Kurdeşen (ürtiker), ciltte aniden beliren kaşıntılı, kabarık ve kızarık döküntülerle kendini gösteren bir alerjik cilt reaksiyonudur. “Kurdeşen atağı” terimi, bu döküntülerin ani ve yaygın bir şekilde ortaya çıkmasını ifade eder. Bazı durumlarda ciddi alerjik reaksiyonların habercisi olabilir. Peki ani bir kurdeşen atağında ne yapmalısınız? Ne zaman endişelenmeli, ne zaman doktora başvurmalısınız?
Kurdeşen Nedir?
Kurdeşen, vücudun herhangi bir yerinde görülebilen, ortası soluk ve kenarları kızarık kabarık lezyonlardır. Genellikle kaşıntı, yanma hissi ya da batma ile birlikte seyreder.
Ürtiker atakları;
Akut ürtiker (6 haftadan kısa süren),
Kronik ürtiker (6 haftadan uzun süren) olarak ikiye ayrılır.
Bu yazıda özellikle akut, yani ani gelişen kurdeşen ataklarında yapılması gerekenlere odaklanacağız.
Ani Kurdeşen Ataklarının Nedenleri
Ani gelişen ürtiker ataklarının birçok nedeni olabilir. Bunlar arasında:
1. Besin Alerjileri
– Süt, yumurta, deniz ürünleri, kuruyemişler ve katkı maddeleri sık nedenlerdendir.
2. İlaç Reaksiyonları
– Özellikle antibiyotikler, ağrı kesiciler, antihipertansif ilaçlar gibi bazı ilaçlar kurdeşene neden olabilir.
3. Böcek Sokmaları
– Arı, sivrisinek veya diğer böcek ısırıkları ani döküntülerle sonuçlanabilir.
4. Enfeksiyonlar
– Özellikle çocuklarda viral enfeksiyonlar sırasında kurdeşen sık görülür.
5. Fiziksel Etkenler
– Soğuk, sıcak, basınç, güneş ışığı gibi faktörler ürtiker ataklarını tetikleyebilir.
Ani Kurdeşen Ataklarında Ne Yapmalısınız?
1. Sakin Kalın ve Gözlem Yapın
İlk adım panik yapmamaktır. Kurdeşen genellikle kendiliğinden geçebilir. Ancak vücudu dikkatlice gözlemlemek önemlidir. Lezyonlar sabit mi yoksa yer değiştiriyor mu? Nefes darlığı, boğazda şişme gibi belirtiler var mı?
2. Tetikleyiciyi Belirlemeye Çalışın
Son 1-2 saat içinde tüketilen yiyecekler, kullanılan ilaçlar ya da maruz kalınan çevresel faktörler gözden geçirilmelidir. Eğer alerjiye neden olabilecek açık bir tetikleyici varsa, temas derhal kesilmelidir.
3. Antihistaminik Kullanın (Doktor Önerisiyle)
Eğer doktorunuz daha önce size antihistaminik reçete ettiyse, hemen kullanılabilir. Bu ilaçlar kaşıntıyı ve kızarıklığı azaltmaya yardımcı olur. Örnek: loratadin, setirizin, desloratadin vb.
4. Soğuk Kompres Uygulayın
Etkilenen bölgelere temiz bir bezle soğuk kompres uygulamak kaşıntıyı ve şişliği azaltabilir. Buz direkt cilde temas ettirilmemelidir.
5. Cildi Tahriş Etmeyin
Kaşıntı hissi dayanılmaz olabilir, ancak kaşımak cildi tahriş eder ve döküntüleri artırabilir. Tahrişi önlemek için ciltle temas eden ürünler yumuşak ve parfümsüz olmalıdır.
6. Parfüm ve Kimyasal İçerikli Ürünlerden Uzak Durun
Ciltteki hassasiyeti artırmamak adına parfümlü losyonlar, deterjanlar, deodorantlar kullanılmamalıdır.
Hemen Müdahale Gerektiren Durumlar
Aşağıdaki belirtilerden biri varsa acil tıbbi yardım gereklidir. Bu belirtiler anafilaksi (ciddi alerjik reaksiyon) habercisi olabilir:
Nefes almada güçlük
Boğazda daralma hissi
Yüzde, dudakta veya dilde şişme
Ses kısıklığı
Hızlı nabız, tansiyon düşüklüğü
Mide bulantısı, kusma
Baş dönmesi, bayılma
Bu durumda 112 aranmalı veya en yakın acil servise gidilmelidir.
Ani Kurdeşen Ataklarında Ne Yapmamalısınız?
Kortizonlu ilaçları bilinçsizce kullanmayın. Doktor önerisi olmadan kortikosteroid kullanımı ciddi yan etkilere neden olabilir.
Evde karışım yapmayın. Bitkisel ya da doğal olduğu iddia edilen karışımlar ciltte daha fazla reaksiyona yol açabilir.
Kaşımaktan kaçının. Cildin zarar görmesi enfeksiyon riskini artırır.
Gelişigüzel antibiyotik almayın. Ürtikerin nedeni enfeksiyon değilse, antibiyotikler fayda etmez hatta durumu kötüleştirebilir.
Çocuklarda Kurdeşen Atağına Yaklaşım
Çocuklarda kurdeşen, çoğunlukla enfeksiyon kaynaklıdır. Ancak besin alerjileri de önemli bir nedendir. Ailelerin bilmesi gereken önemli noktalar:
Çocuk nefes almakta zorlanıyorsa hemen acil servise başvurulmalıdır.
Daha önce alerji tanısı konmuşsa ve epinefrin otoenjektörü (adrenalin) varsa, doktor önerisiyle kullanılmalıdır.
Antihistaminik dozları mutlaka yaşa ve kiloya göre ayarlanmalıdır.
Kurdeşeni Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
Tetikleyici Gıdalardan Kaçının: Daha önce reaksiyon gelişmişse, bu gıdalardan uzak durulmalı ve etiket okumaya özen gösterilmelidir.
İlaçlara Dikkat Edin: Daha önce ilaç alerjisi olduysa doktorunuza mutlaka bildirin.
Alerji Testi Yaptırın: Tekrarlayan ataklarınız varsa, tetikleyicileri belirlemek için bir alerji uzmanına başvurun.
Cildi Nemli Tutun: Kuruyan cilt kaşıntıyı artırabilir. Parfümsüz, hipoalerjenik nemlendiricilerle düzenli bakım yapılmalıdır.
Stresi Azaltın: Bazı bireylerde stres de tetikleyici olabilir. Rahatlama teknikleri işe yarayabilir.
Sık Sorulan Sorular
Kurdeşen bulaşıcı mıdır?
Hayır, kurdeşen bulaşıcı değildir. Bağışıklık sisteminin alerjik tepkisidir.
Kurdeşen ne kadar sürede geçer?
Akut kurdeşen genellikle 24-48 saat içinde kendiliğinden geçebilir. Ancak tekrarlayabilir.
Antihistaminikler bağımlılık yapar mı?
Hayır, antihistaminikler bağımlılık yapmaz. Ancak doktor önerisi dışında uzun süreli kullanılmamalıdır.
Kurdeşen atağında duş alınır mı?
Ilık ve kısa süreli duş önerilir. Sıcak su kaşıntıyı artırabilir.
Sonuç
Ani kurdeşen atakları her yaştan bireyi etkileyebilir ve günlük yaşamı ciddi şekilde zorlaştırabilir. Çoğu zaman zararsız olsa da, bazı durumlar hayati risk oluşturabilir. Bu nedenle kurdeşen atağında sakin kalmak, doğru adımları uygulamak ve gerektiğinde acil tıbbi yardım almak büyük önem taşır. Özellikle altta yatan alerjik bir neden varsa, bir alerji uzmanından destek alınmalıdır. Düzenli takip ve uygun tedavi ile kurdeşen kontrol altına alınabilir.
