Göz tembelliği veya ambliyopi; göz ve beyninin olması gerektiği gibi birlikte çalışmadığı bir durumdur. Buna sahip olan çocuklar, bir gözünde iyi görme, diğerinde zayıf görme geliştirir. Çocuklar genellikle bu görme sorununa alışırlar ve bundan anne babalarına bahsetmeyebilirler. Sonuç olarak, göz tembelliği aylarca hatta yıllarca teşhis edilemeyebilirken, ebeveynler düşük notları veya beceriksizliği bir çocuğun akademik veya atletik olarak yetenekli olmamasına bağlayabilir. Ancak göz doktorunda gitmek ve göz tembelliğini tedavi etmek kolaydır. Göz tembelliğinin tedavisi, durumu düzeltebilir ve görüşü güçlendirebilir. Erken tedavi önemlidir; beklemek veya uygun bir teşhis almamak daha sonra kalıcı görme kaybına neden olabilir.
Göz Tembelliğinde Ne Olur?
Doğumdan yaklaşık 8 yaşına kadar, bir çocuğun gözleri ve beyni hayati bağlantılar oluşturur. Bir veya iki gözde görüşü engelleyen veya bulanıklaştıran herhangi bir şey bu bağlantıları yavaşlatabilir veya önleyebilir. Bu olursa, beyin bir veya iki gözün gördüğü görüntüleri tam olarak tanımayabilir. Daha sonra beyin, sağlıklı gözün gördüğü görüntüleri görmezden gelmeye başlar, göz zayıflar ve görme gücünü (keskinliğini) kaybeder. Bu durum göz tembelliği olarak adlandırılır.
Göz Tembelliğine Ne Sebep Olur?
Bir dizi şey normal beyin-göz bağlantılarına müdahale edebilir ve göz tembelliğine yol açabilir. En yaygın sorunlardan biri şaşılıktır. Bu durumda, bir veya iki göz içeri, dışarı, yukarı veya aşağı kayar. Gözler birlikte hizalanmadığında, düz veya daha düz göz daha baskın hale gelir. Düz gözün görme gücü normal kalır çünkü göz ve beyinle olan bağlantısı normal çalışır. Yanlış hizalanmış veya zayıf göz, düzgün odaklanmaz ve beyin sinyalini görmezden gelir ve sonunda ambliyopiye yol açar.
Ambliyopinin diğer nedenleri şiddetli uzağı görememe (hipermetrop), uzağı görememe (miyopi) veya astigmatizmdir (bir tür bulanık görme). Bu problemler görüşü bulanıklaştırır ve beyne gönderilen bu bulanık görüntülerdir. Zamanla, beyin bu görüntüleri görmezden gelmeye başlar ve bir veya iki gözde ambliyopi ile sonuçlanır. Bazen, anizometropi olarak bilinen her bir gözde farklı görme güçlerine sahip olmak ambliyopiye neden olabilir. Bir göz diğerinden daha net gördüğünde, beyin bulanık gözü görmezden gelir.
Bu durumun oluşmasında genetik de rol oynar. Ambliyopi ailelerde görülme eğilimindedir. Ayrıca erken doğan veya gelişimsel gecikmeleri olan çocuklarda daha sık görülür.
Göz Tembelliği Belirtileri Nelerdir?
Ambliyopisi olan çoğu çocuk görme problemlerinden şikayet etmez. Zamanla, bir gözlerinde iyi görmeye, diğer gözlerinde zayıf görmeye alışırlar.
Çoğu zaman, bir ebeveyn veya öğretmen, çocuğun bir görme sorunuyla mücadele ettiğini fark edebilir. Bazı çocukların derinlik algısı zayıftır ve üç boyutlu görmede güçlük çekerler.
Göz Tembelliği Nasıl Tedavi Edilir?
Ambliyopi tedavisi, beynin ambliyopik veya zayıf gözün görüntülerine dikkat etmeye zorlamayı içerir, böylece o gözdeki görme güçlenir. Bu, gözlük, göz bandı, göz damlası, ameliyat veya bunların bir kombinasyonu ile yapılabilir:
Gözlük: Ciddi kırma kusurları ve/veya anizometropi (bir göz diğerinden daha net gördüğünde) ambliyopiye neden olduğunda gözlük reçete edilir. Gözlükler beyne net, odaklanmış görüntüler göndermeye yardımcı olur ve bu da ona zayıf gözü “açmayı” öğretir. Bu, beynin gözleri birlikte kullanmasını ve normal görme geliştirmesini sağlar.
Göz yamaları: Çoğu durumda, ambliyopisi olan çocuklar, daha güçlü veya etkilenmemiş gözün üzerine bir göz bandı takmalıdır. Bant, duruma bağlı olarak çocuk birkaç ay veya yıl boyunca uyanıkken günde 2-6 saat giyilir. İki tür göz bandı vardır; biri yara bandı gibi çalışır ve doğrudan gözün üzerine yerleştirilir; gözlük takan çocuklar için tasarlanmış diğeri ise bir lensin üzerine sıkıca oturan bir bez yamadır.
Bir çocuğun göz bandı taktığından emin olmak zor olabilir. Ancak çocuklar genellikle iyi uyum sağlar ve yama günün bir parçası olur. Bu arada, yeni veya heyecan verici bir oyuncakla dikkati dağıtmak, parka gitmek veya sadece dışarıda oynamak çocukların göz bandı taktıklarını unutmalarına yardımcı olabilir.
Atropin damlaları: Bazen, ebeveynlerin tüm çabalarına rağmen, bazı çocuklar göz bandı takmazlar. Bu durumlarda atropin damlaları kullanılabilir. Bir yamanın etkilenmemiş veya düz gözdeki görüşü engellediği gibi, atropin damlaları güçlü gözdeki görüşü geçici olarak bulanıklaştıracak ve beyni zayıf gözün gördüğü görüntüleri tanımaya zorlayacaktır.
Ameliyat: Şaşılık ambliyopiye neden oluyorsa ve gözlük, yamalar veya damlalarla tedavi gözlerin hizasını iyileştirmiyorsa, göz kası ameliyatı bir seçenek olabilir. Ambliyopiye göz kapağı düşüklüğü veya katarakt neden oluyorsa da cerrahi yapılabilir. Ameliyat, gözün gezinmesine neden olan kasları gevşetmeyi veya sıkmayı içerir.
Çocuklar İçin Göz Muayenesi
Bazen bir görme sorunu belirtisi yoktur. Bu nedenle, çocukların yıllık görme taraması yaptırmaları önemlidir. Bu sınavlar, çocukların görsel olgunluğa erişmeden önce problemlerin yakalanması için yürümeye başlayan ve okul öncesi yıllarda başlamalıdır. Çocuğunuzun göz muayenelerini düzenli yaptırmanız yararlı olacaktır.