Ciltte aniden ortaya çıkan kaşıntılı, kabarık döküntüler… Tıp dilinde “ürtiker” olarak adlandırılan ve halk arasında “kurdeşen” olarak bilinen bu tablo, çoğu zaman alerjiyle ilişkilendirilir. Ancak her kurdeşen vakası doğrudan bir alerjiye bağlı olmayabilir. Bu nedenle doğru zamanda ve doğru kişilere alerji testi yaptırmak önemlidir.
Peki kurdeşen durumunda her zaman alerji testi gerekir mi? Ne zaman test yaptırılmalı, hangi durumlar test gerektirmez? Bu yazıda kurdeşen ve alerji testleri arasındaki ilişkiyi bilimsel bir bakış açısıyla ele alıyoruz.
Kurdeşen Nedir?
Kurdeşen, ciltte aniden gelişen, kaşıntılı, sınırları belirgin, kırmızı veya soluk renkli kabarık döküntülerle kendini gösteren bir cilt reaksiyonudur. Çoğu zaman geçicidir, ancak bazı kişilerde tekrarlayıcı hale gelebilir.
Ürtikerin temel türleri:
Akut ürtiker: 6 haftadan kısa süren ataklardır. Enfeksiyonlar, ilaçlar, gıdalar ya da alerjenlerle ilişkilidir.
Kronik ürtiker: 6 haftadan uzun süredir devam eden döküntülerdir. Çoğu zaman alerjik değildir ve nedeni saptanamaz.
Kurdeşen Her Zaman Alerji Anlamına Gelir mi?
Hayır. Her kurdeşen vakası alerji kaynaklı değildir. Özellikle kronik ürtiker hastalarının %80’inde belirli bir alerjen bulunamaz. Aşağıdaki nedenler de kurdeşenle sonuçlanabilir:
Enfeksiyonlar
Viral üst solunum yolu enfeksiyonları, boğaz enfeksiyonları gibi hastalıklar ürtikeri tetikleyebilir.
İlaçlar
Ağrı kesiciler, antibiyotikler ve bazı tansiyon ilaçları kurdeşene neden olabilir.
Gıdalar
Bazı gıdalar (deniz ürünleri, çilek, fındık, süt vb.) özellikle çocuklarda akut ürtikere yol açabilir.
Stres
Psikolojik stres ve uykusuzluk bazı bireylerde ürtiker atağını başlatabilir.
Soğuk, sıcak, basınç gibi fiziksel uyaranlar
Fiziksel ürtiker olarak adlandırılan bu grupta çevresel faktörler belirleyicidir.
Alerji Testi Ne Zaman Gerekir?
Akut ürtiker durumlarında test önerilebilir
Gıdaya, ilaca ya da böcek sokmasına bağlı ürtikerden şüpheleniliyorsa ve semptomlar tekrar ediyorsa alerji testi yapılabilir.
Tekrarlayan, belirli bir maddeyle ilişkilendirilen ataklarda
Örneğin süt içtikten sonra her seferinde kurdeşen çıkan bir çocukta gıda alerjisi testi faydalı olabilir.
Anafilaksi riski varsa
Ürtikerin eşlik ettiği nefes darlığı, dilde şişme gibi ciddi reaksiyonlar görülüyorsa mutlaka detaylı alerji değerlendirmesi yapılmalıdır.
Bebek ve küçük çocuklarda gıda alerjisi şüphesi varsa
İnek sütü, yumurta gibi sık alerjenlere bağlı kurdeşen görülüyorsa, uygun yaşta alerji testi önerilir.
İlaç alerjisi şüphesi durumunda
Belirli bir ilacın kullanımından sonra kurdeşen gelişmişse ve tekrar aynı ilacın kullanımı gerekliyse test planlanabilir.
Hangi Durumlarda Alerji Testi Gerekmez?
Kronik ürtiker vakalarının çoğunda
6 haftadan uzun süren ürtikerde genellikle altta yatan bir alerji bulunmaz. Bu durumda testler hem gereksiz yere yapılır hem de hastayı yanıltabilir.
Belirli bir alerjenle ilişki kurulamıyorsa
Örneğin herhangi bir gıda, ilaç ya da çevresel etkenle ilişkilendirilemeyen, günlük olarak değişen döküntülerde test yapılması önerilmez.
Psikolojik stresle ilişkili durumlarda
Kurdeşen atakları yoğun stres, kaygı ya da yorgunluk dönemlerinde artıyorsa, alerji dışı nedenler araştırılmalıdır.
Hangi Alerji Testleri Kullanılır?
Prick testi (Deri testi)
Gıdalar, polenler, ev tozu gibi solunumsal alerjenlerle yapılır. Ciltte yapılan küçük çiziklerle uygulanır ve 15-20 dakikada sonuç verir.
Spesifik IgE kan testi
Kanda, belirli alerjenlere karşı oluşmuş antikorlar ölçülür. Prick testi yapılamayan durumlarda tercih edilir.
Gıda provokasyon testi
En güvenilir test yöntemidir. Hastanede kontrollü koşullarda şüpheli gıda verilerek vücut tepkisi izlenir. Sadece uzman gözetiminde yapılmalıdır.
İlaç alerji testleri
Belirli merkezlerde uygulanır. Test protokolü, ilaca göre değişir ve risk içerdiğinden mutlaka deneyimli uzmanlarca yapılmalıdır.
Kurdeşen Tedavisinde Alerji Testinin Katkısı Nedir?
Doğru tanıya ulaşmayı sağlar
Eğer bir alerjen varsa, bunu tespit etmek tekrarlayan atakların önlenmesi açısından önemlidir.
Gereksiz diyetleri engeller
Test sayesinde gerçekten alerji yapan gıda tespit edilerek, gereksiz kısıtlamalar önlenebilir.
Hayati risk taşıyan durumların önüne geçilir
Anafilaksi riski olan hastalarda, test sonuçlarına göre epinefrin oto-enjektörü taşınması gibi koruyucu önlemler alınabilir.
Sık Sorulan Sorular
Kurdeşenim var ama test yaptırmadım. Tehlikeli mi?
Her kurdeşen test gerektirmez. Ancak şikayetler tekrar ediyorsa, doktor önerisiyle test planlanabilir.
Alerji testim negatif çıktı ama kurdeşenim devam ediyor. Bu ne anlama gelir?
Bu durumda alerji dışı nedenler araştırılmalı. Testin negatif çıkması alerji olmadığı anlamına gelebilir.
Test yapılmadan gıdaları diyetten çıkarmalı mıyım?
Hayır. Gereksiz eliminasyonlar beslenme bozukluğuna yol açabilir. Diyet değişikliği öncesi mutlaka uzman görüşü alınmalıdır.
Alerji testleri her yaşta yapılabilir mi?
Evet. Ancak testin güvenilirliği ve uygunluğu yaşa göre değişebilir. 6 aydan büyük bebeklerde bile yapılabilir.
Sonuç
Kurdeşen, her zaman alerjiden kaynaklanmaz. Özellikle kronik ürtiker vakalarında alerji testi çoğu zaman gereksizdir. Ancak belirli durumlarda –özellikle tekrarlayan, maddeyle ilişkili ve şiddetli kurdeşen ataklarında– testler tanı koymada önemli rol oynar.
Test gerekliliği her hastada farklıdır. Bu nedenle kurdeşen yaşayan kişilerin kendi başına değil, bir alerji uzmanı rehberliğinde değerlendirilmesi en doğrusudur. Gereksiz testlerden kaçınmak ve gerçekten fayda sağlayacak testleri seçmek hem tanının doğruluğunu artırır hem de hastanın tedavi sürecini kolaylaştırır.
