Kurdeşen Hangi Hastalıkların Habercisi Olabilir?

Kurdeşen (ürtiker), toplumda sık görülen, çoğu zaman alerjiyle ilişkilendirilen bir deri hastalığıdır. Ancak her kurdeşen basit bir alerji belirtisi olmayabilir. Özellikle tekrarlayan, uzun süren veya tedaviye dirençli vakalarda altta yatan başka hastalıkların habercisi olabilir. Bu yazıda, kurdeşenin hangi hastalıklarla ilişkili olabileceğini detaylı şekilde ele alıyoruz.

Kurdeşen (Ürtiker) Nedir?

Kurdeşen, ciltte ani gelişen, kaşıntılı, kabarık, kızarık döküntülerle karakterize edilen bir deri reaksiyonudur. Lezyonlar genellikle saatler içinde kaybolur ancak günlerce süren ataklar şeklinde de seyredebilir.
Kurdeşen iki ana gruba ayrılır:

• Akut Ürtiker: 6 haftadan kısa süren vakalardır. Genellikle ilaç, enfeksiyon ya da besinlerle ilişkilidir.

• Kronik Ürtiker: 6 haftadan uzun süren, tekrarlayan ataklardır. Altta yatan sistemik hastalıklarla ilişkili olma ihtimali daha yüksektir.

Kurdeşenin En Sık Görülen Nedenleri

Kurdeşen birçok farklı nedene bağlı olarak gelişebilir:

• Gıdalar (yumurta, kabuklu deniz ürünleri, fıstık, çilek vs.)

• İlaçlar (antibiyotikler, ağrı kesiciler, tansiyon ilaçları)

• Enfeksiyonlar (özellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonları)

• Fiziksel etkenler (soğuk, sıcak, güneş, basınç)

• Stres ve psikolojik etkenler

Ancak bazı durumlarda kurdeşen, başka hastalıkların erken bir sinyali olabilir. İşte bu durumlar:

1. Otoimmün Hastalıklar

Kronik ürtiker vakalarının önemli bir kısmında otoimmün mekanizmalar rol oynar. Bağışıklık sistemi yanlışlıkla kendi hücrelerine saldırarak ürtikere neden olabilir. En sık ilişkilendirilen hastalıklar:

• Hashimoto Tiroiditi (Otoimmün Tiroid Hastalığı)

• Tiroid hormonları normal olsa bile anti-TPO ve anti-Tg antikorlarının pozitifliği ürtiker riskini artırabilir.

• Hastaların %10-20’sinde tiroid otoantikorları pozitif bulunur.

• Sistemik Lupus Eritematozus (SLE)

• Deri döküntüleriyle birlikte eklem ağrıları, fotosensitivite, yorgunluk gibi sistemik belirtiler de olabilir.

• Kurdeşen benzeri lezyonlar lupusun ilk bulgusu olabilir.

• Sjögren Sendromu ve Romatoid Artrit

• Kurdeşen, bu hastalıkların erken dönemlerinde görülebilir.

2. Enfeksiyonlar

Kurdeşen, enfeksiyonlara karşı verilen bağışıklık yanıtının bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir.

• Viral Enfeksiyonlar

• Özellikle çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonları sonrası sık görülür.

• Hepatit B, C ve Epstein-Barr virüsü (EBV) gibi virüsler kronik ürtikeri tetikleyebilir.

• Paraziter Enfeksiyonlar

• Bağırsak parazitleri, bağışıklık sistemini uyararak kurdeşene yol açabilir.

• Özellikle gelişmekte olan ülkelerde göz ardı edilmemelidir.

3. İç Organ Tümörleri

Nadir görülse de bazı kötü huylu hastalıklar kurdeşenle başlayabilir. Genellikle yaşlı bireylerde, ani başlayan ve tedaviye dirençli ürtiker durumlarında akla gelmelidir.

• Lenfoma ve Lösemi

• Ciltte kalıcı kızarıklıklar, kaşıntı ve kurdeşen benzeri döküntülerle birlikte halsizlik, kilo kaybı, gece terlemeleri de varsa dikkat edilmelidir.

• Gastrointestinal ve Genitoüriner Sistem Tümörleri

• Mide, bağırsak, mesane gibi organlarda gelişen bazı tümörler nadiren kronik ürtikerle ilişkilendirilmiştir.

4. Alerjik Reaksiyonlar

En klasik ve sık görülen nedenlerden biridir. Ancak bu alerjiler çoğu zaman altta yatan başka sistemik sorunları da ortaya çıkarabilir.

• Gıda Alerjileri

• Özellikle çocuklarda sık görülür.

• Yumurta, süt, buğday, kabuklu deniz ürünleri, fındık gibi gıdalar başlıca tetikleyicilerdir.

• İlaç Alerjileri

• Antibiyotikler (özellikle penisilin grubu), aspirin ve NSAİİ’ler kurdeşene neden olabilir.

5. Mast Hücresi Hastalıkları (Mastositoz)

Mast hücrelerinin sayıca artmasıyla giden bu hastalıkta ciltte kurdeşene benzer lezyonlar görülebilir. Tipik olarak:

• Ciltte kahverengimsi döküntüler

• Kaşımayla birlikte lezyonlarda kızarıklık (Darier belirtisi)

• Sıklıkla sistemik semptomlarla birlikte seyreder

6. Besin Katkı Maddeleri ve Kimyasal Maruziyet

Renk vericiler, koruyucular ve yapay tatlandırıcılar gibi katkı maddeleri bazı bireylerde alerjik reaksiyona neden olabilir.

• Tartrazin (E102), benzoatlar, sülfitler gibi katkılar kurdeşene yol açabilir.

• Deterjan, parfüm, temizlik malzemeleri gibi kimyasallar da temas ürtikeri şeklinde kurdeşen oluşturabilir.

7. Anjiyoödem ile Birlikte Görülen Kalıtsal Hastalıklar

Kurdeşenle birlikte anjiyoödem (dudak, göz kapağı, boğazda ani şişlik) görülüyorsa, aşağıdaki durumlar araştırılmalıdır:

• Kalıtsal Anjiyoödem (Hereditary Angioedema)

• C1 esteraz inhibitörü eksikliği sonucu gelişir.

• Kurdeşenden farklı olarak ciltte kaşıntı olmaz ama şişlik olabilir.

• Hayati risk oluşturabilecek solunum yolu ödemleri gelişebilir.

Kurdeşen Ne Zaman Ciddiye Alınmalı?

Aşağıdaki durumlarda kurdeşen, ciddi bir hastalığın habercisi olabilir ve mutlaka uzman değerlendirmesi gerekir:

• 6 haftadan uzun süren döküntüler

• Tedaviye yanıtsızlık

• Ateş, kilo kaybı, halsizlik gibi sistemik belirtilerin eşlik etmesi

• Her atakta dudak, dil, boğaz şişliği olması

• Gece uykudan uyandıracak şiddette kaşıntı

• Ailede otoimmün veya kalıtsal hastalık öyküsü

Tanı ve Değerlendirme Süreci

Kurdeşen hastalarında tanı koymak için önce detaylı bir öykü ve fizik muayene yapılır. Ardından gerekirse şu testler uygulanabilir:

• Kan sayımı ve CRP/ESR (iltihabi durumlar için)

• Tiroid hormonları ve otoantikor testleri

• Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri

• Viral hepatit testleri

• Parazit araştırmaları (özellikle kronik ürtikerde)

• Alerji testleri (prick testi, spesifik IgE)

• C1 inhibitör düzeyi (anjiyoödemli hastalarda)

Tedavi Yöntemleri

Tedavi, nedenine göre değişmekle birlikte genelde şunları içerir:

• Antihistaminikler: İlk basamak tedavidir.

• Kortikosteroidler: Şiddetli ataklarda kısa süreli kullanılır.

• Omalizumab: Kronik, tedaviye dirençli ürtiker için biyolojik ajan.

• Neden olan faktörün ortadan kaldırılması: Enfeksiyon tedavisi, tiroid düzenlemesi, alerjen eliminasyonu vb.

Sonuç: Kurdeşen Basit Bir Belirti Olmayabilir

Kurdeşen, çoğu zaman geçici ve zararsız bir durum olsa da, bazı durumlarda ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Özellikle kronikleşmiş, yaygın, dirençli veya sistemik belirtilerle birlikte görülen kurdeşen vakalarında mutlaka altta yatan neden araştırılmalıdır. Zamanında tanı ve doğru tedaviyle hem hastalığın kontrol altına alınması hem de olası ciddi sağlık sorunlarının önlenmesi mümkündür.