Alerjik Proktokolit Nedir?

Alerjik proktokolit, özellikle yenidoğan ve süt çocukluğu döneminde görülen, çoğunlukla inek sütü proteini başta olmak üzere çeşitli besin proteinlerine karşı gelişen bir bağırsak iltihabı durumudur. Genel olarak iyi seyirli bir hastalık olup, doğru beslenme düzeni ile kısa sürede kontrol altına alınabilir. Aileler için oldukça endişe verici olan bu durum, aslında bebeklerde en sık görülen besin alerjisi çeşitlerinden biridir.

Alerjik Proktokolit

Alerjik proktokolit, bağırsağın son kısmı olan rektum ve kolonun alt bölgesinde gelişen bir alerjik iltihaplanma türüdür. Çoğunlukla bebeklerde ortaya çıkar ve alerjen bir proteinin bağırsak duvarında bağışıklık sistemini tetiklemesi sonucu oluşur.

En yaygın neden inek sütü proteini alerjisidir (İSPA) ancak;

• soya proteini

• yumurta

• anne sütünde geçen gıda proteinleri

• nadiren balık veya buğday

gibi diğer besinlere karşı da gelişebilir.

Bu durum genellikle zararsızdır ve bebek büyüdükçe, bağışıklık sistemi olgunlaştıkça kendiliğinden düzelme eğilimindedir. Ancak belirtileri aileleri korkutabilir. Özellikle dışkıda kan görülmesi nedeniyle ebeveynler endişelenir fakat çoğu vakada ağır bir klinik tabloya yol açmaz.

Alerjik Proktokolit Kimlerde Görülür?

Alerjik proktokolit özellikle;

• 0–12 ay arası bebeklerde,

• Hem anne sütü ile beslenenlerde hem de mama ile beslenenlerde,

• Ailesinde alerji öyküsü bulunan bebeklerde,

• Egzama veya atopik eğilimi olan çocuklarda

daha sık görülür.

Vakaların %60–70’i tamamen anne sütü ile beslenen bebeklerde, annenin tükettiği süt ve süt ürünleri yoluyla ortaya çıkar. Bu durum, alerjik proktokoliti diğer besin alerjilerinden ayıran ilginç bir özelliktir.

Alerjik Proktokolitin Nedenleri Nelerdir?

Hastalığın temel nedeni, bağırsaklarda henüz tam olgunlaşmamış bağışıklık sisteminin bazı proteinleri yabancı madde olarak algılaması ve iltihabi bir reaksiyon başlatmasıdır.

En sık nedenler:

1. İnek Sütü Proteini

Açık ara en yaygın tetikleyicidir. Anne sütüyle geçen proteinler bile hassas bebeklerde alerjik yanıt oluşturabilir.

2. Soya Proteini

İnek sütü proteini alerjisi olan bazı bebeklerde çapraz reaksiyon sonucu soya proteini de tetikleyici olabilir.

3. Anne Beslenmesi

Anne sütüyle beslenen bebeklerde annenin tükettiği şu gıdalar alerjiye neden olabilir:

• süt ve süt ürünleri

• yumurta

• kuruyemiş

• buğday

• balık

4. Genetik Yatkınlık

Alerjik hastalık (astım, egzama, besin alerjisi) öyküsü olan ailelerde risk daha yüksektir.

5. Bağırsak Mikrobiyotasının Olgunlaşmamış Olması

Yenidoğan döneminde bağırsak florası tam gelişmediği için alerjenlere karşı daha duyarlı olabilir.

Alerjik Proktokolit Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler genellikle hafiftir ve bebeklerin genel durumu çoğunlukla iyidir. En sık görülen bulgu dışkıda taze kırmızı kan olmasıdır.

En sık belirtiler:

1. Dışkıda Kan

• Dışkının üzerinde veya bezde çizgi şeklinde taze kırmızı kan görülür.

• Bazen mukusla (sümüksü salgı) birlikte olur.

2. Mukuslu Dışkı

Bağırsaklarda oluşan iltihaplanma nedeniyle dışkı sümüksü yapıdadır.

3. Huzursuzluk ve Gaz Şikâyetleri

Bebekler gazlı ve huzursuz olabilir ancak bu her vakada görülmez.

4. Nadiren İshal

Hafif bir ishal olabilir fakat şiddetli değildir.

5. Kusma

Bazı bebeklerde reflü benzeri belirtiler görülebilir.

Belirtilerin Görülmediği Durumlar

Bazı bebeklerde yalnızca kanama tek bulgudur ve başka hiçbir şikâyet olmayabilir. Bebek kilo alımı normaldir ve genel sağlık durumu iyidir.

Alerjik Proktokolit Nasıl Teşhis Edilir?

Alerjik proktokolit teşhisi genellikle klinik bulgular üzerinden konur. Kanlı dışkı şikâyeti ile doktora başvurulduğunda fizik muayene, dışkı testleri ve gerekirse eliminasyon diyeti değerlendirilir.

Teşhis Yöntemleri

1. Ayrıntılı Anamnez

Doktor bebeğin beslenme şekli, annenin diyetinde tüketilen besinler ve ailedeki alerji öyküsünü sorgular.

2. Dışkı Testi

Dışkıda gizli kan testi yapılabilir.

3. Ayrı Tanı

Kanlı dışkıya yol açabilecek diğer hastalıklar dışlanır:

• anal fissür (makat çatlağı)

• enfeksiyon

• invajinasyon

• nekrotizan enterokolit (özellikle prematürelerde)

4. Eliminasyon Diyeti

Şüpheli alerjen diyetten çıkarılır. Genellikle 48–72 saat içinde kanama düzelir. Bu hızlı yanıt tanıyı destekler.

Endoskopi

Çok nadiren, ağır vakalarda veya tanı konulamayan zorlayıcı durumlarda yapılır.

Alerjik Proktokolit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavinin temelini alerjen proteinin diyetten tamamen çıkarılması oluşturur. Tedavi hem anne sütü ile beslenen hem de mama ile beslenen bebeklerde farklı şekilde uygulanır.

Anne Sütü ile Beslenen Bebeklerde Tedavi

Anne sütü ile beslenme kesinlikle devam ettirilmelidir. Dünya Sağlık Örgütü ve alerji dernekleri anne sütünün kesilmesini önermemektedir.

Anne Diyeti Nasıl Olmalı?

Anne aşağıdaki gıdaları en az 2–4 hafta diyetinden çıkarır:

• süt

• yoğurt

• peynir

• tereyağı

• krema

• süt içeren paketli ürünler

Gerekirse:

• yumurta

• soya

• buğday

da çıkarılabilir.

İlk 72 saatte dışkıdaki kan önemli ölçüde azalır, bu da tedavinin etkili olduğunu gösterir.

Anne bu süreçte kalsiyum ve D vitamini takviyesi almalıdır.

Mama ile Beslenen Bebeklerde Tedavi

Mama kullanan bebeklerde genellikle hidrolize mama veya daha ileri durumlarda aminoasit bazlı mama kullanılır.

Mama seçenekleri:

• Ekstensif hidrolize mama (EHF): Proteinler küçük parçalara ayrılmıştır.

• Aminoasit bazlı mama (AAF): En ağır alerjiler için kullanılır, alerjen içermez.

Katı Gıdalara Başlanmışsa

Katı gıdaya başlayan bebeklerde alerjen gıdalar diyetten çıkarılır ve doktor kontrolünde alternatif beslenme planı yapılır.

Alerjik Proktokolit Ne Kadar Sürer?

Bu durum bebek büyüdükçe genellikle tamamen düzelir. Çoğu bebekte:

• 6–9 ay arasında belirgin iyileşme olur

• 12–24 ay arasında tamamen düzelir

Bu nedenle geçici bir durum olarak değerlendirilir.

Alerjik Proktokolit Otizm veya Kalıcı Bağırsak Hastalığına Yol Açar mı?

Hayır. Alerjik proktokolit:

• kalıcı bağırsak hastalığı oluşturmaz

• bağışıklık sistemini olumsuz etkilemez

• otizm ile bağlantılı değildir

• ileride ciddi alerjilere yol açma ihtimali düşüktür

İyi seyirli bir hastalıktır.

Alerjik Proktokolitte Yeniden Tolerans Denemesi

Genellikle 6. aydan sonra, doktor kontrolünde küçük miktarlarda alerjen tekrar denenebilir. Çoğu bebek bu dönemde tolere edebilir hale gelir.

Alerjik Proktokoliti Olan Bebeklerde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Anne diyetini doktor önerisi olmadan genişletmemelidir.

• Paketli ürünlerde “süt proteini”, “kazein”, “whey” gibi ibarelere dikkat edilmelidir.

• Mama değişikliği mutlaka uzman kontrolünde yapılmalıdır.

• Bebeğin büyüme ve kilo takibi düzenli yapılmalıdır.

Alerjik Proktokolit ile Karıştırılabilen Durumlar

Bazen belirtiler benzer olduğu için farklı hastalıklarla karışabilir:

• laktoz intoleransı

• enfeksiyonlar

• anal fissür

• inflamatuar bağırsak hastalıkları (bebeklerde çok nadir)

Bu nedenle uzman değerlendirmesi önemlidir.

Alerjik Proktokolitten Korunmak Mümkün mü?

Kesin korunma yöntemi yoktur ancak bazı uygulamalar riski azaltabilir:

• Anne sütü ile beslenme

• Gebelikte ve emzirirken gereksiz yiyecek kısıtlamalarından kaçınma

• Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınma

• Ek gıdaya doğru zamanlama ile geçme

Alerjik Proktokolit Geçici ve Tedavi Edilebilir Bir Durumdur

Alerjik proktokolit, bebeklerde sık karşılaşılan ve doğru beslenme düzeniyle hızla kontrol edilebilen bir durumdur. En belirgin belirtisi dışkıda taze kan görülmesidir. Ancak çoğu bebekte genel durum iyidir ve hastalık birkaç ay içinde tamamen düzelir.

Doğru yaklaşım:
✔ Anne sütüne devam etmek
✔ Alerjen gıdayı diyetten çıkarmak
✔ Uzman kontrolünde takip etmektir

Bu durumun kalıcı bir sağlık sorununa yol açma riski oldukça düşüktür.