Çocuk Göğüs Hastalıkları

Solunum sistemi hastalıkları, dünyada ve ülkemizde çocukların en sık doktora başvuru ve hastaneye yatış nedenleri arasındadır. Solunum sistemi ve akciğer direkt olarak çevre ile ilişkilidir. Bu nedenle de solunum sistemi; enfeksiyonlar, alerjenler, hava değişiklikleri gibi birçok faktörden kolayca etkilenmektedir. Sağlıklı bir çocuk bir yılda 5-8 kez üst solunum yolu enfeksiyonu geçirebilmektedir. Çocuklar büyüdükçe bu sıklık azalmaktadır; ancak bazı çocuklar çok sık solunum yolu enfeksiyonları geçirirler ve bu enfeksiyonları takiben uzun süren öksürük, hırıltı nefes darlığı şikayetleri olabilmektedir.

Çocuk Göğüs Hastalıkları uzmanlığı, ülkemizde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlığının üstüne yapılan yan dallardan birisidir. Eğitim süresi 3 yıldır. Ülkemizde resmi olarak yan dal uzmanlığı olarak kabulü 5-6 yıl olması nedeniyle uzman sayısı çok sınırlıdır.

Çocuk Göğüs Hastalıkları Nelerdir?

• Astım: Akciğerlerdeki solunum yollarını aralıklı olarak alevlendiren ve daraltan kronik veya uzun süreli bir durumdur. Enflamasyon solunum yollarının şişmesine neden olur. Astım hırıltıya, göğüste sıkışıklığa, nefes darlığına ve öksürüğe neden olur. Astımı olan kişilerde hafif ila şiddetli ve nadiren veya her gün meydana gelebilecek semptomlar görülebilir. Belirtiler kötüye gittiğinde, buna astım krizi denir. Astım her yaştan insanı etkiler ve sıklıkla çocukluk döneminde başlar.

• Kistik Fibrozis: Kistik fibroz, akciğerlerde, sindirim sisteminde ve vücuttaki diğer organlarda ciddi hasara neden olan kalıtsal bir hastalıktır. Kistik fibroz, mukus, ter ve sindirim sıvıları üreten hücreleri etkiler. Bu salgılanan akışkanlar normalde ince ve kaygandır. Ancak kistik fibrozu olan kişilerde, kusurlu bir gen salgıların yapışkan ve kalın olmasına neden olur. Bir yağlayıcı olarak hareket etmek yerine, salgılar, özellikle akciğerlerde ve pankreasta tüpleri, kanalları ve geçitleri tıkar.

• Bronşektazi: Bronşektazi, akciğerlerin solunum yollarının anormal şekilde genişlediği ve akciğerleri enfeksiyona karşı daha savunmasız hale getirebilecek aşırı mukus birikmesine neden olan uzun süreli bir durumdur.

• Kronik akciğer hastalıkları: Bronkopulmoner displazi olarak da bilinen kronik akciğer hastalığı (CLD), yenidoğanın akciğerleri yaralandığında ortaya çıkar. Bebeğin akciğerlerindeki hasarlı dokular iltihaplanır ve kırılarak yara izine neden olabilir. Bu yara izi, yenidoğanın nefes almasını zorlaştırabilir; bu durumda bebeğin oksijen tedavisine ihtiyacı olur.

• Pnömoni: Zatürre, bir veya her iki akciğerde hava keselerini iltihaplayan bir enfeksiyondur. Hava keseleri, balgam veya irin öksürmesine, ateş, titreme ve solunum zorluğu ile öksürüğe neden olarak sıvı veya irin (pürülan malzeme) ile doldurulabilir. Bakteriler, virüsler ve mantarlar dahil olmak üzere çeşitli organizmalar zatürreye neden olabilir.

• Tekrarlayan pnömoni: Tekrarlayan pnömoni, genellikle ateş, lökositoz ve pürülan balgam üretiminin eşlik ettiği, iki veya (genellikle) daha fazla alt solunum yolu bölümü  enfeksiyonu olarak tanımlanır.

• Kronik ve/veya tekrarlayan öksürük: Sekiz hafta veya daha uzun süren bir öksürüğe kronik öksürük denir. Kronik öksürüklerin bile çoğu zaman tedavi edilebilir bir nedeni vardır. Postnazal damlama veya alerji gibi durumlardan kaynaklanabilir. Sadece nadiren kanser semptomları veya yaşamı tehdit eden diğer akciğer koşullarını gösterir.

• Tüberküloz: Tüberküloz esas olarak akciğerlerinizi etkileyen potansiyel olarak ciddi bir bulaşıcı hastalıktır. Tüberküloza neden olan bakteriler bir kişiden diğerine öksürük ve hapşırıklarla havaya salınan küçük damlacıklar yoluyla yayılır.

• Doğumsal akciğer hastalıkları: Kistik akciğer hastalığı veya konjenital akciğer malformasyonları olarak da bilinen konjenital akciğer bozuklukları, bebek hala annesinin rahminde iken ortaya çıkar. Doğumsal akciğer bozukluklarının çoğu doğum öncesi ultrason sırasında keşfedilir. Doğuştan akciğer rahatsızlıklarının yaklaşık yüzde 10’u doğumda teşhis edilirken, diğer yüzde 14’ü 15 yaşında görülür.

• İmmotil silia: Primer siliyer diskinezi (PCD), silia adı verilen solunum sistemindeki mikroskobik hücrelerin normal şekilde çalışmadığı otozomal resesif genetik bir durumdur. Siliyer disfonksiyon mukusun akciğerlerden, paranazal sinüslerden ve kulaklardan temizlenmesini önler. Mukozadaki bakteri ve diğer tahriş edici maddeler sık solunum yolu enfeksiyonlarına yol açmaktadır.

• Uyku apne sendromu (Uyku bozuklukları): Uyku apnesi, solunumun tekrar tekrar durup başladığı, potansiyel olarak ciddi bir uyku bozukluğudur. Yüksek sesle horlama ve tam bir gece uykusundan sonra bile oluşan yorgunluk hissi, uyku apnesinin belirtisi olabilir.

• İnterstisyel akciğer hastalıkları: İnterstisyel akciğer hastalığı (ILD), akciğerlerin skarlaşmasına (fibrozis) neden olan geniş bir hastalık grubu için bir şemsiye terimdir. Skarlaşma, ciğerlerde sertliğe ve nefes almada zorluğa sebep olur.

• İskelet kas hastalıklarına bağlı akciğer sorunlarıdır.

Göğüs Hastalıklarında Yapılan Testler

Çocuk göğüs hastalıkları uzmanları, akciğer ile ilgili tanıyı belirlemek için muayeneleri ve testleri kullanabilir ve yorum yapabilirler. Bunlar aşağıdakileri içerebilir:

• Göğüsteki kemikler, kaslar, yağ organları ve kan damarlarının ayrıntılı görüntülerini almak için BT taraması,
• Göğüs floroskopisi, akciğerlerin ne kadar çalıştığını görmek için bir röntgen testi,
• Göğüs ultrasonu organları ve diğer göğüs yapılarını incelemek için,
• Akciğerleri saran zar olan plevradan küçük bir doku örneği almak için plevral biyopsi,
• Solunum fonksiyon testi, akciğerlerin kapasitesini ölçmek için bir solunum testi,
• Kandaki oksijen doygunluk seviyesini belirlemek için nabız oksimetre testi,
• Akciğerlerden sıvı almak ve çıkarmak için torasentez,
• Akciğerlerin etrafından hava veya sıvı almak için göğüs tüpü,
• Solunum yollarını incelemek ve trakeada, alt solunum yollarında, boğazda veya gırtlakta sorun olup olmadığını belirlemek için bronkoskopi,
• Uyku apnesi gibi uyku bozukluklarının teşhisine yardımcı olacak uyku çalışması.

Bunların dışında şu testler de kullanılabilir:

• PA AC Grafisi,
• Akciğer BT,
• Akciğer MR,
• Mukosiliyer aktivite,
• Ter testi,
• Ph metre (GÖR teşhisi için),
• Fleksibl bronkoskopi,
• Mide açlık suyu,
• PPD,
• Alerji testleri,
• Bağışıklık testleri,
• Solunum fonksiyon testleri.

Son 50 yıl içerisinde dünyada ve ülkemizde  astım ve benzeri alerjik hastalıklarda artış görülmektedir. Kronik ve tekrarlayan öksürük, tekrarlayan hışıltı ve nefes darlığı, astım, zatürre, üst solunum yolu enfeksiyonları, grip gibi şikayetler ile Çocuk Göğüs Hastalıkları uzmanına başvuran hastaların tedavilerinin sağlanması, benzeri olayların tekrarlanmaması için gerekli  önlemlerin alınması ve özellikle tedaviye iyi yanıt vermediği düşünülen hastaların altta yatan diğer hastalıkların varlığının araştırılması temel prensipleri arasında yer almaktadır.