Otizm spektrum bozukluğu (OSB), erken çocukluk döneminde belirtilerini göstermeye başlayan bir nöro-gelişimsel bozukluktur. Bebeğin sosyal iletişim, dil gelişimi ve tekrarlayan davranışlarla ilgili özelliklerinde sapmalar otizme işaret edebilir. Her bebek kendine özgü bir hızla gelişse de, bazı gelişim basamaklarını gözlemlemek otizm gibi durumları erken fark etmek için önemlidir. Bu içerikte, bebeklerde otizm belirtileri inceleyeceğiz.
Bebeklerde otizm belirtileri nelerdir?
Otizm, bir bebeğin fiziksel görünümünde herhangi bir farklılığa neden olmaz. Bu durum, bebeklerin nasıl iletişim kurduklarını ve çevrelerindeki dünyayla nasıl ilişki kurduklarını etkiler. Otizm bir “spektrum” durumu olarak tanımlanır çünkü belirtiler ve yetenekler büyük ölçüde değişebilir. Bu gelişimsel farklılıklardan herhangi birini fark ederseniz, çocuğunuzun doktoruyla bunlar hakkında konuşmanız önemlidir.
0-3 Ay: İlk Gelişim İşaretleri
- Göz Teması Kurmama: Normalde bebekler, ilk aylardan itibaren ebeveynleriyle göz teması kurmaya başlar. Otizm belirtileri gösteren bebeklerde göz teması eksikliği olabilir.
- Seslere Tepkisizlik: Bu dönemde bebekler, çevrelerindeki seslere tepki verir, özellikle anne babalarının sesini duyduklarında tepki gösterirler. Otizm riski taşıyan bebekler ise seslere karşı daha az duyarlıdır.
- Gülümsememe: Bebeğinizin yüz ifadesinin değişmediğini veya gülümsemediğini fark ediyorsanız bu bir belirti olabilir.
3-6 Ay: Sosyal ve Duygusal Belirtiler
- Ses Çıkarmada Eksiklik: Bu dönemde bebekler genellikle agulama veya mırıldanma gibi sesler çıkarır. Otizm belirtileri olan bebekler ise bu sesleri nadir yapabilir veya hiç yapmayabilir.
- Kucaklanmaktan Kaçınma: Otizm belirtilerine sahip bebekler, genellikle kucaklanma veya fiziksel temas sırasında huzursuz olabilir.
- Yüz İfadesinde Eksiklik: Normalde bebekler, farklı duygularını ifade eden yüz ifadeleri gösterirler. Otizm belirtileri olan bebeklerde ise yüz ifadesi değişiklikleri daha az olabilir.
6-9 Ay: Artan İletişim İşaretleri
- İsme Tepki Vermeme: Bebekler genellikle 6. ay itibariyle isimlerine tepki göstermeye başlar. Ancak otizm riski olan bebeklerde bu tepki olmayabilir.
- Beden Dili Eksikliği: Bebekler bu dönemde kol hareketleri, uzanma, el sallama gibi beden dili ifadelerini kullanmaya başlar. Bu hareketlerin eksik olması dikkat edilmesi gereken bir işaret olabilir.
- Göz Temasını Sürdürmede Zorluk: Göz teması kurmada sorun yaşamak otizmin erken belirtilerindendir. Bebekler genellikle göz teması kurmakta isteksiz olabilir.
9-12 Ay: Dil Gelişimi ve Sosyal İletişim
- İlk Kelimelerin Eksikliği: 9-12 ay arasındaki bebekler genellikle ilk kelimelerini söylemeye başlar. Otizm belirtileri olan bebeklerde ise bu dil gelişimi gecikebilir.
- Paylaşma İsteğinin Azlığı: Otizm belirtilerine sahip bebekler, ilgi çekici bir nesneyi ebeveynleriyle paylaşmak veya göstermekte isteksiz olabilir.
- Seslere Karşı İlgi Azlığı: Çoğu bebek seslere karşı aktif bir şekilde tepki verirken, otizm belirtileri olan bebekler bu tepkileri göstermeyebilir.
12-18 Ay: Dil Gelişimi ve Taklit Etme Becerileri
- Konuşmada Gecikme: 12-18 aylık bebeklerin birkaç kelime söylemesi beklenir. Otizm riski taşıyan bebekler ise konuşmada gecikebilir.
- Taklit Etme Eksikliği: Bebekler, bu dönemde ebeveynlerinin mimiklerini ve hareketlerini taklit ederler. Otizm belirtileri olan bebeklerde bu taklit etme davranışı gözlemlenmeyebilir.
- Oyun Oynamakta Zorluk: Çocuklar, bu yaşlarda oyuncaklarla oynamaya başlar. Ancak otizm riski taşıyan bebekler, oyuncaklarla amacına uygun şekilde oynamakta zorlanabilir.
18-24 Ay: İletişim ve Sosyal İlişkiler
- İki Kelimeli Cümle Kurmama: 18-24 aylık çocukların, “anne bak” gibi iki kelimeli cümleler kurması beklenir. Otizm belirtileri olan çocuklar bu tür cümleler kurmada zorlanabilir.
- Sosyal İlgisizlik: Bu dönemde çocuklar, çevrelerindeki diğer çocuklarla ve yetişkinlerle iletişim kurmakta isteksiz olabilir.
- İlgi Alanlarında Tekrarlar: Belirli bir oyuncak veya nesneye aşırı ilgi gösterme ve tekrarlayan hareketler bu yaş grubunda görülebilir.
24-36 Ay: Daha Belirgin Sosyal ve Davranışsal Özellikler
- Sosyal Oyunlara Katılmama: 24 aydan sonra çocuklar sosyal oyunlara katılmaya başlar. Otizm belirtileri olan çocuklarda bu tür oyunlara katılmada isteksizlik görülebilir.
- Takıntılı Davranışlar: Belirli bir rutine veya nesneye olan aşırı bağlılık bu dönemde otizm belirtisi olabilir.
- Duyusal Hassasiyet: Gürültü, dokunma veya belirli ışık koşullarına karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler.
Otizm Belirtilerini Erken Fark Etmenin Önemi
Otizm spektrum bozukluğunun belirtileri, her çocukta farklı şekillerde ve düzeylerde ortaya çıkabilir. Bu belirtilerin erken fark edilmesi, çocuğun gelişimini destekleyecek erken müdahalelere imkan tanır. Erken teşhis, çocuğun sosyal ve iletişim becerilerini güçlendirmek için gereken desteği sağlar.
Otizm Teşhis Yöntemleri
Otizm belirtileri gözlemlendiğinde uzman bir çocuk doktoru veya gelişimsel pediatrist tarafından değerlendirme yapılmalıdır. Otizmin teşhisinde kullanılan yöntemler:
- Gelişimsel Tarama Testleri: Çocuğun gelişimsel seviyesini ölçmek için çeşitli testler yapılır.
- Davranışsal Gözlem: Uzmanlar, çocuğun sosyal ve iletişim davranışlarını gözlemler.
- Psikolojik Değerlendirme: Dil ve motor becerileri değerlendirilir.
Otizmde Erken Müdahale ve Tedavi Yöntemleri
Otizm spektrum bozukluğunda erken müdahale, çocuğun sosyal becerilerini artırmak ve iletişim yeteneklerini geliştirmek için önemlidir. Otizm tedavi edilebilen bir hastalık olmamakla birlikte, erken dönemde başlanan destekleyici tedavilerle otizm belirtileri hafifletilebilir. Bu destekleyici tedaviler şunlardır:
- Davranış Terapisi: Çocuğun sosyal ve iletişim becerilerini artırmak için davranış terapisi uygulanır.
- Dil Terapisi: Dil ve konuşma becerilerini geliştirmek için özel terapi yöntemleri kullanılır.
- Eğitim ve Sosyal Destek: Çocuğun sosyal ortama uyum sağlaması ve sosyal becerilerini geliştirmesi için destek sağlanır.
Sonuç: Bebeklerde Otizm Belirtilerine Karşı Dikkatli Olmak
Bebeklerde otizm belirtilerinin erken fark edilmesi, çocuğun sağlıklı gelişimini destekleyecek müdahaleler için önemlidir. Ay ay gelişim basamaklarını takip etmek, ebeveynlerin çocuklarındaki potansiyel otizm belirtilerini erken fark etmelerini sağlar. Ebeveynler, çocuğun gelişiminde farklılıklar gördüklerinde bir uzmana başvurarak gereken destek ve yönlendirmeyi alabilirler.
