Bebeklerde süt alerisi, özellikle ilk aylarda ortaya çıkan ve ebeveynleri en çok zorlayan sağlık konularından biridir. İnek sütü proteini alerjisi, bebeklerde gıda alerilerinin başında gelir ve doğru yönetilmezse hem sindirim sisteminde hem de ciltte huzursuz edici belirtilere yol açabilir. Bu nedenle süt alerisi olan bebeklerde mama seçimi, gelişimlerini ve konforlarını doğrudan etkileyen bir faktördür. Günümüzde piyasada çok çeşit mama bulunsa da her formülün içeriği, işlevi ve bebeğin alerji düzeyine uygunluğu birbirinden farklıdır. Bu yüzden bilgili ve bilinçli bir seçim yapmak, bebeğinizin sağlıklı büyümesi için atılacak en önemli adımlardan biridir.
Süt alerisi çoğu zaman laktoz intoleransı ile karıştırılır. Oysa iki durum tamamen farklıdır. Laktoz intoleransında sorun sütteki laktozun sindirilememesi iken, süt alerisi bağışıklık sisteminin direk süt proteinine saldırmasıyla ortaya çıkar. Bu nedenle süt alerisi daha ciddi reaksiyonlar oluşturabilir. Bazı bebekler sadece hafif bir döküntü veya gaz ile tepki verirken, bazıları kusma, nefes darlığı, dışkıda kan, hırıltı, egzama gibi çok daha ağır belirtiler gösterebilir. Bu geniş belirti yelpazesi nedeniyle çoğu ebeveyn durumun farkına varmakta gecikebilir. Ancak erken teşhis ve doğru mama seçimi, alerjiyi kontrol altına almak için büyük avantaj sağlar.
Süt alerisi teşhisi konduktan sonra bebeğin beslenmesinde en kritik nokta, içeriğinde hiçbir şekilde inek sütü proteini bulunmayan veya proteini alerji oluşturmayacak kadar küçük parçalara ayrılmış mamaların seçilmesidir. Bu noktada piyasada yer alan mamalar içeriklerine göre farklı kategorilere ayrılır: standart mamalar, kısmen hidrolize mamalar, geniş hidrolize mamalar ve amino asit bazlı mamalar. Her birinin bebeğin alerji seviyesi ve genel durumu üzerinde farklı etkileri vardır.
Süt Alerjisi Belirtileri ve Aileleri Yanıltan Noktalar
Süt alerisi belirtileri bazen çok belirgin olabilirken bazen oldukça sinsi ilerleyebilir. Yeni doğan bir bebekte kolik benzeri ağrılar, kusmalar, şiddetli gaz ve ağlama krizleri çoğu ebeveyn tarafından normal gelişim dönemi belirtileri olarak yorumlanabilir. Oysa alerji olan bebeklerde bu şikâyetler kısa süre içinde artarak huzursuzluk yaratabilir. Deride egzama, yanaklarda kızarıklık, ciltte kabuklanma, kaka renginde ve kokusunda değişiklik, mukus, dışkıda kan, yoğun kusma ve solunum zorlukları süt alerisini düşündüren önemli sinyallerdir.
Bazen anne sütü ile beslenen bebeklerde bile süt alerisi görülebilir. Bunun nedeni, annenin tükettiği süt ürünlerinin süte geçmesi ve bebeğin proteine yine maruz kalmasıdır. Bu nedenle anne sütü alan bir bebekte bile şüpheli reaksiyonlar görülüyorsa anne diyeti de yeniden düzenlenmelidir.
Süt Alerisi Olan Bebeklerde Hangi Mamalar Kullanılmalı?
Süt alerisi olan bebeklerin ihtiyaçlarına uygun mamalar içerdikleri proteinin türüne göre değişkenlik gösterir. Bu mamaların farklarını bilmek doğru seçimi yapmayı kolaylaştırır.
Standart İnek Sütü Bazlı Mamalar
Bu mamalar süt alerisi olan bebeklerde kesinlikle kullanılmamalıdır. Çünkü içerdikleri kazein ve whey (peynir altı suyu) proteinleri bağışıklık sistemini doğrudan tetikleyebilir. Hafif belirtiler bile birkaç mama tüketimi sonrası hızla artabilir. Bu nedenle tanı kesinleştiği anda standart mamalar tamamen bırakılmalıdır.
Kısmen Hidrolize Mamalar (pHF)
Kısmen hidrolize mamalar bazı ebeveynlerin ilk denediği mamalardır çünkü üzerinde “hipoalerjenik” ibaresi bulunabilir. Ancak bu ibare çoğu ebeveyni yanlış yönlendirmektedir. Bu mamalarda proteinler kısmen parçalanmıştır fakat süt alerisi olan bebeklerde reaksiyon göstermeye devam ederler. Bu nedenle inek sütü proteini alerjisi olan bebeklerde kısmen hidrolize mamalar yeterli değildir. Yalnızca sindirim hassasiyeti olan veya risk grubunda bulunan bebeklerde kullanılabilir.
Geniş Hidrolize Mamalar (eHF)
Süt alerisi olan bebeklerde en çok önerilen mama türüdür.
Bu mamalarda süt proteinleri oldukça küçük parçalara ayrılmıştır. Bu sayede bağışıklık sistemi bu proteinleri tanımakta zorlanır ve alerjik reaksiyon riski büyük ölçüde düşer. eHF mamalar genellikle süt alerisi olan bebeklerin büyük kısmında ilk tercihtir.
Avantajları:
Alerji belirtilerini kısa sürede azaltabilir
Sindirimi kolaydır
Çoğu bebek tarafından iyi tolere edilir
Dikkat edilmesi gereken nokta:
Bazı çok ağır alerji vakaları eHF formüllerine bile yanıt vermeyebilir. Bu durumda bir üst seviye olan amino asit bazlı mamalara geçiş yapılır.
Amino Asit Bazlı Mamalar (AAF)
EHF’nin yetersiz kaldığı veya ağır alerji görülen bebeklerde en güvenli seçenektir.
Bu mamalarda protein bütünüyle yoktur; onun yerine proteinin yapı taşı olan serbest amino asitler bulunur. Bu nedenle bağışıklık sistemi açısından tetikleyici bir unsur içermez. Özellikle atopik egzaması şiddetli olan, çoklu gıda alerjisi bulunan veya önceki mamalara rağmen reaksiyon gösteren bebeklerde doktorlar amino asit bazlı mamaları tercih eder.
Avantajları:
Alerjik reaksiyon riski yok denecek kadar azdır
Sindirimi en kolay mama türüdür
Ciddi vakalarda hızlı iyileşme sağlayabilir
Dezavantajı sadece fiyatıdır; diğer formüllere göre daha pahalıdır.
Soya Bazlı Mamalar
Soya mamaları bazı durumlarda alternatif olarak düşünülebilir. Ancak bebeğin yaşı ve alerji durumu burada belirleyici faktördür. 6 aydan küçük bebeklerde genellikle önerilmez. Ayrıca bazı süt alerisi vakalarında soya proteinine de alerji görülür. Bu nedenle soya formülleri ancak doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
Mama Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Süt alerisi olan bir bebek için mama seçerken yalnızca etiket okumak yeterli değildir. Günümüzde mamaların içerikleri oldukça detaylıdır ve her marka farklı üretim teknolojileri kullanır. Bu nedenle seçiminizi yaparken aşağıdaki noktaları göz önünde bulundurmanız gerekir:
İçerikte “inek sütü proteini” veya türevlerinin olmaması
Kazein ve whey kaynaklarının bulunmaması
Geniş hidrolize veya amino asit bazlı olması
Bebeğin önceki mamaya gösterdiği reaksiyonun dikkatle değerlendirilmesi
Doktorun önerisine uygun seçim yapılması
Bebeğin yaşı, kilo durumu ve genel sağlık tablosunun göz önünde bulundurulması
Mama değişimi sonrasında bebeğin her öğünde nasıl tepki verdiği gözlemlenmeli, gerekirse not alınmalıdır. Beslenme sonrası aşırı gaz, şiddetli ağlama, kızarıklık, döküntü veya dışkıda değişiklik olması durumunda değişiklik tekrar gözden geçirilmelidir.
Süt Alerjisi İçin Mama Türleri Tablosu
Aşağıdaki tablo, mama türleri arasındaki farkları hızlıca karşılaştırmanıza yardımcı olur:
| Mama Türü | İçerik | Süt Alerjisine Uygunluk | Ne Zaman Tercih Edilir? |
|---|---|---|---|
| Standart Mama | İnek sütü proteini | ❌ Uygun değil | Alerjisi olmayan bebeklerde |
| Kısmen Hidrolize (pHF) | Kısmen parçalanmış protein | ❌ Uygun değil | Alerji yoksa hassas bebeklerde |
| Geniş Hidrolize (eHF) | Küçük parçalanmış protein | ✔ Çoğu bebek için uygun | Hafif–orta süt alerisi |
| Amino Asit Bazlı (AAF) | Serbest amino asitler | ✔✔ En güvenilir | Ağır veya eHF’ye yanıt vermeyen alerjide |
| Soya Formülü | Soya proteini | ⚠️ Koşullu | 6 ay üzeri ve doktor onayıyla |
Mama Geçişi Nasıl Yapılmalı?
Yeni bir mamaya geçerken sürecin aceleye getirilmemesi gerekir. Bir anda keskin bir geçiş yapmak bebeğinizin hem sindirim sistemini zorlayabilir hem de yeni mamanın tadını yadırgamasına neden olabilir.
Bu nedenle yumuşak bir geçiş önerilir:
İlk günlerde eski mamanın içine az miktarda yeni mama ekleyerek başlanabilir
2–3 gün içinde yeni mamanın oranı artırılabilir
Bebeğin kakası, gaz durumu, huzuru ve cildi gözlemlenmelidir
Şiddetli reaksiyon görülürse değişiklik durdurulmalıdır
İlk birkaç gün kaka renginde ve kıvamında değişiklik olması normaldir. Ancak kan, yoğun kusma veya hırıltı gibi belirtiler normal değildir.
Süt Alerisi Zamanla Geçer mi?
Evet. Süt alerisi çoğu çocukta ilerleyen aylarda azalır ve 1–3 yaş arasında tamamen kaybolabilir. Bu süreçte düzenli doktor kontrolleri yapılır ve zaman zaman “tolerans testi” denilen küçük denemeler uygulanır. Alerji belirtileri kaybolmuşsa bebek yavaş yavaş normal mamalara veya süt ürünlerine geçebilir. Ancak bunu evde rastgele yapmak tehlikelidir; mutlaka bir sağlık uzmanı tarafından planlanmalıdır.
