Kabızlık gerek çocuklarda gerekse yetişkinlerde sık görülen sağlık sorunlarından biridir. Kabızlığın birçok nedeni vardır. Bu nedenlerin dikkatli bir şekilde araştırılması gerekir. Kabızlığın tedavisinde kabızlığa neden olan hastalığın tedavisi ve kabızlığı önleyen diyet tedavisinin verilmesi çok önemlidir.
Kabızlık nedir?
Kabızlık, bir kişinin rahatsız edici veya seyrek bağırsak hareketlerine sahip olduğu bir durumdur. Genel olarak, bağırsak hareketleri, haftada üç defadan az olmak üzere, az miktarda sert, kuru dışkı geçişine neden olduğunda kişinin kabız olduğu kabul edilir. Kabızlık, en yaygın gastrointestinal şikayettir ve yılda 2,5 milyon doktor ziyareti ile sonuçlanır.
Kabızlığa ne sebep olur?
Sert, kuru dışkı, kolonun çok fazla su emmesinin sonucudur. Normalde, yiyecek kolondan geçerken (kalın bağırsak olarak da bilinir) kolon dışkı (atık ürünler) oluşturur ve suyu emer. Kas kasılmaları daha sonra dışkıyı rektuma doğru iter ve dışkı rektuma ulaştığında suyun çoğu emilerek dışkıyı sertleştirir.
Kolonun kas kasılmaları yavaş veya halsiz olduğunda, dışkı kolon boyunca çok yavaş hareket eder ve çok fazla su emilmesine neden olur. Kabızlığın en yaygın nedenlerinden bazıları şunlardır:
- İlaçlar,
- Egzersiz eksikliği,
- Yeterli sıvı tüketilmemesi,
- Diyette yeterince lif alınmaması,
- Huzursuz bağırsak sendromu,
- Seyahat, hamilelik ve yaşlılık gibi alışkanlıklar veya yaşam tarzındaki değişiklikler,
- Bağırsak fonksiyonu ile ilgili sorunlar,
- Müshillerin kötüye kullanılması,
- Tiroid bezinin yeterince çalışmaması,
- Çeşitli metabolik hastalıklar,
- Kas ve sinir sistemiyle ilgili sorunlar,
- Besin alerjisi.
Kabızlığın belirtileri nelerdir?
Aşağıdakiler kabızlığın en yaygın belirtileridir. Bununla birlikte, her birey belirtileri farklı şekilde yaşayabilir. En sık rastlanan belirtiler şunlardır;
- Zor ve ağrılı bağırsak hareketleri,
- Haftada üç defadan az dışkılama,
- Şişkin veya rahatsız hissetmek,
- Halsiz hissetmek,
- Karın ağrısı.
Kabızlık belirtileri diğer tıbbi durumlara veya sorunlara benzeyebilir. Teşhis için doktorunuza danışmanız gerekir.
Kabızlık nasıl teşhis edilir?
- Tıbbi geçmiş: Doktorunuz, belirtilerin süresi, bağırsak hareketlerinin sıklığı ve kabızlığın nedenini belirlemeye yardımcı olacak diğer bilgiler dahil olmak üzere kabızlığın bir tanımını isteyecektir.
- Fiziksel inceleme: Fizik muayenede, doktorunuz anüsü kapatan kasın tonunu değerlendirmek için eldivenli, kaygan bir parmağı rektuma soktuğu bir dijital rektal muayene uygulanabilir. Bu muayene ayrıca hassasiyeti, tıkanıklığı, kanı, dışkı miktarını ve kalitesini, rektumda genişleme varsa tespit etmeye yardımcı olur.
Diğer teşhis testleri de şunlardır:
- Karın röntgeni
- Alt GI (gastrointestinal) serisi (baryum lavmanı da denir): Rektumu, kalın bağırsağı ve ince bağırsağın alt kısmını inceleyen bir prosedürdür. Rektuma lavman olarak baryum adı verilen bir sıvı (metalik, kimyasal, kireçli, organların içini röntgende görünecek şekilde kaplamak için kullanılan bir sıvı) verilir. Karın röntgeni, darlıklar (daralan alanlar), engeller (tıkanıklıklar) ve diğer sorunları gösterir.
- Kolonoskopi: Kolonoskopi, doktorun kalın bağırsağın tüm uzunluğunu görmesine izin veren ve genellikle anormal büyümeleri, iltihaplı dokuları, ülserleri ve kanamayı tanımlamaya yardımcı olan bir prosedürdür. Uzun, esnek, ışıklı bir tüp olan bir kolonoskopun rektumdan kolona kadar sokulmasını içerir. Kolonoskop, doktorun kolonun iç yüzeyini görmesine, daha fazla inceleme için dokuyu çıkarmasına ve muhtemelen keşfedilen bazı sorunları tedavi etmesine izin verir.
- Sigmoidoskopi: Sigmoidoskopi, doktorun kalın bağırsağın bir kısmının içini incelemesine izin veren ve ishal, karın ağrısı, kabızlık, anormal büyüme ve kanamanın nedenlerini belirlemede yardımcı olan bir teşhis prosedürüdür. Sigmoidoskop adı verilen kısa, esnek, ışıklı bir tüp rektum yoluyla bağırsağa yerleştirilir. Skop, şişirmek ve içini görmeyi kolaylaştırmak için bağırsağa hava üfler.
- Kolorektal geçiş çalışması: Bu test, yiyeceklerin kolondan ne kadar iyi geçtiğini gösterir. Hasta, röntgende görülebilen küçük işaretler içeren kapsülleri yutar. Hasta, test süresince yüksek lifli bir diyet uygular ve belirteçlerin kolondaki hareketi, kapsül yutulduktan üç ile yedi gün sonra birkaç kez alınan abdominal röntgenlerle izlenir.
- Anorektal fonksiyon testleri: Bu testler, anüs veya rektumun anormal işleyişinden kaynaklanan kabızlığı teşhis eder.
- Kronik hastalıkların araştırılması: Gerekli durumlarda metabolik ve endokrinolojik nedenler, kas, sinir sistemi bozuklukları araştırılmalıdır.
Kabızlık Tedavisi
Kabızlık için tedavi, aşağıdaki bilgilere göre belirlenecektir:
- Yaşınız, genel sağlığınız ve tıbbi geçmişiniz,
- Durumun kapsamı,
- Belirli ilaçlara, prosedürlere veya tedavilere toleransınız,
- Bu durumun seyri için beklentiler,
- Fikriniz veya tercihiniz.
Çoğu zaman hafif kabızlık belirtileri diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri yoluyla tedavi edilebilir. Tedavi için şunlar uygulanabilir:
- Diyet düzenlemeleri: Günlük 20 ile 35 gram lif içeren bir diyet, yumuşak ve hacimli dışkı oluşumunu sağlar. Fasulye, kepekli tahıllar, taze meyveler ve sebzeler gibi yiyecekler diyete lif eklenmesine yardımcı olur. Çok az lif içeren veya hiç içermeyen dondurma, peynir, et ve işlenmiş yiyecekler gibi yiyecekleri sınırlamak da yardımcı olabilir.
- Müshiller: Laksatifler, diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri etkili olmadığında reçete edilebilir.
- Sebep olan ilacı ortadan kaldırmak veya değiştirmek.
- Biyolojik geri bildirim: Biofeedback, anorektal disfonksiyonun neden olduğu kronik kabızlığı tedavi etmek için kullanılır. Bu tedavi, bağırsak hareketlerinin serbest bırakılmasını kontrol eden kasları yeniden eğitir.
Kabızlığın komplikasyonları nelerdir?
Kabızlık, bağırsak hareketinin zorlanmasıyla ortaya çıkan hemoroid gibi komplikasyonlara veya sert dışkı sfinkter kasını gerdiğinde ortaya çıkan anal fissürlere (anüs çevresindeki deride yırtıklar) neden olabilir. Bu, rektal kanamaya neden olur.
Bazen ıkınma, az miktarda bağırsak astarının anal açıklıktan dışarı çıktığı rektal prolapsusa neden olur. Kabızlık ayrıca çoğunlukla çocuklarda ve yaşlı yetişkinlerde görülen dışkı sıkışmasına da neden olabilir. Sert dışkı, bağırsağı ve rektumu o kadar sıkı bir şekilde paketler ki, kolonun normal itme hareketi dışkıyı çıkarmak için yeterli olmaz.
Kabızlığı önlemek ve tedavi etmek için tavsiye edilen bazı beslenme önerileri şunlardır;
- Her gün düzenli olarak 2-3 porsiyon sebze yiyin,
- Her gün mutlaka 2-3 porsiyon kabuklu meyve yiyin,
- Salatalarda mutlaka zeytinyağı kullanın,
- Haftada iki porsiyon kurubaklagil (kuru fasülye, nohut, mercimek, barbunya) tüketin,
- Ekmeğin tam buğday veya çavdar olmasına dikkat edin,
- Her gün düzenli olarak 2,5-3 lt su için, çocukların da yaşına uygun daha fazla su tüketmesi uygun olacaktır.
- Sabah uyanınca aç karnına erik veya kayısı marmelatı tüketip su için.
Sık Tüketilmesi önerilmeyen yiyecekler
- Patates,
- Pirinç,
- Kabuksuz elma,
- Şeftali,
- Muz,
- Havuç,
- Koyu çay veya kahve.
Tüketilmesi önerilen yiyecekler
- Kurubaklagiller (nohut, kuru fasülye, mercimek, barbunya, börülce),
- Bezelye,
- Kuruyemişler,
- Kuru incir, kuru erik, kuru kayısı (kuru meyveler),
- Tam buğday ekmeği,
- Armut,
- Ayva,
- Lahana, Brüksel lahanası,
- Brokoli,
- Pırasa,
- Marul
- Çikolata, cips ve kızarmış yiyecekler.
Özetleyecek Olursak;
- Kabızlık sık görülen sağlık sorunlarından birisidir.
- Kabızlığın birçok nedeni vardır.
- Kabızlığın teşhisi gerekli kan tetkikleri ve bağırsakla ilgili tetkiklerden oluşmaktadır.
- Kabızlığın tedavisi, altta yatan hastalığın tedavisi ve diyetten oluşmaktadır