Astım, hava yollarını etkileyen uzun süreli bir solunum rahatsızlığıdır. Astımı olan kişilerde, bir atak sırasında daralıp sıkılaşan iltihaplı hava yolları vardır. Bu, akciğerlere ulaşabilen oksijen miktarını kısıtlayarak nefes almayı çok zor ve bazen imkansız hale getirir. Astım atakları ölümcül olabilir. Bununla birlikte, astımı olan çoğu insan, ciddi hastalık veya ölümden kaçınmak için durumlarını yönetebilir. Geçmişte astım krizi geçiren kişilerin daha fazla atak geçirme olasılığı daha yüksektir. Bir astım atağını önlemenin en iyi yolu, astım yönetim programına bağlı kalmak ve bir ataktan önce gelebilecek uyarı işaretlerinin farkında olmaktır.
Astım atakları ölümcül olabilir mi?
Bazı durumlarda astım atakları ölümcül olabilir. Hava yolları ciddi şekilde iltihaplanıp daraldığında, akciğerlere yeterli oksijen sağlayamazlar. Mukus ve balgam da solunum yollarını doldurarak nefes almayı daha da kısıtlayabilir. Astımlı çoğu insan, tetikleyicilerden kaçınarak, astımlarını kontrol altına almak için ilaç alarak ve astım semptomları kötüleştiğinde ilaç alarak durumlarını kontrol altında tutabilir.
Astım krizi belirtileri nelerdir?
Astım krizinin ana belirtileri şunlardır:
- Artan hırıltı ve öksürük
- Göğüste sıkışma hissi,
- Nefes darlığı ve kolayca yorulma hissi,
- Daha hızlı nefes alma veya yeterince hava alamama hissi,
- Her 4 saatte bir hızlı bir rahatlama inhaleri kullanmaya ihtiyaç duyma.
Bir kişi astım krizi geçirirken tüm bu semptomlara sahip olmayabilir. Hafif astım ataklarını tedavi etmek için, bir kişi bir kurtarma inhalerinden ilaç alabilir ve ataklarını dakikalar içinde kontrol altına alabilir.
Daha şiddetli ataklar için kurtarma ilaçları çalışmayabilir veya mevcut semptomlara yardımcı olmak için yeterli olmayabilir. Bu durumlarda hastalar derhal tıbbi tedaviye başvurmalıdır.
Ne zaman acil yardım almalıyım?
Astımı olan biri aşağıdaki durumlarda acil tıbbi tedavi almalıdır:
- Nefes almada zorluk,
- Bir seferde birkaç kelimeden fazlasını söyleyememe,
- Şiddetli nefes darlığı veya hırıltı,
- Griye veya maviye dönen parmak uçları veya dudaklar,
- Kurtarma inhalerinden hiçbir rahatlama alamama,
- Kafası karışmış hissetme.
Astım krizinin uyarı işaretleri nelerdir?
Astım krizi belirtileri aniden ortaya çıkabilir veya birkaç gün içinde birikebilir. Semptomların ne zaman kötüleştiğini fark ederek, bir kişi astım krizinin gerçekleşmesini önleyebilir. Astım krizinden önce en yaygın uyarı işaretleri şunlardır:
- Artan hırıltı ve öksürük,
- Nefessiz hissetmek,
- Sıkı bir göğüse sahip olmak,
- Geceleri artan astım semptomları nedeniyle uyku bozukluğu,
- Günlük işleri yerine getirmede zorlanma.
Multidisipliner Solunum Tıbbında 2016 yılında yapılan bir incelemeye göre, bir kişinin aşağıdaki durumlarda astım krizinden ölme olasılığı daha yüksektir:
Daha önce entübasyon ve mekanik ventilasyon gerektiren ciddi bir astım krizi geçirdiyseniz,
Özellikle son 6-12 ay içinde astım için sık acil tedaviye ihtiyaç duyduysanız,
Oral kortikosteroid ilaç kullanıyor veya son zamanlarda kullanmayı bıraktıysanız,
İlaçları düzgün bir şekilde almak da dahil olmak üzere astım eylem planlarını takip etmediyseniz.
Astım genellikle geceleri daha da kötüleşir, ancak bunun nedenleri hala belirsizdir ve muhtemelen birden fazla faktörden kaynaklanmaktadır. Astım krizinin ortasında uyanırsanız, kurtarma inhalerini kullanmanız gerekir. Geceleri düzenli olarak astım semptomları yaşıyorsanız, doktorunuzla durumunuz hakkında konuşmanız yararlı olacaktır. Astım ilacının zamanlamasını ayarlamak yardımcı olabilir. Doktorunuzun ayrıca ilacı artırması gerekebilir.
Astım zamanla kötüleşme eğilimindedir. Geceleri belirti yaşıyorsanız, semptomlarınızı daha iyi yönetmek için tedavi planlarınız güncellemeniz gerekebilir.
Astım krizini önleme yolları
Doğru ilaçlar ve sağlık uzmanlarının tavsiyeleri ile astım ataklarının kötüleşmesini durdurmak veya tamamen önlemek mümkündür. Bir alerji uzmanı, immünolog veya göğüs hastalıkları uzmanı, özel bir astım yönetim programı oluşturmak için sizinle birlikte çalışacaktır. Alerji uzmanınız ayrıca hava yollarının daralmasına ve kısıtlanmasına neden olan belirli tetikleyicileri belirlemenize de yardımcı olacaktır. Astımın en yaygın tetikleyiciler şunlardır:
- Toz akarları,
- Polen,
- Evcil hayvan tüyü,
- Küf,
- Haşere dışkıları (fare veya hamamböceği gibi),
- Hava kirliliği,
- Tütün dumanı.
Bazen iç faktörler astıma neden olabilir. Psikolojik stresi astıma bağlayan bazı kanıtlar vardır.