Anafilaksi (alerjik şok) yaygın görülmese de, ölüme neden olabildiğinden ihmal edilemeyecek bir durumdur. Bu makalede anlaşılır bir dille, konuyla ilgili önemli noktalara değindik.
Yetişkinlerde Anafilaksi Nedir?
Anafilaksi hızlı başlangıçlı ve ölümcül olabilen, çok ciddi bir alerjik reaksiyon durumudur. Bu durum ne kadar hızlı gelişirse, ölümcül olma riski de o kadar büyük olur. Bu nedenle teşhis ve tedavisi geciktirilmemelidir.
Yetişkinlerde Anafilaksi Nedenleri Nelerdir?
Alerjiye bağlı anafilaksiye en çok yol açan nedenler olarak besinler (özellikle kuruyemiş, balık, yumurta, buğday vb.), ilaçlar (en sık penisilin), arı sokması ve lateks öne çıkmaktadır. Aspirin gibi ağrı kesiciler ve ilaçlı film çekiminde kullanılan kontrast maddeler alerji benzeri mekanizmalarla anafilaksi tablosuna neden olabilir. Bir grup hastada da anafilaksi nedeni belirsizdir. Bu duruma idiyopatik (sebebi bilinmeyen) anafilaksi denir.
Yetişkinlerde Anafilaksi Belirtileri Nelerdir?
Anafilaksi tüm vücudu etkileyebilen genel bir alerjik reaksiyon olduğu için değişik şekillerde kendini gösterebilir. Kişiden kişiye ve olaydan olaya değişebilir. Genellikle reaksiyona neden olan alerjenle karşılaştıktan sonraki 1 saat içinde (çoğu zaman dakikalar içinde) oluşur.
En sık görülen belirtileri kaşıntı, kızarıklık, ürtiker (kurdeşen) ve anjiyoödem (dudak, göz kapakları, eller vs. şişmesi) gibi cilt bulgularıdır. Ayrıca birçok hasta o anda ölecekmiş gibi hissettiklerini aktarmaktadır. Solunum yolu etkilendiğinde burun tıkanıklığı, hapşırma, ses kısıklığı, öksürük, nefes darlığı; sindirim sistemi etkilendiğinde mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal olabilir. Kalp ve dolaşım sistemi etkilenirse baş dönmesi, çarpıntı, hipotansiyon (kan basıncında düşme) olabilmektedir.
Anafilaksi Belirtileri Varsa Ne Yapmalıyım?
Anafilaksi (alerjik şok) ölümle sonuçlanabilen acil bir durum olup yaşandığında, acil müdahale yapılabilecek en yakın sağlık merkezine başvurmak gerekir. Acil tablo geriledikten sonra bir alerji uzmanı tarafından hasta değerlendirilmelidir.
Anafilaksi nedeniyle doktora giderken nasıl hazırlık yapmalıyım?
Hastalarını değerlendirirken hekimlerin ilk kullandığı araç tıbbi öyküdür. Dolayısıyla hekiminize başvururken, öykünüzü gözden geçirmeniz ve özellikle olaydan önce maruz kaldığınız olası nedenleri (ilaç, gıda vs.) hatırlamaya çalışmanız önemlidir. İlaç kullanıyorsanız isimlerini saymanız veya yanınızda getirmeniz, başvurduğunuz acil servisten muayene bulgularınızı ve yapılan müdahaleyi içeren yazılı bir rapor getirmeniz yardımcı olacaktır. Ciltten alerji testi yapılacaksa, yaklaşık 1 hafta öncesinden alerji ilacınızı kesmeniz istenebilmektedir.
Anafilaksi teşhisi nasıl koyulur?
Anafilaksi teşhisinde o andaki fizik muayene bulguları, kan basıncı vs. ölçümleri ve öykü önemlidir. Alerjik şok anında bakılabilen kan tahlilleri teşhis için ve benzeri tıbbi durumlardan ayırmak için yardımcı olabilmektedir. Alttaki olası nedeni tayin edebilmek için ise daha sonra ciltte ve/veya kanda alerji testleri yapılabilmektedir.
Anafilaksi tedavisi nasıl yapılmaktadır?
Acil müdahalede hastanın solunum ve dolaşım sisteminin desteklenmesi öncelikli yaklaşımdır. Bunun için anafilaksi düşünüldüğünde, şok tablosunu düzeltmek için adrenalin içeren bir enjeksiyon yapılmaktadır. Solunumu desteklemek için oksijen ve nefes açıcı tedaviler, kan dolaşımını desteklemek için damardan sıvı ve başka ilaçlar verilebilmektedir. İlk tedaviden sonra, hastalar gelişebilen geç reaksiyonlar açısından 4-6 saat gözlem altında tutulmalıdır.
Hastaların bir daha benzer durumda kaldıklarında kullanabilecekleri bir oto-enjektör (kendi kendine uygulayabileceği adrenalin iğnesi) temin edilmektedir.
Anafilaksinin bitkisel tedavisi var mı?
Anafilaksinin bilinen kanıtlanan bir bitkisel tedavisi yoktur. Ölümle sonuçlanabilen acil bir durum olduğundan en yakın tıbbi merkeze başvurulmalıdır.
Anafilaksi tedavi edilmezse ne olur?
Alerjik şok acil müdahale gerektiren bir tıbbi durumdur. Anafilaksi tablosunda hastaneye getirilen hastaların yaklaşık 1/1000000’i yaşamını yitirmektedir. Anafilaksinin ölümle sonuçlanmasının nedeni çoğu zaman kan basıncında ciddi düşme olmasına bağlı şok tablosudur. Anafilaksiye bağlı ölümlerin diğer bir nedeni de gırtlakta ödem ve tıkanıklık nedeniyle soluğun kesilmesidir.
Sonuç;
Anafilaksi (alerjik şok) her zaman ciddiye alınması gereken, ölümcül olabilen bir tıbbi durumdur. Teşhis ve tedavisi geciktirilmemelidir. Altta yatan olası nedenler araştırılmalıdır; hasta ve yakınları yeterince bilgilendirilmelidir ve bir sonraki atak için hazırlıklı olunmalıdır.
Önemli Bilgi
Alerji Uzmanları ise (yeni adıyla İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı) 18 yaşından büyüklerde görülen astım ve alerjik hastalıklar konusunda özel eğitim alarak İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı diploması alan ve aynı zamanda da İç Hastalıkları veya Göğüs Hastalıkları veya Dermatoloji Uzmanı olan doktorlardır.Çocuklarda astım ve alerjik hastalıklar için çocuk alerji uzmanları, yetişkinlerde yetişkin alerji uzmanları üst ihtisas yapmışlardır ve bu konuda deneyimli olan ve diploması olan doktorlardır. Anafilaksi öyküsü olan her hastanın bir alerji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir.