Eozinofilik Özofajit Nedir?

Eozinofilik özofajit (EoE), yemek borusunun (özofagus) kronik ve bağışıklık sistemi kaynaklı bir iltihaplanmasıdır. Bu hastalıkta, bağışıklık sistemi belirli tetikleyicilere yanıt olarak eozinofil adı verilen beyaz kan hücrelerini yemek borusu duvarına toplar. Normalde özofagusta eozinofil bulunmaz, bu nedenle bu birikim anormaldir ve iltihaplanmaya, daralmaya ve yutma güçlüğüne yol açabilir.

Son yıllarda özellikle çocuk ve genç yetişkinlerde görülme oranı hızla artmıştır. Alerjik bünyeye sahip kişilerde daha sık ortaya çıkan bu hastalık, tedavi edilmediğinde yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Bu nedenle eozinofilik özofajit belirtileri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçenekleri hakkında bilgi sahibi olmak büyük önem taşır.

Eozinofilik Özofajit

Eozinofilik özofajit, yemek borusunun iç duvarında çok sayıda eozinofil bulunmasıyla karakterize edilen kronik bir inflamatuar hastalıktır. Eozinofiller, genellikle alerjik reaksiyonlarda aktif rol alan bağışıklık hücreleridir. Bu hücrelerin özofagusta birikmesi, bölgedeki dokulara hasar verir ve çeşitli sindirim sistemi belirtilerine neden olur.

Bu hastalık, uzun vadede özofagusun daralmasına, yapısal değişikliklere ve yutma sırasında takılma hissine (disfaji) yol açabilir.

Eozinofilik Özofajit Neden Olur?

EoE’nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin birleşimi önemli rol oynar. En yaygın kabul gören mekanizma, yemek borusunun belirli gıda proteinlerine veya çevresel alerjenlere aşırı duyarlılık göstermesidir.

En Sık Görülen Tetikleyiciler

• Süt ürünleri (inek sütü proteini)
• Buğday ve gluten içeren tahıllar
• Yumurta
• Soya ürünleri
• Fındık, ceviz ve yer fıstığı gibi kabuklu yemişler
• Balık ve deniz ürünleri

Tetikleyici gıdalar kişiden kişiye değişebilir. Bazı bireylerde polen, toz akarları veya hayvan tüyü gibi çevresel alerjenler de rol oynayabilir.

Risk Faktörleri

• Alerjik hastalık öyküsü: Atopik dermatit, astım, alerjik rinit
• Erkek cinsiyet: EoE erkeklerde daha sık görülür
• Ailede EoE öyküsü
• Batı tipi beslenme ve çevresel faktörler

Eozinofilik Özofajit Belirtileri Nelerdir?

EoE belirtileri yaşa göre değişiklik gösterebilir. Çocuklarda daha çok beslenme sorunları ön plandayken, yetişkinlerde disfaji (yutma güçlüğü) ve gıdanın yemek borusunda takılması en sık görülen şikâyetlerdir.

Yetişkinlerde Görülen Belirtiler

• Yutma güçlüğü (disfaji)

• Gıdanın boğazda veya göğüste takılması (food impaction)

• Sürekli tekrarlayan göğüs ağrısı

• Reflü benzeri şikâyetler (mide yanması, ekşime)

• Yemek yerken su içme ihtiyacı

• Yavaş yemek yeme veya lokmaları aşırı küçük alma davranışı

Çocuklarda Görülen Belirtiler

• İştahsızlık

• Beslenme güçlüğü

• Kusma ve öğürme

• Yavaş büyüme, kilo alamama

• Karın ağrısı

• Yutma sırasında huzursuzluk

Bu belirtiler başka hastalıklarla karışabildiği için bu tür şikâyetleri olan kişilerin gastroenteroloji uzmanına başvurması önerilir.

Eozinofilik Özofajit Nasıl Teşhis Edilir?

EoE teşhisi için hem klinik değerlendirme hem de endoskopik inceleme gereklidir.

Teşhis Aşamaları

1. Klinik Değerlendirme

Doktor, hastanın şikâyetlerini ve alerjik öyküsünü detaylı şekilde sorgular.

2. Üst Gastrointestinal Endoskopi

Özofagusun iç yüzeyi görüntülenir. Aşağıdaki bulgular gözlenebilir:

• Halkalaşma (trakealizasyon)

• Çizgilenme ve oluklanma

• Nazik dokunun kolayca yırtılması (frajilite)

• Daralma (stenoz)

• Beyaz plaklar

Bulguların varlığı EoE şüphesini güçlendirir.

3. Biyopsi

Endoskop lorsunda yemek borusundan küçük doku örnekleri alınır. Patolojik incelemede:

• Her mikroskopik alanda 15’ten fazla eozinofil görülmesi, EoE tanısını destekler.

4. Diğer Hastalıkların Dışlanması

Reflü hastalığı gibi diğer nedenlerin dışlanması gerekir. Bazı durumlarda kısa süreli PPI (asit baskılayıcı ilaç) denemesi yapılır.

Eozinofilik Özofajit Tedavi Yöntemleri

EoE kronik bir hastalıktır ancak uygun tedavi ile belirtiler kontrol altına alınabilir ve özofagus hasarı önlenebilir. Tedavi genellikle üç ana temel üzerine kuruludur:

1. Diyet Temelli Tedavi

Besin eliminasyonu, EoE tedavisinin en etkili yöntemlerinden biridir.

A) Altı Gıdayı Eliminasyon Diyeti (Six-Food Elimination Diet – SFED)

En yaygın tetikleyici olabilecek altı gıda tamamen çıkarılır:

1. Süt

2. Buğday

3. Yumurta

4. Soya

5. Deniz ürünleri

6. Kuruyemişler

Semptomlar düzeldikten sonra gıdalar kademeli olarak tekrar eklenir.

B) Hedefe Yönelik Eliminasyon Diyeti

Alerji testlerinde pozitif çıkan gıdalar çıkarılır. Bazı hastalarda daha başarılı olabilir.

C) Elemental Diyet

Aminoasit bazlı formüllerin kullanıldığı, en etkili ancak en zor uygulanan tedavi yöntemidir. Genellikle ağır vakalarda tercih edilir.

2. İlaç Tedavisi

A) Proton Pompa İnhibitörleri (PPI)

Reflü benzeri belirtileri azaltmakla kalmayıp bazı EoE hastalarında eozinofil sayısını da düşürebilir.

B) Kortikosteroidler

Yutulan topikal steroidler, (örneğin flutikazon veya budesonid) lokal olarak yemek borusundaki iltihaplanmayı azaltır.

• Sprey formundaki ilaçlar yutularak kullanılır

• Çözülebilir tablet veya süspansiyon formu bulunabilir

• Sistemik etki minimumdur

C) Biyolojik İlaçlar

Ağır veya tedaviye dirençli vakalarda dupilumab gibi biyolojik ajanlar kullanılabilir.

3. Endoskopik Dilatasyon (Genişletme)

Özofagus darlığı olan hastalarda uygulanır. Bu işlem:

• Yemek borusunun genişletilmesini sağlar

• Disfajiyi belirgin şekilde azaltır

• Genellikle ilaç tedavisi ile birlikte kullanılır

Eozinofilik Özofajit ve Reflü Arasındaki Fark

EoE çoğu zaman reflü hastalığı ile karıştırılabilir. Ancak önemli farklar vardır:

Doğru tanı için endoskopi ve biyopsi şarttır.

Eozinofilik Özofajit Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen EoE zamanla şu sorunlara yol açabilir:

• Yemek borusunun daralması

• Katı gıdaların takılması

• Sürekli endoskopik müdahale ihtiyacı

• Yemek borusunda yapısal bozukluklar

• Beslenme sorunları ve kilo kaybı

Bu nedenle erken tanı ve düzenli takip çok önemlidir.

Eozinofilik Özofajit Kimlerde Daha Sık Görülür?

• Erkeklerde daha yaygındır

• Çocukluk ve genç erişkinlik döneminde sık görülür

• Ailesinde alerji öyküsü olanlarda risk daha yüksektir

• Alerjik hastalıkları bulunan kişilerde daha sık ortaya çıkar

Eozinofilik Özofajit ile Yaşam: Öneriler

Hastalık kronik olsa da doğru yönetim ile belirtiler minimuma indirilebilir.

Beslenme Önerileri

• Tetikleyici gıdaları belirlemek için yemek günlüğü tutun

• Lokmaları küçültün ve iyi çiğneyin

• Yemek yerken su içmek rahatlık sağlayabilir

• Diyet uzmanından destek alın

Yaşam Tarzı Önerileri

• Alerji tedavilerinizi düzenli yaptırın

• Doktor kontrolünü aksatmayın

• Stresi azaltmayı hedefleyin

• Sigara ve alkol tüketiminden kaçının

Eozinofilik Özofajit Hakkında Sık Sorulan Sorular

1. Eozinofilik özofajit tamamen geçer mi?

EoE kronik bir hastalıktır; tamamen kaybolmayabilir ancak uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir.

2. Diyetle tedavi işe yarar mı?

Evet. Özellikle süt ve buğday gibi yaygın tetikleyicilerin eliminasyonu birçok hastada semptomları belirgin şekilde azaltır.

3. Tedavi edilmezse ciddi sorunlar olur mu?

Evet. Yemek borusu daralabilir ve günlük yaşam ciddi şekilde etkilenir.

4. Çocuklarda büyümeyi etkiler mi?

Beslenme bozukluğuna bağlı olarak büyüme geriliği görülebilir, bu nedenle erken müdahale önemlidir.

Eozinofilik özofajit, alerjik bünyeye sahip bireylerde sık görülen ve yaşam kalitesini etkileyebilen bir hastalıktır. Ancak doğru tanı, uygun diyet, ilaç tedavisi ve gerektiğinde endoskopik işlemlerle başarılı şekilde kontrol altına alınabilir.

Belirtileriniz varsa bir gastroenteroloji veya alerji uzmanı ile görüşmeniz en doğru adımdır.