Toplumda kurdeşen olarak bilinen ürtiker ani başlangıçlı, deride kızarıklık, kabartı, kaşıntı ve anjioödem denen şişlikle seyreden bir hastalıktır. Tüm vücutta yaygın olarak görülür. En başta enfeksiyonlar, besinler ve ilaçlar olmak üzere birçok faktör kurdeşenin ortaya çıkmasına neden olabilir. Genellikle birkaç gün devam ettikten sonra kendiliğinden düzelir. Bu yazmızda ürtikerin tanımı, teşhisi ve tedavisiniz sizler için yazdık.
Ürtiker (Kurdeşen) Nedir?
Ürtiker, derinin üst tabakalarını tutan, üzerine basmakla solan pembe veya kırmızı renkte, sınırları belirgin döküntülerdir. Ürtikerdeki bulgular, derinin hemen altındaki damarların genişlemesi ve damarlardan bir miktar sıvının sızması sonucunda oluşur.
Ürtiker zamana göre akut ve kronik ürtiker olarak sınıflandırılır. Eğer döküntüler 6 haftadan fazla devam etmişse kronik olarak adlandırılır. Kronik ürtikerler de spontan ve fiziksel (uyarılabilir) ürtiker olarak ikiye ayrılır. Soğuk, sıcak, titreşim, güneş ışığı, cildin çizilmesi gibi herhangi bir fiziksel uyaranla ortaya çıkıyorsa fiziksel (uyarılabilir) ürtiker olarak adlandırılır.
Ürtikerin (Kurdeşen) Sıklığı Nedir?
Ürtiker herhangi bir yaşta görülebilir ve yaşam boyu yaklaşık her beş kişiden birinde görülür. Kronik ürtiker çocuklarda yetişkinlere göre daha az görülür. Yaşam boyu görülme sıklığı yaklaşık %0,5-5 kadardır.
Ürtiker (Kurdeşen) Belirtileri Nelerdir?
Ürtikerin belirtileri ani başlayan vücudun her yerinde görülebilen, çeşitli şekil ve büyüklükte olan deriden kabarık pembe-kırmızı döküntülerdir. Küçük döküntüler zamanla birleşip büyük plaklar yapabilir. Basmakla solarlar. Döküntüler genellikle kaşıntılıdır. Hastalığın ortaya çıkış nedenine göre bazen üzerinde su toplayan veya kızıl hastalığına benzer küçük noktasal döküntüler şeklinde olabilir. Döküntülerin en geç 24 saat içinde iz bırakmadan kaybolması en önemli özelliğidir. Kurdeşenle birlikte görülen anjiodem denen şişlik genellikle destek bağ dokusunun gevşek olduğu göz çevresi ve dudaklarda sık olarak görülür. Hastalık büyük oranda tek başına kurdeşen veya kurdeşen ve anjiödem şeklinde görülür. Az oranda ise sadece anjioödem şeklinde görülebilir.
Ürtikerin (Kurdeşen) Nedenleri Nelerdir?
Çocukluk çağında akut ürtikerin en sık nedeni enfeksiyonlarıdır. Diğer önemli nedenler ise besin ve ilaç alerjileridir. Solunum alerjenleri ve böcek sokmaları da ürtikere neden olabilir. Ürtikere neden olan enfeksiyonlar genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Fakat daha başka enfeksiyonlar da ürtikere neden olabilir. İlaçlar içinde en sık penisilin grubu antibiyotikler ve non-steroid antiinflamatuarlar denilen ateş düşürücü-ağrı kesici ilaçlar ürtikere neden olmaktadır. Genellikle besin alerjileri en sık neden olarak düşünülmekle birlikte daha az oranda ürtikere neden olurlar. En sık neden olan besinler süt, yumurta, kuruyemişler ve deniz ürünleridir. Besin katkı maddeleri de neden kurdeşene neden olabilir. Fakat hastaların önemli bir kısmında neden saptanamaz.
Kronik ürtikerde nedenin saptanması daha da zordur. Olguların yaklaşık yarısını otoimmün denilen vücudun kendi kendine alerjik reaksiyonu oluşturmaktadır.
Yukarda belirttiğimiz gibi çeşitli fiziksel uyarılar da ürtikere neden olabilir. Ayrıca stres ve egzersiz de ürtikeri tetikleyebilir.
Ürtiker (Kurdeşen) İçin Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
Kurdeşen için aileler özellikle hafif olgularda önemsemeyip doktora gitmemekte veya biraz şiddetli olduğunda tehlikeli bir durum olduğunu düşünerek aşırı bir korku ile doktora gelmektedirler. İki yaklaşım da genellikle doğru değildir. Eğer ürtiker bulguları şiddetli ve deri bulgularının yanında dilde ve boğazda şişme ve solunum bulguları varsa acil olarak doktora başvurulmalıdır. Hastaların bulgusu hafif de olsa altta yatan nedenin saptanması ve mümkünse tekrarlarının önlenmesi veya ürtikerle karışan herhangi bir hastalık olup olmadığının belirlenmesi için değerlendirilmesi uygun olacaktır. Ayrıca uzamış, sık tekrarlayan veya kronik kurdeşenli hastaların bu konuda deneyimli ve bilgili olan çocuk alerji uzmanları tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.
Ürtiker (Kurdeşen) İçin Doktora Gitmeden Önce Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Muayeneye gelmeden önce altta belirttiğimiz konularda hazırlık yapmanız durumunda yapılan muayene ve değerlendirme daha yararlı olacaktır.
-Bulguların ne zaman başladığını ve düzeldi ise kaç gün devam ettiğini not edin.
-Kullandığınız bütün ilaçların listesini yapın ya da yanınızda getirin.
-Daha önce yapılan kan tetkiki ve çekilen filmler varsa yanınızda getirin.
-Doktora soracağınız hastalıkla ilgili merak ettiğiniz soruları not edin.
-Altta yatan herhangi bir alerjik nedenin saptanması için ciltten alerji testi gerekmesi durumunda test sonucunu etkilemesi nedeniyle alerji şurup ve haplarını, soğuk algınlığı ilaçları ve öksürük şuruplarını mümkünse 1 hafta önceden kesin.
Ürtiker (Kurdeşen) Teşhisi Nasıl Konulur?
Kurdeşende tanı için ayrıntılı bir öykü ve muayene yapılmalıdır. Önce akut veya kronik mi bu durumun anlaşılması gerekmektedir. Akut ürtikerde altta yatan nedeni saptamak daha kolay olmaktadır. O nedenle çok fazla tetkik yapılması önerilmemektedir. Herhangi bir alerjenin kurdeşene neden olduğundan şüpheleniliyorsa bu durumda kandan veya ciltten alerji testleri yapılarak o alerjen saptanabilir.
Kronik ürtiker çocuklarda daha az görülmekle birlikte böyle bir durum söz konusu olduğunda altında önemli hastalıklar yatma durumu söz konusu olabildiği için daha ayrıntılı tetkik yapılması gerekmektedir. Eğer vücudun kendi kendine alerji yaptığı düşünülüyorsa o durumun gösterilmesi için de otolog serum testi yapılmaktadır.
Eğer herhangi bir fiziksel (uyarılabilir) ürtiker olduğu düşünülüyorsa o uyarı için spesifik testler yapılabilir. Bu testlerin tehlikesiz ve doğru şekilde yapılması için bu konuda deneyimli olan çocuk alerji uzmanları denetiminde yapılması gerekir.
Çocuklarda Ürtiker (Kurdeşen) Tedavisi Nasıl Yapılır?
Akut ürtiker tedavisinde ilk yapılması gereken eğer herhangi bir neden saptanmışsa onun ortadan kaldırılmasıdır. Sebep eğer bir besinse kesilmesi, bakteriyel bir enfeksiyonsa antibiyotikle tedavi edilmesi gerekir.
Hastanın şikayetlerinin ortadan kaldırılması için çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. İlk verilmesi gereken alerji hap ve şuruplarıdır. Eğer standart doz yeterli gelmez ise 4 kata kadar artırılabilir. Şiddetli ve alerji ilaçları ile yatışmayan durumlarda ağızdan kısa süreli kortizon kullanılabilir.
Fiziksel (uyarılabilir) ürtikerde o uyarıdan kaçınma ve ona rağmen ürtiker belirtileri ortaya çıkmışsa alerji ilaçları kullanılmalıdır.
Kronik ürtikerde tedavi daha zor olmaktadır. Yukardaki ilaçlara ilave olarak bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar ve 12 yaşından büyükse Anti-IgE (oma) denilen ilaç kullanılabilir. Bu hastaların mutlaka çocuk alerji uzmanları tarafından izlenerek uygun tedavilerinin yapılması gerekmektedir.
Acil Tedavi Yapılması Gereken Durum Var Mıdır?
Eğer ürtiker bulguları ilk başladığı zaman şiddetli ve cilt bulgularının yanında başka bulgularda var ise anafilaksi (alerjik şok) gelişme olasılığı olması nedeniyle hasta hemen bir acil servise götürülmeli ve anafilaksi tedavisinde olduğu gibi adrenalin yapılması gerekebilir.
Ürtiker (Kurdeşen ) Neden Önemlidir?
Ürtiker (kurdeşen) çoğunlukla kendiliğinden düzelen bir hastalıktır. Fakat akut ürtiker başlangıçta sistemik şiddetli bir alerjik reaksiyonun ilk belirtisi olabilir ve hayati tehlike yaratabilir. Kurdeşene neden olan herhangi bir alerjen varsa daha sonra benzer tablolar görülebilir. Kronik ürtikerde ise altta önemli bir hastalık yatabilir. Ürtiker bu hastalığın sonucunda karşımıza çıkmış olabilir. Tedavi edilmediği takdirde tehlikeli sonuçlara yol açabilir.
Bu nedenle ürtikerli çocukların çocuk alerji doktorları tarafından değerlendirilmesi ve izlenmesi yararlı olacaktır.
Sonuç olarak;
-Ürtiker (kurdeşen) ani başlangıçlı, deride kızarıklık, kabartı, kaşıntı ve anjioödem denen şişlikle seyreden bir hastalıktır.
-Akut ve kronik olarak ikiye ayrılır. 6 haftadan uzun sürerse kronik olarak değerlendirilir.
-Akut ürtikerde en sık neden enfeksiyonlar , besinler ve ilaçlardır.
-Kronik ürtikerde en büyük neden vücudun kendisine alerji yapmasıdır.
-Ürtiker (kurdeşen) teşhisi; öykü, muayene ve alerji testleri başta olmak üzere yapılacak çeşitli testlerle konulur.
-Ürtiker (kurdeşen) tedavisinde herhangi bir etken varsa uzaklaştırılır, ilaç olarak da alerji şurup veya hapları ve şiddetli durumlarda bunlara ek olarak kısa süreli kortizon kullanılır. Kronik ürtikerde ise gereken durumlarda başka ilaçlar da kullanılabilir.
– Hem akut hem de kronik ürtiker çeşitli nedenlerle çocuğun sağlığını tehlikeye sokacak durumlar oluşturabileceği için bir çocuk alerji uzmanı tarafından tetkik ve tedavi edilmesi gerekir.
Önemli Bilgi:
Çocuk Alerji uzmanları (yeni adıyla Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı) doğumdan 18 yaşına kadar görülen astım ve alerjik hastalıklar konusunda özel eğitim alarak Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı diploması alan ve aynı zamanda da Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı olan doktorlardır.
