Alerjik reaksiyonlar, vücudun belirli maddelere karşı aşırı duyarlılık göstermesiyle oluşur. Çoğu zaman kaşıntı, burun akıntısı veya hafif kızarıklık gibi belirtilerle sınırlı kalsa da bazı durumlarda çok hızlı gelişerek hayatı tehdit eden krizlere dönüşebilir. Bu tür ağır reaksiyonlara anafilaksi adı verilir ve dakikalar içinde ölümcül olabilir.
Bu nedenle, alerji krizinde nasıl davranılacağını bilmek hayat kurtarabilir. Bu yazıda, alerji krizinin belirtileri, ilk müdahale adımları ve sonrasında yapılması gerekenler hakkında kapsamlı ve kolay anlaşılır bir rehber hazırladık.
Alerji Krizi Nedir?
Alerji krizi, bağışıklık sisteminin bir alerjene karşı ani, yoğun ve sistemik (tüm vücudu etkileyen) tepki vermesiyle oluşan ciddi bir alerjik reaksiyondur. Kriz hafif semptomlarla başlayabilir ancak hızla ağırlaşabilir.
En ciddi tablo olan anafilaktik şok, acil tıbbi müdahale gerektirir. Gecikme, solunum durması, bilinç kaybı ve ölümle sonuçlanabilir.
Alerji Krizi Belirtileri Nelerdir?
Alerji krizinin belirtileri dakikalar içinde gelişebilir ve çoklu organ sistemini etkileyebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:
Cilt ve Mukozalarda:
Yaygın kaşıntı
Kızarıklık, kurdeşen (ürtiker)
Yüzde, dudakta, dilde veya göz çevresinde şişlik
Solunum Sisteminde:
Hırıltılı solunum
Boğazda tıkanma hissi
Nefes darlığı
Öksürük
Ses kısıklığı
Dolaşım Sisteminde:
Hızlı ya da zayıf nabız
Tansiyon düşüklüğü
Baş dönmesi, bayılma
Soluk cilt, soğuk terleme
Sindirim Sisteminde:
Karın ağrısı
Bulantı, kusma
İshal
Sinir Sistemi:
Kaygı ve panik hissi
Bilinç bulanıklığı
Şok
Bu belirtiler birkaçını içeriyorsa, acil müdahale gerektiren alerji krizi yaşanıyor olabilir.
Alerji Krizinde İlk Müdahale Nasıl Yapılır?
Alerji krizinde ilk yardım uygulamaları aşağıdaki sıralamaya göre yapılmalıdır:
1. Hemen Acil Yardım Çağırın (112)
İlk ve en önemli adım, acil yardım hattını arayarak yardım istemektir. Her saniye çok kıymetlidir. “Alerji krizi” veya “anafilaktik reaksiyon” geçirdiğini net bir şekilde belirtin.
2. Epinefrin (Adrenalin) Oto-Enjektör Kullanın
Eğer kişi daha önce teşhis edilmiş bir alerjik hastaysa ve yanında epinefrin oto-enjektörü (EpiPen) varsa, hiç beklemeden kullanın.
Uyluğun dış kısmına kıyafet üzerinden uygulanabilir.
Enjektör 3 saniye basılı tutulmalı, ardından çıkarılmalıdır.
Uygulama sonrası hasta yere yatırılmalı ve bacakları yukarı kaldırılmalıdır.
Epinefrin hayat kurtarıcıdır. Uygulama konusunda şüphe varsa dahi kullanmaktan çekinmeyin.
3. Kişiyi Güvenli ve Rahat Bir Pozisyona Getirin
Bilinci yerindeyse sırt üstü yatırın, ayaklarını hafifçe yukarı kaldırın.
Nefes almakta zorlanıyorsa yarı oturur pozisyon daha uygun olabilir.
Bilinci kapalıysa ve kusuyorsa yan yatırarak boğulma riski önlenmelidir.
4. Solunum ve Nabzı Kontrol Edin
Solunumu durmuşsa suni solunum uygulayın.
Kalp atışı yoksa kalp masajı (CPR) başlatın (eğitimli kişilerce).
5. İkinci Doz Epinefrin Gerekebilir
5-15 dakika içinde belirtiler geçmiyorsa ve ikinci bir enjektör varsa, ikinci doz uygulanabilir (doktor önerisi doğrultusunda).
Alerji Krizi Sonrasında Ne Yapılmalı?
1. Hastaneye Götürülmeli
Kriz geçse bile kişi mutlaka sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. Çünkü bazı anafilaktik reaksiyonlar birkaç saat sonra bifazik reaksiyon olarak tekrar ortaya çıkabilir.
2. Olayın Kaynağı Belirlenmeye Çalışılmalı
Reaksiyona neyin sebep olduğu tespit edilmeye çalışılmalı, kişi ve çevresi bilgilendirilmelidir.
3. Alerji Testleri Yapılmalı
Alerji uzmanı tarafından yapılacak testlerle alerjenin tam olarak ne olduğu belirlenebilir. Bu sayede gelecekte benzer krizlerin önüne geçmek mümkün olur.
Alerji Krizine Karşı Hazırlıklı Olmak İçin Ne Yapmalı?
1. Alerjiniz Varsa Doktorunuza Danışın
Alerji tanınız varsa ve anafilaksi riski taşıyorsanız, doktorunuz size bir epinefrin oto-enjektörü reçete edebilir.
2. Epipen Taşıyın ve Kullanmayı Öğrenin
Kendinizin ve yakın çevrenizin enjektörü nasıl kullanacağını öğrenmesi önemlidir.
3. Tetikleyicileri Belirleyin ve Kaçının
Besin, ilaç, böcek sokması, polen gibi tetikleyicileri tanıyın ve uzak durmaya çalışın.
4. Tıbbi Uyarı Bilekliği Kullanın
Acil bir durumda sağlık personelinin sizi tanıması için alerji bilginizi içeren bileklik veya kart taşıyın.
5. Okul, iş yeri ve çevreyi bilgilendirin
Alerjiniz varsa çalıştığınız kurum, öğretmenler, arkadaşlarınız bu konuda bilgilendirilmeli ve kriz anında ne yapacaklarını bilmeli.
Çocuklarda Alerji Krizi Durumunda Ek Önlemler
Kreş, okul, öğretmen ve bakıcı mutlaka bilgilendirilmelidir.
Çocuğun çantasında veya sınıfta epinefrin oto-enjektör bulundurulmalıdır.
Alerjik çocuklara yönelik acil müdahale planı hazırlanmalı ve herkesle paylaşılmalıdır.
Sonuç: Alerji Krizinde Bilinç ve Hız Hayat Kurtarır
Alerji krizleri her an, her yerde karşımıza çıkabilir. Kriz anında yapılacak doğru ve zamanında müdahale bir hayat kurtarabilir. Bu nedenle özellikle risk taşıyan bireyler ve yakın çevreleri, alerji krizine karşı hazırlıklı olmalı ve ilk müdahale adımlarını bilmelidir.
Unutmayın:
Gecikilen her dakika hayati risk demektir. Epinefrin erken uygulanırsa, hayat kurtarır.
