Gluten, buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir proteindir. Bir kişide gluten intoleransı (gluten hassasiyeti, gluten alerjisi) varsa, bu protein karın ağrısı, ishal veya gaz sancısı gibi sindirim sistemi sorunlarına neden olabilir. Gluten intoleransı (gluten alerjisi) bazen çölyak hastalığı ile karıştırılır veya gıda alerjisi olarak da düşünülür. Ortak gıdalardan kaçınmak her üç hastalık için de bir tedavi stratejisidir ancak bu hastalıklar birbirlerinden farklı mekanizmalara sahiptir.

Çölyak Hastalığı, Çölyak Dışı Gluten Duyarlılığı Ve Besin Alerjisi: Aralarındaki Fark Nedir?

Gluten, öncelikle buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir proteindir. Çölyak hastalığı, bağışıklık tepkisinin virüsler veya bakteriler gibi yabancı maddelerden ziyade kendi vücuduna yönelik olduğu bir otoimmün durumdur. Çölyak hastalığı yalnızca HLA-DQ2 veya DQ8 adı verilen belirli genlere sahip kişilerde gelişebilir. Nüfusun yüzde otuzu bu genleri taşır. Bu genler yoksa çölyak hastalığı gelişemez, ancak genlere sahip olanların sadece küçük bir yüzdesinde çölyak hastalığı gelişir.

Çölyak hastalığı olanlarda gluten, ince bağırsakta bağışıklık iltihabına neden olur. Tedavi edilmeden bırakıldığında çölyak hastalığı, anemi, kronik yorgunluk, osteoporoz, bozulmuş dalak, kısırlık, nörolojik bozukluklar, deri döküntüleri ve kanser gibi bağırsak dışı belirtilere yol açabilir.

Çölyak hastalığı için bir kan testi mevcuttur, ancak herhangi bir test gibi %100 doğru değildir. Bu kan testi negatif olsa bile kişide yüksek bir çölyak hastalığı şüphesi veya aile öyküsü varsa, bir gastroenteroloğun endoskopi yapması gerekebilir.

Çölyak hastalığı teşhisi konanların diyetlerinde her türlü glutenden tamamen ve kalıcı olarak kaçınmaları gerekir. Bir diyetisyen veya beslenme uzmanının yardımı önerilir.

Bazı hastalarda ise çölyak hastalığı belirtileri vardır ancak kan testleri ve endoskopileri negatif veya normaldir. Bu duruma çölyak dışı gluten duyarlılığı denir. Belirtiler karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal, uyuşukluk veya yorgunluk gibi çölyak hastalığına benzer olabilir. Gluten diyetten çıkarıldığında belirtiler düzelir ve gluten içeren yiyecekler yeniden verildiğinde geri döner.

Gluten duyarlılığı varlığı tartışmalıdır çünkü bu hastalık için herhangi bir spesifik test yoktur. Otoimmün bir hastalık olduğu düşünülmemektedir ve çölyak hastalığının komplikasyonları ile ilişkili değildir.

Çölyak hastalığı ve gluten duyarlılığı gıda alerjisinden oldukça farklıdır. Gıda alerjisinde, bağışıklık sistemi belirli bir yiyeceğe aşırı tepki vererek ciddi ve hatta yaşamı tehdit eden belirtilere neden olabilir. Gıda alerjisi olan hastalarda belirtiler yiyeceğin alınmasından kısa bir süre sonra (birkaç dakika ile bir saat kadar) başlar ve kurdeşen, nefes darlığı, baş dönmesi veya kusma görülebilir.

Bir gıdaya karşı alerjiniz olabileceğine inanıyorsanız, bir alerji doktoruna muayene olmanız gerekir. Gıdalara karşı alerjik reaksiyonlar yaşamı tehdit edebileceğinden, gıda alerjisi olan kişiler gıda tetikleyicilerinden kaçınmada çok dikkatli olmalıdır. Yiyeceklere karşı şiddetli alerjiniz varsa, mutlaka yanınızda adrenalin oto-enjektörü taşımanız önerilir.

Gluten içeren yiyecekleri yerken sıkıntı yaşayan ve glutensiz bir diyet uygularken iyileşme gösteren bazı kişiler, çölyak hastalığı yerine yaygın gluten duyarlılığına sahip olabilir.

Gluten İntoleransında (Gluten Alerjisi) Tanı

Gluten hassasiyetinde hiçbir biyo-markör tanımlanamadığından, teşhisini doğrulamada yapılabilecek spesifik tıbbi bir test yoktur. Gluten duyarlılığını teşhis etmek için hem çölyak hastalığı hem de buğday alerjisi dışlanmalıdır. Antikor testi ve ince bağırsak biyopsisinin negatif çıkması çölyak hastalığını;  buğdaya karşı alerji testlerinin negatif  olması ise alerji ihtimalini eleyecektir.

Tanıda diyetisyen tarafından takip edilen bir eliminasyon diyeti ve sonrasında gluten içeren gıdalarla tekrar tanıştırma yapılıp hastanın belirtileri gözlemlenir. Bu yöntem diyetten glutenin ortadan kaldırılması veya azaltılmasıyla sağlığın iyileşip iyileşmediğini değerlendirmek için en sık kullanılan yöntemdir.

Gluten duyarlılığınız olabileceğini düşünüyorsanız, gluteni bırakmadan önce diyetisyeninize veya doktorunuza danışmanız önemlidir.

Gluten İntoleransında (Gluten Alerjisi) Tedavi

Çölyak dışı gluten duyarlılığının tedavisi ile ilgili bilimsel çalışmalar sınırlıdır. Ancak önerilen en iyi tedavi şekli glutensiz diyettir. Diyet kuralları ve yasaklı besinler listesi için bir diyetisyene danışmanız önerilir.
Gluten duyarlılığının ilerleyen süreçte çölyak hastalığına yol açtığını gösteren hiçbir araştırma yoktur ve şu anda glutenle ilişkili bozukluklar alanında çalışan uzmanlar tarafından da durumun böyle olmadığı düşünülmektedir.

Gluten İntoleransı İçin Glutensiz Diyet

YIYECEK GRUBU SERBEST YIYECEKLER YASAKLANAN YIYECEKLER
ET,BALIK, KÜMES HAYVANLARI VE

SAKATATLAR

Hepsi Ekmek içi hazırlanan köfteler, bulgurlu kıymalı yemekler, etli pide, etli börek
YUMURTA Hepsi Hiçbiri
TAHILLAR Pirinç ve unu, mısır unu ve nişastası, patates unu ve nişastası,nohut unu, kestane unu, karabuğday unu, mercimek unu,darı Buğday, çavdar ve arpa ile yapılmış her türlü̈ yiyecek (makarna, şehriye, kuskus, erişte, tarhana, bulgur, yarma, ekmek, yufka, börek, un ile kavrulmuş çerezler)
SÜT ÜRÜNLERI Süt, yoğurt, peynir Krema, kaymak
KURU BAKLAGİLLER Hepsi Hiçbiri
SEBZE-MEYVE Hepsi Hiçbiri
ÇORBALAR Sebze, pirinç, mercimek çorbaları, pirinçle yapılmış yayla çorbası, et ve tavuk suları ile yapılmış çorbalar Şehriye, un, tarhana, düğün, unlu domates, erişte çorbaları ve her türlü̈ hazır çorba
YAĞLAR Tereyağı, margarin ve bitkisel yağlar Çok yağ katılmış yiyecekler, kaymak, krema
TATLILAR Buğday ve çavdar unu katılmamış her türlü̈ tatlı, pirinç ve pirinç unu konmuş sütlaç ve muhallebi, sütlü̈ tatlılar, şeker, bal, pekmez, reçel,

tahin helvası, marmelat, şerbet,lokum, komposto

Baklava, tulumba, revani, kek ve pastalar, çörek, kurabiye, bisküvi, kraker, gofret, çikolata, irmik helvası, lokma, puding ve her türlü diğer unlu tatlı
ÇEŞNİ VERİCİLER Sirke, salamura, turşu, baharatlar,

tuz, domates suyu, ev salçası

Buğday unu katkısı bulunan tüm çeşni maddeleri, hazır salça, ketçap
İÇECEK GRUBU Süt, kahve, salep, ıhlamur, adaçayı, çay, ayran, meyve suları, limonata, gazoz, kolalı içecekler Boza ve tüm mayalı içecekler. Alkollü̈ içeceklerden şarap, bira, viski, burbon, cin, buğday rakısı

Randevu ve Bilgi Formu