Atopik Dermatit İçin Alerji Testi Gerekli mi?

Atopik dermatit (egzama), özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde ortaya çıkan, kaşıntılı, kuru ve tekrarlayıcı cilt döküntüleriyle karakterize kronik bir cilt hastalığıdır. Genellikle alerjik yapıya sahip bireylerde görülür ve sıklıkla astım, alerjik rinit ve gıda alerjileriyle birlikte seyreder.

Peki, atopik dermatit tanısı alan bir çocuk ya da erişkinde alerji testi yaptırmak gerçekten gerekli midir? Bu yazıda, atopik dermatit ile alerji arasındaki ilişkiyi bilimsel temellerle ele alacak, hangi durumlarda test yapılmasının anlamlı olduğunu detaylı şekilde inceleyeceğiz.

Atopik Dermatit Nedir?

Atopik dermatit, bağışıklık sisteminin cilt bariyerine verdiği aşırı yanıt sonucu gelişen kronik inflamatuar bir cilt hastalığıdır. Ciltte kuruluk, kaşıntı, kızarıklık, kabuklanma ve zaman zaman enfeksiyona yatkınlık görülür.

Genellikle bebeklik döneminde başlar. Vakaların büyük kısmı 5 yaşından önce belirti verir. Çoğu çocukta ergenlikte düzelme eğilimi görülse de bazı bireylerde ömür boyu sürebilir.

Belirtiler:

• Yoğun kaşıntı

• Özellikle dirsek içleri, diz arkası, yanaklar, boyun ve bileklerde kızarıklık

• Ciltte kabuklanma, çatlama, enfeksiyon gelişimi

• Uyku kalitesinin bozulması

Bu belirtiler zaman zaman alevlenme ve yatışma dönemleriyle seyreder.

Atopik Dermatit ve Alerji: Her Zaman Bağlantılı mı?

Atopik dermatit çoğu zaman alerjiyle karıştırılır, ancak her atopik dermatit hastasında alerji bulunmaz. Yani atopik dermatit, her zaman bir gıda ya da çevresel maddeye karşı gelişen spesifik bir alerjik yanıt değildir.

Yine de atopik dermatitli bireylerin önemli bir kısmında alerjik yatkınlık (atopi) bulunur. Bu kişilerde:

• Gıda alerjileri

• Polen, ev tozu akarı, hayvan tüyü gibi inhalan alerjenlere karşı duyarlılık

• Astım veya alerjik rinit gibi ek hastalıklar

gelişme riski artar.

Özellikle erken başlangıçlı, şiddetli ve tedaviye dirençli atopik dermatit vakalarında alerjik nedenlerin araştırılması gerekebilir.

Alerji Testi Ne Zaman Gerekli?

Her atopik dermatit vakasında alerji testi yapılmasına gerek yoktur. Ancak aşağıdaki durumlarda alerji testleri tanı ve tedavi açısından yol gösterici olabilir:

1. Erken yaşta başlayan (6 aydan önce) şiddetli egzama varsa

Bu çocuklarda özellikle gıda alerjisi eşlik edebilir. Süt, yumurta, buğday, soya ve yer fıstığı gibi yaygın alerjenler test edilmelidir.

2. Egzama, gıda tüketimi sonrası alevleniyorsa

Aile fark ediyorsa ki belli bir gıda alımı sonrası cilt bulguları artıyor, bu durumda o gıdaya yönelik spesifik IgE ya da prick testi yapılabilir.

3. Tedaviye rağmen şikâyetler devam ediyorsa

Kremlerle, nemlendiricilerle ve hatta kortizonla yeterli düzelme sağlanamıyorsa altta yatan alerjik bir neden araştırılmalıdır.

4. Egzama ile birlikte astım veya alerjik rinit gibi hastalıklar varsa

Bu bireylerde alerjik yatkınlık yüksektir, alerji testleri ile tetikleyici faktörlerin belirlenmesi önemlidir.

5. Ailede alerji öyküsü varsa

Anne, baba ya da kardeşte gıda veya çevresel alerji öyküsü olan bireylerde atopik dermatitli bireyin de alerjik olması olasıdır.

Hangi Alerji Testleri Uygulanır?

Atopik dermatitli bireylerde en sık kullanılan alerji testleri şunlardır:

1. Prick Testi (Deri Deldirme Testi)

Hızlı, ekonomik ve güvenilir bir testtir. Deriye damlatılan alerjenlerle reaksiyon değerlendirilir. 15–20 dakikada sonuç alınır.

2. Spesifik IgE Testi (Kan Testi)

Kandaki alerjene özgü IgE antikor düzeyi ölçülür. Özellikle küçük çocuklarda tercih edilir.

3. Yama Testi (Patch Test)

Kontakt dermatit (temas alerjisi) şüphesinde kullanılır. Örneğin; kozmetik ürünlere ya da metale temas sonrası egzama gelişenlerde uygulanır.

4. Bileşen Bazlı Testler (Component Resolved Diagnostics)

Özellikle gıda alerisi tanısında hangi protein bileşenine karşı alerji geliştiği tespit edilir. Kalıcı mı, geçici mi olduğu konusunda bilgi verir.

Alerji Testi Olumsuz Çıkarsa Egzama Nedeni Ne Olabilir?

Testlerin negatif çıkması, atopik dermatitin alerjik olmadığı anlamına gelir. Bu durumda cilt bariyeri bozukluğu, genetik faktörler ve çevresel etkenler ön plandadır.

Başlıca nedenler:

• Derideki filagrin protein eksikliği

• Sık banyo yapma, deterjan gibi tahriş edici maddeler

• Cildin kuruması

• Sıcaklık değişimleri

• Stres

Bu tür durumlarda cilt bakımı ve nemlendirici kullanımı tedavinin temelini oluşturur.

Alerji Testi Pozitif Çıkarsa Ne Yapılmalı?

Pozitif test sonucu varsa, öncelikle test edilen maddenin gerçekten klinik olarak şikâyete neden olup olmadığı değerlendirilmelidir. Yani:

• Süt alerjisi pozitif çıktıysa ama çocuk süt içtiğinde şikâyet olmuyorsa, bu yalnızca duyarlılıktır.

• Pozitif testle birlikte semptom da varsa, o zaman alerjenden kaçınmak gerekir.

Gıda alerjilerinde gereksiz diyetler, çocuklarda gelişme geriliğine neden olabilir. Bu yüzden test sonuçları mutlaka uzman hekim tarafından değerlendirilmelidir.

Test Gerekmeyen Durumlarda Tedavi Nasıl Olur?

Test negatifse veya klinik şüphe yoksa, tedavide cilt bariyerini onarmaya ve kaşıntıyı kontrol altına almaya odaklanılır:

• Düzenli nemlendirici kullanımı (günde en az 2 kez)

• Kısa süreli topikal steroid veya kalsinörin inhibitörleri

• Kaşıntı önleyici antihistaminikler

• Banyo sonrası hemen cilt nemlendirme

• Tahriş edici maddelerden kaçınma (sabun, deterjan vb.)

Egzama alevlenmelerinde bazen antibiyotik veya kortizon içeren ilaçlar gerekebilir. Şiddetli vakalarda biyolojik ajanlar (örneğin dupilumab) da kullanılabilir.

Sık Sorulan Sorular

Her atopik dermatit alerjik midir?
Hayır. Tüm atopik dermatit vakaları alerjik değildir. Bir kısmı çevresel veya genetik nedenlere bağlıdır.

Alerji testi ne zaman yapılmalı?
Şiddetli, tedaviye dirençli egzama varsa; gıda sonrası alevlenme gözleniyorsa; eşlik eden alerjik hastalıklar mevcutsa test yapılmalıdır.

Bebeklerde alerji testi yapılır mı?
Evet. Uygun şartlarda 6. aydan sonra prick veya kan testi yapılabilir.

Negatif test sonucu tedaviyi etkiler mi?
Hayır. Tedavi yine cilt bariyerini güçlendirmeye ve semptomları kontrol etmeye yöneliktir.

Sonuç

Atopik dermatit tedavisinde alerji testleri bazı hastalarda yol gösterici olabilir, ancak her hasta için gerekli değildir. Test kararının verilmesinde bireysel hikâye, semptomlar ve klinik bulgular dikkate alınmalıdır.

Alerji testleri ancak uzman hekim kontrolünde yapıldığında ve doğru şekilde yorumlandığında fayda sağlar. Aksi takdirde, yanlış diyetler, gereksiz ilaçlar veya geciken tedaviler hasta sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Bu nedenle atopik dermatitli bireylerde alerji testi gerekliliği mutlaka kişiye özel olarak planlanmalıdır.