal Malzemeler
En yaygın olarak diş hekimliğinde kullanılan metaller çelik, nikel, krom, kobalt, krom, titanyum, altındır. Metalik dolgu malzemeleri çoğunlukla gümüş, kalay, çinko ve bakırdan yapılan cıva ve toz alaşım karışımından oluşmaktadır.
Diş uygulamalarında kullanılan implantların dayanıklılığını belirleyen vücuda yerleştirildiğinde, alerjik reaksiyon ve toksik reaksiyon görülmemesidir.
Metal Alerjisi Nasıl Gelişir?
Metallere karşı alerji tip I, III ve IV alerjik mekanizmalarla görülebilmektedir. Ağız boşluğunda gelişen alerjiler, alerji potansiyeli olan alerjenlerin temasından birkaç gün sonra görülebildiği gibi birkaç yıl sonra da görülebilmektedir. Bu tür reaksiyonlar Tip IV reaksiyonlar olarak bilinmektedir.
Metallere Bağlı Toksik Reaksiyonlar Gelişebilir
Toksik reaksiyonlar dolgu ve bileşenlerinin yıllarca ağız mukozası ile doğrudan teması ile ilişkilidir. Yüksek çinko içeriğine sahip dolgularda da sıklıkla görülür. Toksik reaksiyonlar genellikle metale alerjik reaksiyon gelişmesi sonrası implantın hasar görmesi ve metalin vücuda yayılması sonucu toksik reaksiyonlar görülebilmektedir.
Toksik reaksiyonlar ile tip 4 aşırı duyarlılık reaksiyonu sonucu oluşan klinik bulgular birbirinden ayırt edilemez. Ancak Dental yama Testinin negatif sonucunun toksik reaksiyon lehine yorumlanabileceği düşünülmektedir.
Diş malzemelerine karşı alerjinin klinik belirtileri
Diş malzemelerine karşı alerji gelişmesi durumunda, genellikle ağız içinde şişme,ülserasyon, ağız kuruluğu ve tat kaybı ile ilişkili yanma veya karıncalanma hissi görülebilmektedir.
Ayrıca egzama, ürtiker, baş ağrısı, kas güçsüzlüğü, cilt döküntüsü,eklem ağrısı, bilinçde bulanıklık, depresyon, görme problemi, karın ağrısı, mide bulantısı gibi belirtilere neden olabilmektedir.
Metal Alerjisi Kronik Yorgunluğa Neden Olabilir
Ayrıca kronik yorgunluk sendromuna da neden olabilmektedir. Bu sendrom en az altı ay süren ve altta yatan bir tıbbi durumla tam olarak açıklanamayan aşırı yorgunluk ile karakterize karmaşık bir hastalıktır. Yorgunluk, fiziksel veya zihinsel aktivite ile kötüleşir, ancak dinlenme ile düzelmez. Kronik yorgunluğunu metal alerjisine bağlı olabilir.
Metal Alerjisi Otoimmün Bozukluklara Neden Olabilir
Metale bağlı alerjik reaksiyonlar yanında otoimmun sorunlara da neden olabilmektedir. Metal alerjisi gelişmesi durumunda vücuda yerleştirilen implant zarara uğramakta ve implant içindeki metaller vücuda salınarak otoimmün hastalıkla neden olabilmektedir. Bu nedenle hem implantın daha dayanıklı olması hem de vücudumuza zarar vermemesi için alerjiniz olan metal içeren implantın veya malzemenin kullanılmaması önemlidir.
Dental yama testinde en sık alerjiye neden olan maddeleri nelerdir?
En yaygın beş alerjen; Nikel (II) sülfat heksahidrat, paladyum klorür, sodyum tetrakloropaladat (II) hidrat, altın (I) sodyum tiyosülfat dihidrat ve cıvadır.
Metal Alerjisi Riski Kimlerde Yüksektir?
- Kadınlarda risk daha yüksektir.
- Bilinen bir kontakt dermatit öyküsü olan hastalarda cıva ve paladyum klorür duyarlılığı anlamlı derecede daha sıktır.
- Oral liken planus hastalığı olanlarda (Ağız içinde, diş etlerinde, dudakta veya dilde sık sık ağrılı lezyonlar veya ülsere benzer lezyonlar olmasında Liken planus akla gelmelidir) risk yüksektir.
- Sık tekrarlayan ağız içi iltihaplanma olanlar
- Dişle ilgili işlemelere alerji gelişenler
- Metal alerjisi öyküsü olanlar
- Nikel alerjisi belirtileri olanlar (İmitasyon takılara alerji, metal aksesuarlara alerji, egzama, besin alerjisi, ürtiker yani kurdeşen, halsizlik, yorgunluk, baş ve eklem ağrıları olanlar)
- Besin alerjisi, egzama, kronik ürtiker (6 haftadan uzun süren ürtiker), cilt lezyonları olanlar
- Nedeni belli olmayan baş ağrısı, kas güçsüzlüğü, cilt döküntüsü, eklem ağrısı, bilinçde bulanıklık, depresyon, görme problemi olanlarda neden saptanmamış ise metal alerjisi riski yüksektir.
- Birden fazla implant işlemi uygulanacaksa öncesinde dental seri ile yama testi yapılabilir. Olası bir alerjik reaksiyonda impantları değiştirmek çok zor olabilir.
Dental Yama Serisi Hangi Durumlarda Gereklidir?
Özellikle dental işlemlere alerji riskli yüksek kişilerde ve diş uygulamalarından sonra metal alerjisi belirtileri olanlarda düşünülmelidir. Özellikle çok sayıda implant veya metal içeren dolgu yapılacaklar da yapılması faydalı olacaktır.
Teşhis Nasıl Konulur?
Diş malzemelerine alerjik reaksiyonlar 3 farklı mekanizmayla gelişebilmektedir. Tip I, III ve IV alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Tip I reaksiyonlar oldukça nadirdir. Tip I reaksiyonla riçin deri prick testi yapılabilirken Tip IV reaksiyonların teşhisi için yama testi ve Lenfosit transformasyon testi kullanılabilmektedir.
Deri Prick Testi
Ağız boşluğunda bir diş materyali ile ilgili alerji testi için prick testleri önerilmez. Tip IV alerji sıklıkla ağız boşluğundaki diş materyalleri ile ilişkilidir. Tip I alerji düşünülen nadir durumlarda düşünülebilir.
Yama Testi
Alerjik kontakt dermatit, önceden hassas kişilerde cilt ile temas eden maddelerin neden olduğu gecikmiş tip (tip IV) aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Yama testi, alerjik kontakt dermatit tanısını doğrulamak için en önemli tanı yöntemidir ve temas alerjisinin nedenini bulmamızı sağlar.
Yama Testi Çeşitleri
Avrupa Standardı Seri Yama Testleri (ESS PT’ler), günlük hayatta en sık görülen kontakt alerjenleri bir araya getirerek oluşturulmuştur. Genel olarak, yaygın alerjenlerin sadece %80’i ESS PT ile tespit edilebilir. Spesifik alerjenlerin tespiti için farklı alerjen serilerine ihtiyaç duyulması nedeniyle standart serilerin yanı sıra hastanın mesleğine, dermatitin konumuna ve/veya klinik bulgulara uygun diğer özel yama test serileri (diş, kozmetik, ilaç vb.) da kullanılır. Dental tarama serisi [dental yama testi ile yama testi, mukozit ve/veya oral liken planus için tetikleyicileri saptamak ve ayrıca çoğunlukla diş hekimliğinde kullanılan maddeler ve restoratif materyallerden kaynaklanan temas duyarlılığını saptamak için kullanılır. Dental tarama serisi, diş işlemlerinde kullanılan materyallerin çoğu bileşenini kapsamaktadır.
Lenfosit Transformasyon Testi
Lenfosit transformasyon testi (LTT), mukozal hassaslaştırıcı alerjenleri kanda saptayan bir testtir. LTT’nin optimize edilmiş versiyonu, Bellek Lenfosit İmmün Stimülasyon Testi olarak bilinir. Alerjilerden kaynaklanan aşırı duyarlılığın lokal ve sistemik etkileri bu yöntemle analiz edilebilir. Yama testinde saptanamayan alerjiler için kullanılabilir.
Yama Testi öncesi nelere dikkat edilmelidir?
Yama testi öncesi en az 1 hafta topikal steroid tedavisi ve 2 hafta sistemik steroid tedavisi almaması gereklidir.
Dental Yama testi Sonuçları Pozitif Çıkarsa ne yapılmalıdır?
Dental materyallerle temas düşünüldüğünde dental yama testinde pozitif reaksiyon tespit edilirse sorumlu dental metal ve materyallerin çıkarılması gerekir ve sorumlu materyalin çıkarılmasından sonra oral lezyonların gerilemesi beklenir.
Dental yama testi %100 güvenilir bir test değildir ve düşük oranda da olsa (%3.2) yanlış pozitif reaksiyonlar ve yanlış negatif sonuçlar olabilmektedir..
Sonuç Olarak
- Hastanın önceki alerji öyküsü değerlendirilmelidir. İmplant işlevinden başarılı bir sonuç elde etmek için hastalarda diş implantlarının yerleştirilmesinden önce metal alerjisi değerlendirmesi ve alerji testi yapılması faydalı olacaktır.
- Diş uygulamaları sonrası ciltte döküntü, ürtiker, kaşıntı, ağız içinde şişlik, ekzematöz lezyonlar, baş ağrısı, eklem ağrısı, kronik yorgunluk, depresyon, bilinçte değişiklik, kas güçsüzlüğü, görme problemi, karın ağrısı, bulantı, kusma gibi şikayetler olanlar, diş etrafındaki dokunun lezyonları görülenlerde dental yama testi yapılmalıdır.
- Ağız içinde sık iltihap olan, nikel alerjisi olanlara diş uygulamalarından önce,
- Kronik ürtiker, egzaması olanlar ve nedeni belli olmayan cilt alerjisi olanlara,
- Besin alerjisi nedeni belli olmayanlara,
- Kronik yorgunluk şikayeti olanlara,
- Temasa bağlı alerji olanlara diş uygulaması yapılmadan önce dental yama testi yapılması faydalı olacaktır
- Çok fazla sayıda implant ve dolgu yapılacak olanlara dental yama testi yapılması düzeltilmesi zor sonuçları engelleyecektir