Egzama, bebeklerde ve çocuklarda yaygın olarak görülen bir cilt hastalığıdır. Kaşıntı, kızarıklık, kuruluk ve bazen de kabarcıklarla kendini gösterir. Egzamanın tedavisi ve yönetimi için doğru yöntemler uygulandığında, semptomlar hafifletilebilir ve çocukların yaşam kalitesi artırılabilir. Bu içerikte, egzamanın nedenlerini, neyin iyi geldiğini ve nasıl kontrol altına alınabileceğini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Bebeklerde ve Çocuklarda Egzama Nedir?
Tıbbi adıyla atopik dermatit, egzama cilt bariyerinin zayıflaması ve bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi sonucu oluşan kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Bebeklerde genellikle 6. aydan itibaren ortaya çıkar ve çocukluk döneminde yaygın olarak görülür. Egzama genellikle yanaklar, boyun, dirsekler, diz arkaları ve ellerde belirgindir.
Egzamanın Belirtileri
Egzamanın belirtileri çocuktan çocuğa değişiklik gösterebilir, ancak genellikle şu semptomlarla karakterizedir:
- Yoğun kaşıntı
- Ciltte kızarıklık
- Kuruluk ve pullanma
- Şiddetli durumlarda sıvı dolu kabarcıklar
- Kronikleşmiş vakalarda ciltte kalınlaşma ve çatlaklar
Egzamaya Ne İyi Gelir?
Egzama belirtilerini hafifletmek ve alevlenmeleri önlemek için uygulanabilecek birçok yöntem vardır. Bu yöntemler, cilt bakımından yaşam tarzı değişikliklerine kadar geniş bir yelpazede değerlendirilebilir.
1. Cilt Bakımı
Egzamalı çocuklarda cilt bakımı, semptomların hafifletilmesi ve cilt bariyerinin güçlendirilmesi açısından kritik öneme sahiptir.
- Nemlendirici Kremler ve Losyonlar: Cilt bariyerini korumak için düzenli olarak yoğun nemlendiriciler kullanılmalıdır. Özellikle seramid, hyaluronik asit veya gliserin içeren ürünler tercih edilmelidir.
- Nazik Temizlik: Sabun yerine parfümsüz ve tahriş edici olmayan temizleyiciler kullanılmalıdır. Bu ürünler cildin doğal nemini korumaya yardımcı olur.
- Ilık Su ile Kısa Süreli Yıkanma: Bebeğinizin veya çocuğunuzun banyosu ılık suyla ve 5-10 dakikayı geçmeyecek şekilde olmalıdır. Sıcak su cildi kurutabilir ve tahrişi artırabilir.
2. Doğal Yöntemler
Egzama tedavisinde doğal yöntemler destekleyici bir rol oynayabilir:
- Aloe Vera: Cildi yatıştırır, kaşıntıyı hafifletir ve cilt bariyerinin yenilenmesine yardımcı olur. Aloe vera jelini doğrudan egzamalı bölgelere uygulayabilirsiniz.
- Hindistan Cevizi Yağı: Cildin nemini korur ve anti-enflamatuar özellikleriyle egzama belirtilerini hafifletir. Banyodan sonra bebeğinizin cildine ince bir tabaka halinde uygulayabilirsiniz.
- Yulaf Banyosu: İnce çekilmiş yulafı suyla karıştırarak hazırlanan yulaf banyosu, cildi yatıştırır ve kaşıntıyı azaltır.
- Bal: Antibakteriyel özelliklere sahip olan bal, enfeksiyon riskini azaltabilir ve cilt yenilenmesine yardımcı olabilir.
3. Medikal Tedaviler
Egzama semptomları şiddetliyse, doktor kontrolünde medikal tedaviye başvurulabilir:
- Steroid Kremler: Ciltteki iltihabı ve kızarıklığı hafifletmek için doktor tarafından reçete edilen kortikosteroid kremler kullanılabilir.
- Bağışıklık Baskılayıcı Kremler: Takrolimus veya pimekrolimus içeren kremler, bağışıklık sisteminin aşırı tepkisini kontrol altına alabilir.
- Antihistaminikler: Şiddetli kaşıntıyı hafifletmek için kullanılabilir.
- Antibiyotikler: Egzama enfekte olmuşsa (örneğin kaşıma sonucu), doktor antibiyotik reçete edebilir.
4. Beslenme Düzeni
Beslenme, egzama belirtilerini hafifletmede önemli bir rol oynar:
- Omega-3 Yağ Asitleri: Balık yağı, ceviz ve keten tohumu gibi omega-3 kaynakları, ciltteki iltihabı azaltabilir.
- Antioksidanlar: C vitamini, E vitamini ve çinko açısından zengin gıdalar, cilt sağlığını destekler.
- Alerjenlerden Kaçınma: Süt, yumurta, soya gibi gıdalar egzama belirtilerini tetikleyebilir. Bu tür alerjenlerin olup olmadığını anlamak için bir alerji testi yapılabilir.
5. Çevresel Önlemler
Egzamanın alevlenmesini önlemek için çevresel faktörlerin kontrol altına alınması önemlidir:
- Pamuklu Kıyafetler: Sentetik veya yünlü kumaşlar cildi tahriş edebilir. Pamuklu ve yumuşak kıyafetler tercih edilmelidir.
- Deterjan ve Temizlik Ürünleri: Parfümsüz ve hipoalerjenik deterjanlar kullanılmalıdır.
- Nem Düzeyi: Ev ortamının nem oranı %40-60 arasında tutulmalıdır. Kurutucu hava egzama belirtilerini artırabilir.
- Güneşe Maruz Kalma: Egzamalı cilt güneşe karşı hassastır. Çocuğunuz dışarı çıkmadan önce cilt dostu bir güneş kremi kullanabilirsiniz.
Egzama Nasıl Geçer?
Egzama tamamen tedavi edilemeyen, ancak yönetilebilir bir durumdur. Semptomları hafifletmek ve alevlenmeleri önlemek için düzenli bakım ve doğru tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. İşte egzamanın kontrol altına alınması için izlenebilecek adımlar:
1. Günlük Cilt Bakım Rutini
Egzama tedavisinde en önemli adım, cilt bariyerini güçlendiren düzenli bir bakım rutini oluşturmaktır. Bebeklerin ve çocukların cildi sürekli nemli tutulmalıdır.
2. Tetikleyicilerin Belirlenmesi
Egzama tetikleyicileri kişiden kişiye değişir. Bu tetikleyicileri belirlemek ve mümkün olduğunca bunlardan kaçınmak, semptomların şiddetlenmesini engeller.
3. Doktor Kontrolü
Egzama belirtileri şiddetliyse veya evde uygulanan yöntemler yeterli gelmiyorsa, bir alerji uzmanı doktorlardan profesyonel yardım alınmalıdır. Doktorunuz, egzama türüne ve şiddetine göre uygun tedavi yöntemini önerecektir.
4. Eğitim ve Farkındalık
Aileler, egzama hakkında bilgi edinerek ve semptomları nasıl yöneteceklerini öğrenerek çocuğun tedavi sürecini daha etkili bir şekilde yönetebilir.
Egzama İçin Alınabilecek Önlemler
Egzamanın tekrarını önlemek için aşağıdaki önlemler alınabilir:
- Cildi Sürekli Nemlendirin: Özellikle banyodan hemen sonra nemlendirici uygulamak çok önemlidir.
- Tetikleyici Maddelerden Kaçının: Parfümlü ürünler, alerjen gıdalar ve kimyasallardan uzak durun.
- Kaşıntıyı Kontrol Altına Alın: Çocuğunuzu kaşıntıya karşı eğitin ve kaşıntıyı azaltan kremler kullanın.
- Düzenli Uyku: Uyku eksikliği, egzama belirtilerini artırabilir. Çocuğun düzenli ve yeterli uyku almasını sağlayın.
- Stresi Azaltın: Çocuklarda stres, egzama semptomlarını artırabilir. Onlara rahatlama yöntemleri öğretin.
Egzama İçin Doğal ve Alternatif Tedaviler
Doğal ve alternatif yöntemler, egzama tedavisini destekleyici bir rol oynayabilir. Ancak bu yöntemleri uygulamadan önce bir uzmana danışmanız önemlidir:
- Probiotikler: Probiyotik takviyeler, bağırsak sağlığını destekleyerek egzama semptomlarını hafifletebilir.
- Bitkisel Yağlar: Jojoba yağı ve argan yağı, cildi yatıştırır ve nemlendirir.
- Zerdeçal: Anti-enflamatuar özellikleriyle bilinen zerdeçal, egzama semptomlarını azaltabilir.
Alerjik Egzamayı Önleyici Tedaviler
Alerjik egzamalı bebeklerde egzama gelişmesini önlemek için öncelikle önlem almak gerekiyor. Bunun için özellikle anne ve babasında alerjik hastalığı olan bebeklerde cildin kuruluğunu azaltmak için nemlendiricilerin kullanılması çok faydalı bir yaklaşım olacaktır. Özellikle cildi kuru olanlarda daha sık nemlendirici kullanılarak önlemler alınabilir. Egzamaya yatkın bebeklerin;
- Odalarında halı ve kilim bulundurulmaması,
- Peluş oyuncakların olmaması ve
- Yatak çarşafların haftada bir 60 derece yıkanıp ütülenmesi faydalı olan bir yaklaşım olacaktır.
- Ayrıca egzamaya yatkın ve cildi kuru olan çocukların çok giydirilmemesi, yün kıyafetlerin kullanılmaması,
- Deterjan seçiminde hipoalerjenik olanların seçilmesi çok faydalı bir yaklaşım olacaktır.
- Sıvı sabun seçiminde de pH değeri düşük olanların seçilmesi faydalı olur.
Alerjik Egzamalı Bebek ve Çocuklarda Tedavi Nasıl Yapılmalıdır?
Öncelikle egzamalı bebeği olan aileler veya egzamalı yetişkinler egzama konusunda bilgilendirilmelidir. Bu hastalığın uzun süreli bir hastalık olduğu ve neden geliştiği anlatılmalıdır. Ayrıca kortizon tedavisinden korkmamaları gerektiği ve kısa süreli tedavinin çocuğa zararı olmadığının anlatılması gerekir. Bu sayede tedavi uyumu sağlanmış olacaktır. Aksi taktirde egzama çok ağırlaşacaktır.
Alerjik egzamalı bebek ve çocuklarda tedavinin en önemli basamağı cilt bariyerinin düzeltilmesidir.
Çünkü egzamalı bebek ve çocukların:
- Cilt kurudur: Cildin su miktarı az olduğu için kurudur. Kuru olduğu için kaşınmaya neden olur ve uyku sorunlarına neden olabilir.
- Cilt enfeksiyonlara eğilimlidir: Çünkü cilt kuru olduğu için cildin pH değeri yüksektir ve bu da alkali olmasına neden olur. Alkali cilt de Stafilokok enfeksiyonların yerleşmesine eğilim yaratmaktadır. Bu nedenle de egzamalı çocukların ciltlerinde genellikle stafilokok mikropları vardır. Ayrıca herpes ve pox virüsün neden olduğu moloskum enfeksiyonları gelişmesine eğilimlidir.
- Cildin yağ miktarı azdır: Cildin kuru olması ve enfeksiyon olması nedeniyle cildin yağ sentezi bozulur. Bu da cildin yağ miktarının azalmasına neden olur.
- Cilt genetik olarak bozuk olabilir. Flagrin gen mutasyonuna bağlı cildin su tutma kapasitesi düşük olur. Yaklaşık %10-20 civarında bebek ve çocukların ciltlerinin flagrin gen mutosyonuna bağlı kuru olduğu düşünülmektedir.
- Alerjik astım ve alerjik nezleye eğilim vardır: Cildin bariyerinin bozuk olması ilerde astım ve alerjik nezle eğilimini artırmaktadır. Çünkü egzama, alerjik yürüyüşün başlangıç noktasıdır.
- Ev tozu akar alerjisine eğilim vardır: Alerjik egzama olan çocukların ciltleri egzaması olamayan çocuklara göre 1000 kat daha ev tozu akar alerjisine eğilimlidir. Ev tozu akarları bozuk ciltten vücuda daha kolay girip astım ve alerjik nezle gelişmesine neden olabilir.
Egzamalı çocuklarda nemlendirici nasıl kullanılır?
Bütün bu sebeplerden dolayı cildin bariyerini düzeltmek aslında egzamayı düzeltmek anlamına gelir. Bu nedenle cildin kuruluğunun önlenmesi, egzama lezyonlarının düzeltilmesi ve cildin enfeksiyonlardan temizlenmesi gerekir. Cildin kuruluğunu düzeltmek için nemlendirici kullanılmalıdır. Nemlendirici seçiminde egzamalı çocuklara uygun olanları seçilmelidir. Günde 2-3 defa kullanılması faydalı olur. Özellikle banyodan sonra ve daha sonra egzamaya yatkın bölgelere bir iki kez daha uygulanması faydalı olacaktır.
Egzamalı çocuklar nasıl banyo yaptırılır?
Cildin enfeksiyonlardan temizlenmesi için her gün banyo önerilmektedir. Banyoda egzamalılara uygun şampuan kullanılmalıdır. Banyo öncesi mısır, yulaf, buğday veya pirinç nişastası gibi tahılların nişastası banyo suyuna bir iki çorba kaşığı konulmalı ve çocuğun nişastalı ılık su içinde 5-10 dakika kalması sağlanmalıdır. Tahıl nişastaları cildin su tutma kapasitesini artırmakta ve cildin rahatlamasına neden olabilmektedir. Banyo sonrası kurulama pansuman yaparak yapılmalı ve hafif nemlendirici kullanılmalıdır. Banyoda ph değeri düşük ürünler kullanılmalıdır. Yüksek parfüm içeren sabunlar kullanılmamalıdır.
Egzamayı düzelten ilaçlar
Kortizon Tedavisi
Egzamayı düzelten ilaçların en etkilisi kortizon içeren kremlerdir. Bu kremlerin de az etkilisi ve çok yüksek etkilisi olanları vardır. Genellikle hafif etkili olanlar başlanmalı ve doğrudan uygulamak yerine nemlendiricilerle seyreltilmesi sağlanarak kullanılması faydalı olur. Kortizonlu merhemler düzeltmiyorsa ağızdan kortizon tedavisi de uygulanabilir.
Kalsinörün inhibitörleri
Kortizon içermeyen kalsinörün inhibitörleri de kullanılabilen ilaçlardır. Bu tedavi genelde 2 yaş üstünde tercih edilmektedir. Bu ilaçlar sıklıkla kaşıntı ve yanmaya neden olabilir.
Kaşıntı önleyici tedavi
Kaşıntı, uyku sorunu yapıyorsa kısa süreli antihistaminikler kullanılabilir. Kaşıntıyı rahatlatması çok görülmese de uyku sorunu olan çocuklarda uykunun düzelmesine neden olabilir. Egzamayı iyileştirmez ancak uyku sorunlarını gidermede faydalı olacaktır. Bu amaçlı uyku yapıcı antihistaminikler tercih edilmelidir.
Sistemik inhibitor tedaviler
Bazen tüm tedavilere yanıt alınmaz. Bu durumda siklosporin gibi immünsuresif ajanlar kullanılabilir.
Diğer Tedaviler
Alerji aşıları ile tedavi
Ev tozu akar veya polen alerjisi olan egzamalı çocuklara immünoterapi dediğimiz alerji aşılarının başlanması düşünülebilir. İmmünoterapinin faydası olabilir.
Islak bandaj tedavisi
Islak bandaj uygulaması faydalı olabilir. Kortikosteroid ve nemlendirici uygulayarak ıslak bandaj uygulamasını faydalı bulan çalışmalar vardır.
Dupilumab Tedavisi
İmmünsupresif tedaviye başlamadan önce yeni çıkan IL4’ün alfa subiniitini inhibe eden antilökotiren 4 tedavisi olan dupilumab tedavisi denenmesi faydalı olabilir. Özellikle diğer tedavilere cevap vermeyen hastalarda başarılı sonuçlar alınmıştır.
Ultraviye Fototerapi Tedavisi
Ultraviye fototerapi tedavisi yetişkinlerde uygulanabilir. Bu tedavinin uzun dönem yan etkileri hakkında bilgiler henüz yeterli değildir.
Sonuç
Bebeklerde ve çocuklarda egzama, yaşam kalitesini etkileyebilen ancak doğru yöntemlerle kontrol altına alınabilen bir cilt rahatsızlığıdır. Cilt bakımına dikkat etmek, tetikleyicilerden kaçınmak ve gerektiğinde medikal tedaviye başvurmak, egzama semptomlarını hafifletmede etkili yöntemlerdir. Düzenli bakım ve önleyici tedbirlerle, çocuğunuzun cilt sağlığını koruyabilir ve yaşam konforunu artırabilirsiniz. Eğer egzama belirtileri şiddetliyse veya uzun süre geçmiyorsa, mutlaka bir alerji doktorundan destek almanız önemlidir.
