Yeni doğan bebeklerde sarılık çok sık görülen bir durumdur. Genellikle yaşamın ilk birkaç günü veya haftasında ortaya çıkar. Çoğu sarılık vakası herhangi bir hastalıktan veya ilgili bir sorundan kaynaklanmaz ve herhangi bir tedavi gerektirmeden hızla iyileşir. Sarılığa bilirubin adı verilen sarı bir madde (pigment) neden olur. Karaciğer, dalak ve kemik iliği, parçalanan kırmızı kan hücrelerinden bilirubini üretir. Karaciğer daha sonra bilirubini dışkıya akan safra yoluyla vücuttan atar. Sarılık, bilirubinin vücuttan yeterince hızlı atılamadığı ve kandaki seviyelerin çok yükseldiği durumlarda ortaya çıkar. Bilirubin birikmesi cildin ve gözlerin beyaz kısmının sarı görünmesine neden olur. Bebeklerde iki ana sarılık türü vardır:
Fizyolojik sarılığı: Bu tip oldukça yaygındır. 10 yenidoğandan yaklaşık altısını etkiler. Fizyolojik sarılık, bilirubin vücuttan yeterince hızlı hareket etmediğinde ortaya çıkar. Çoğu zaman, bebek yaklaşık 2 haftalık olduğunda kendi kendine geçer. Devam ederse tedavi gerekebilir.
Patolojik sarılığı: Enfeksiyöz, endokrin veya genetik hastalıklar gibi çeşitli bozukluklar, karaciğerin bilirubini gerektiği gibi işlemesine engel olabilir. Bu durumlarda sarılığa neden olan sorunun bulunması ve tedavi edilmesi gerekir.
Çocuklarda Sarılık Neden Olur?
Hamilelik sırasında annenin karaciğeri bebeğin bilirubini parçalar. Doğumdan sonra bebeğin kendi karaciğeri bu görevi üstlenir. Sarılık, bebeğin karaciğeri kendi başına ekstra bilirubini kaldıramadığında ortaya çıkar. Bir bebeğin karaciğeri henüz olgunlaşmamış olduğundan sarılık oldukça yaygındır. Bununla birlikte, çoğu yenidoğan için bu sadece birkaç gün veya hafta sürer. Bundan sonra, çoğu bebeğin karaciğeri bilirubini normal şekilde işleyebilir ve vücuttan dışarı atabilir, böylece birikip sarılığa neden olmaz.
Nadiren, çocuklarda sarılık daha ciddi bir sağlık sorununun işareti olabilir. Daha sonra nedeni ve doğru tedaviyi bulmak için daha fazla test gerekecektir. Kalıcı sarılığa neden olabilecek sağlık sorunlarından bazıları şunlardır:
Anne ve bebek arasındaki kan grubu uyuşmazlığı, bebeğin kırmızı kan hücrelerinin normalden daha hızlı parçalanmasına ve bilirubin seviyelerinin yükselmesine neden olur.
Orak hücreli anemi veya glukoz-6-fosfat dehidrojenaz (G6PD) eksikliği gibi kan hücresi hastalıkları.
Genellikle bir virüsün veya bakterilerin (idrar yolu enfeksiyonu gibi) neden olduğu enfeksiyonlar. Sarılık ayrıca herpes simpleks veya sepsis gibi daha ciddi bir enfeksiyonun belirtisi olabilir.
Hangi Çocuklar Sarılık Riski Altındadır?
Bazı bebeklerde sarılık olma olasılığı diğerlerinden daha fazladır. Bunlar durumlar şunları içerir:
Erken doğum: Bir bebek erken doğduğunda (37 haftadan önce), karaciğer bilirubini gerektiği kadar hızlı temizleyecek kadar gelişmeyebilir.
Anne sütü: Bebek iyi beslenmediği veya annenin yeterince süt üretmediği için emzirme güçlüğü çeken bebeklerde sarılık özellikle olasıdır. Bebek ilk birkaç gün veya haftalarda yeterince anne sütü almıyorsa, bilirubini temizlemek için yeterli bağırsak hareketi üretemeyebilir. Buna emzirme sarılığı denir.
Henüz tam olarak anlaşılamayan nedenlerden dolayı anne sütünün kendisi bazen sarılığa neden olabilir. Anne sütündeki bir şeyin bilirubinin daha yavaş işlenmesine neden olduğu düşünülmektedir. Buna anne sütü sarılığı denir. Genellikle gözlenebilir ve birkaç hafta veya birkaç ay sonra kendiliğinden geçer, ancak bilirubin seviyeleri çok yükselirse, bazı bebeklerin sarılık geçene kadar formül mama ile beslenmesi gerekebilir.
Sarılık Belirtileri Nelerdir?
Sarımsı cilt ve gözler: Bir parmağınızla bebeğin alnına hafifçe bastırın. Basılan bölge sarı görünüyorsa bebeğinizde sarılık olabilir.
Koyu idrar: Normal bebek idrarı açık sarı veya renksizdir.
Soluk dışkı: Biberonla beslenen bebeklerde normal dışkı sarımsı-yeşildir. Anne sütü ile beslenen bebeklerin hardal sarısı dışkısı olmalıdır. Genel olarak, normal bir dışkı rengi sarı, turuncu, yeşil veya kahverengidir. Bebeğin dışkısı gri, bej, beyaz veya soluk olmamalıdır.
Sarılığın Teşhisi
Yeni doğan bebekler, hastaneden veya doğum merkezinden eve gitmeden önce sarılığı açısından test edilmelidir. Sarılık riski taşıyan veya normalden daha fazla sarılık yaşayan bebeklerin birkaç gün sonra tekrar kontrol edilmesi gerekebilir. Bebeğiniz 2 haftalık olduktan sonra hala sarılığı yaşıyorsa (emzirilen bebeklerde 3 hafta kadar beklenebilir), doktorunuz sarılığın türünü ve ne olduğunu daha iyi anlamak için büyük olasılıkla “total ve direkt bilirubin” için bir kan testi isteyecektir. Yapılması muhtemel bazı testler şunlardır:
Kan testi; kandaki bilirubin miktarını ölçen bir test.
Deri testi; derideki bilirubini ölçmek için özel bir ışık kullanılan bir yöntem.
Sarılık Nasıl Tedavi Edilir?
Fizyolojik sarılığı (hastalıktan kaynaklanmayan sarılık) genellikle iki hafta içinde tedavisiz geçer. Bu süre zarfında, bilirubin seviyelerinin düzeldiğinden emin olmak için bebeğin kanının test edilmesi gerekebilir.
Bazı bebeklerin fototerapi adı verilen bir tedaviye ihtiyacı vardır. Bu, bebeğin cildini özel bir tür parlak mavi ışığa maruz bırakır. Bu “bili ışıkları” çoğu bebek için çok güvenlidir. Işık, deride vücudun idrar ve dışkı yoluyla bilirubini daha kolay uzaklaştırmasını sağlayan kimyasal bir reaksiyona neden olur. Bilirubin seviyelerine bağlı olarak, fototerapi birkaç saatten birkaç güne kadar sürebilir. Fototerapi bilirubin seviyelerini yeterince düşük veya yeterince hızlı bir şekilde düşürmezse, şiddetli sarılığı olan bir bebeğin kan değişimine ihtiyacı olabilir (bebeğin kanının bir kısmı alınır ve donör kanıyla değiştirilir), ancak buna nadiren ihtiyaç duyulur.
Patolojik sarılığı (hastalığın neden olduğu sarılık) olan çocuklar için en iyi tedavi yöntemi, nedene bağlıdır. Patolojik sarılığın birçok farklı nedeni olabilir ve sorunun ne olduğunu ve nasıl tedavi edileceğini bulmak için çeşitli testler gerekebilir.